İstanbul
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Doç. Dr. Doğan Kalafat,
Dünya, şimdi ilkin bilinse de tsunaminin tahripkâr etkisiyle 2004'te yüzbinlerce insanoğlunun yaşamını kaybetmiş bulunduğu Endonezya'nın Sumatra adası açıkları ve 2011'deki Japonya Tohoku'daki depremlerinin arkası esna tanıştı.
Tsunamiler şimdi baş döndürücü okyanuslar kabil açıkça denizlerde can alıcı gözükse de geçtiğimiz sene İzmir Seferihisar açıklarında meydana mevrut zelzele sonrası sahilde yaşanmış olan anide su yükselmesi, bunun Türkiye'de de makul ortak ölçeğe denli sakıncalı olabildiğini gösterdi.
Boğaziçi Üniversitesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Kalafat, "1-7 Mart Deprem Haftası" kapsamında AA muhabirine merkezin emek harcamaları ve Türkiye'deki tsunami riski dair değerlendirmelerde bulundu.
Kalafat, araştırı merkezi ihdas çalışmalarına 2004'teki Endonezya Sumatra depremi sonrası meydana mevrut tsunami felaketinden sonraları başladıklarını anlatarak, 2017'de Birleşmiş Milletler'in Oşinografi Komisyonu'nun tsunami uyarma merkezi kazanmak düşüncesince birtakım enfrastrüktür çalışmalarını tamamlayarak denklik yaptıklarını kaydetti.
Ağırlıklı şekilde Doğu Akdeniz'de tsunami müşahede ve uyarma merkezi şekilde çalışmalarını sürdürdüklerini deyim fail Kalafat, merkezdeki en ehemmiyetli özelliğin sismik istasyonların birlikte su düzeyi istasyonlarının da bulunması bulunduğunu dile getirdi.
"Marmara'da 2 mt. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor"
Kalafat, üç tarafı denizlerle kuşatılmış Türkiye'deki tsunami açısından riskli bölgelerle ilişik şunları aktardı:
"Ağırlıklı şekilde Ege ve Akdeniz bizim düşüncesince şimdi riskli. Güney gün batısı sahillerimizde, Girit, Muğla, Gökova, Fethiye, Antalya yöresinde 3 metrenin üstünde tsunami olma olasılığı var. Akdeniz'de Girit yayı diyerek deyim ettiğimiz meydan gerçekte Afrika plakasının Ege-Anadolu plakasının dibine daldığı ortak resim sınırı. Büyük depremler de resim sınırlarında oluyor. Tarihsel kayıtlara da baktığımızda Girit ve 12 Adalar yöresinde ehemmiyetli tsunamiler olmuş. Marmara'da ise ağırlıklı şekilde beklediğimiz tsunami, söz gelişi 7 şiddetinde şişman ortak zelzele sonrası olabilir. Marmara'da 2 mt. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor. 2 metrelik su düzeyinin yükselmesi üstelik makul alanlarda mesele ve hasar yaratabilir."
Kalafat, sahile yaklaşan alanlarda başta Akdeniz bölgesi düşüncesince tsunamiye müteveccih icraat yapılması icap ettiğini vurgulayarak, Marmara Denizinin ortamında de bin metrenin üzerinde, çeperleri kalın, güre alüvyonlarla ve sedimanlarla kuşatılmış üç koyu oyuntu bulunduğunu anlattı.
Büyük ortak zelzele daha sonra etkilenen sediman tabakalarının hareketine ilişkin şekilde tsunami olasılığının görüldüğünü tamlayan Kalafat, Marmara'da beklenilen tsunamilerin kayşa kaynaklı bulunduğunu vurguladı.
"Deprem ahir tehlikeyi mâni temdit etmek düşüncesince önemli"
Doç. Dr. Doğan Kalafat, zelzele olmasa üstelik tsunamiyle ilişik er uyarma verebilecek kapasitelerinin bulunduğunu deyim ederek, zelzele sonrası ikinci ortak tehlikeyi giderilmiş ika hesabına bunun ehemmiyetli bulunduğunu kaydetti.
Kalafat, "Yaklaşık 4 ila 7 zaman ortada tsunamiyle ilişik er uyarıyı verebiliyoruz. Bu müddet de önemli. Çünkü maşer bu bilgiyi aldıktan sonraları tsunami boşaltma noktalarından emin yerlere ulaşabilir. Türkiye çapında su düzeyi istasyonlarını şimdi kalın konumlandırarak, buradan doğacak hem zelzele aynı sürede su düzeyi bilgisiyle tsunaminin boyutu, gelişme göstermesi ve er uyarma ita kapasitemiz var." ifadelerini kullandı.
Özellikle Ege Denizi ve Akdeniz'de yaşanacak depremler kararı oluşabilecek tsunamilere dirlik müdebbir olunması icap ettiğini tamlayan Kalafat, Türkiye'deki tsunaminin açıkça denizlerde bulunduğu kabil şişman felaketlere kez açmayacağını anlattı.
"6'nın üstündeki depremde tsunami riski var"
Kalafat, yalı bölgelerindeki yapıların dokunca görebileceğini dile getirerek, şöyleki bitmeme etti:
"Deniz tabanında olacak zelzele daha sonra camianın şurası bilmesi gerekir, söz gelişi depremin büyüklüğü 6'nın dair çıktıysa tsunami olabilir. Uyarlılara ilgi edip, sahilden uzaklaşarak, beklenir bulunduğu denli erdemli kesimlere boşaltma olunmalı. Toplum bunu ortak tepke şekilde düşünmeli. Tsunami tabelaları da ortak şuur oluşturması açısından da önemli."
Geçmişte Fethiye açıklarında meydana mevrut 6'nın üstündeki ortak zelzele sonrası kişilerin günlerce tsunami olabileceği endişesiyle ürkü şeklinde akım ettiğini hatırlatan Kalafat, olası ortak tsunaminin depremden 20-30 zaman sonraları yaşanabileceğini ve eyyam sonraları gelmesinin beklenir olmadığını kaydetti.
Tsunami müşahede istasyonları
Türkiye'deki tsunami müşahede istasyonları dirlik bilgiler sağlayan Kalafat, enstitülerinin haritalı ileti gönderimi oluşturan yegâne görev sağlayan bulunduğunu deyim etti.
Türkiye'de 25 su düzeyi istasyonu bulunduğunu bildiren Kalafat, istasyonların ağırlıklı şekilde Marmara'da ve tamamı Türkiye sahilleri süresince toprak aldığını kaydetti.
Bu istasyonların sayısının artmasının ehemmiyetli bulunduğunu özetleyen Kalafat, "Ülkemiz tabii afetler açısından riskli ortak bölgede. Dolayısıyla depremler ve daha sonra oluşacak tsunamilerle ilişik toplumumuzun şuurlu olması gerekiyor. Aynı sürede depreme dayanabilen binalarda oturmanın birlikte bahir sahiline sıfır, öz yataklarına uğur boncuğu biçimde ev yapmamamız gerekir. Buralar depremde ve zelzele sonrası oluşabilecek tsunamilerde hasar görecektir." diyerek konuştu.