TBMM
Irak ve Suriye ile Lübnan edinmek az daha dü yurt dışına asker gönderme tezkeresinin süresinin uzatılmasına bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkereleri, bu hafta TBMM Genel Kurulunda görüşülecek.
Türkiye'nin evren barışının korunmasına müteveccih katkısı, Kore Savaşı'na katılmış olduğu 1950'de başladı. TSK, bugüne denli çıkarılan tezkerelerle aşırı sayıda ülkede muhtelif görevler aldı.
AA muhabirinin derlediği bilgilere gereğince Meclis, 1950 sonrası devirde geçmiş kez, Kore'ye Türk askerinin gönderilmesi düşüncesince zamanın hükümetine müsaade verdi.
TBMM, 6 Aralık 1950 günlü birleşiminde, "dünya barışını kurmak, dayanak noktası edinmek ve insanlığın asayiş ve huzurunun sağlanması amacıyla Türk askerinin Birleşmiş Milletler (BM) orduları saflarına katılması" yönündeki Başbakanlık tezkeresini onama etti.
Kıbrıs
Meclis, Kıbrıs'a asker gönderilmesi dair muhtelif tarihlerde 3 defa müsaade verdi. Bu konudaki geçmiş tezkere, 16 Mart 1964 tarihini taşıyor. 1961 Anayasası'nın 66. maddesine dayandırılan bu karar, "16 Ağustos 1960'ta, Lefkoşa'da Türkiye, Yunanistan, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda ile Türkiye ortada imzalanan anlaşmalar gereğince Kıbrıs'a TSK'nin gönderilmesine müsaade verilmesini" içeriyordu.
TBMM, 17 Kasım 1967'de, "Hükümete sunulan yetkinin kullanılmasından gelecek tekâmül ve ihtilatlar karşısında; lüzum, hudut, şümulü hükümetçe ölçüm ve atama olunacak biçimde TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine" müsaade verdi.
Kıbrıs mevzusundaki 3. kâğıt ise 20 Temmuz 1974'te onama edildi. Dış siyasal olayların ortaya çıkardığı ağırbaşlı koşullar böylece ve TBMM'nin 1964 ve 1967'de sunulan izinlerine isnaden Kıbrıs'a meydana getirilen tenzil ve sürüm harekatının ortaya çıkaracağı gidiş karşısında gerekliliği, sınırı ve miktarı hükümetçe ölçüm ve atama olunacak biçimde TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine müsaade verilirken, ayrımsız günkü birleşimde "TBMM'nin alp ve ünlü Türk Silahlı Kuvvetlerine güven, istek ve takdirleri" de iletildi.
Körfez krizi
Irak'ın Kuveyt'i işgaliyle başlamış bulunan "Körfez Krizi" sürecinde de TBMM'den 3 kâğıt çıktı.
Körfez Krizi sürecinde, Amerika ve müttefiklerinin Irak'a müteveccih askeri harekatı etabında Türkiye'de aşırı uluslu müşterek güçlükle konuşlandırılması gündeme geldi. Hükümet, "Ülkemize müşterek taarruz oluş biçiminde hemen tekabül edilmesi maksadına bağlı olarak", TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesi yahut ecnebi silahlı kuvvetler personellerinin Türkiye'de bulunması hikayelerinde TBMM'den müsaade istedi. Bu izin, 12 Ağustos 1990'da hükümete verildi.
Önceleri "çekiç güç" adına adlandırılan, elan sonradan sadece iklim kuvvetiyle sınırlanmış bulunan "Kuzeyden Keşif Harekatı", bu müsaade kapsamında Türkiye'ye konuşlandırıldı.
TBMM, gene ayrımsız kapsamda 5 Eylül 1990 ve 17 Ocak 1991'de BM Güvenlik Konseyi kararını müzaheret etmek ve Türkiye'nin beklenir tehlikelere gönül rahatlığı güvenliğinin idame ettirilmesini sağlamak, bunalım boyunca ve sonrasında olabilecek gelişmeler ışığında Türkiye'nin kendilerini dayanak noktası edinmek amacıyla Türk askerinin ecnebi devletlere gönderilmesine ve ecnebi silahlı kuvvetlerin Türkiye'de olmasına müsaade verdi.
Bosna Hersek'ten Afganistan'a
Türk askeri, Körfez Krizi sonrasında dünyanın değişik köşelerindeki harp ortamlarında fariza aldı. Bu amaçla TBMM'den tahsil edilen müsaade sonrasında Türk askeri, Bosna-Hersek'ten Afganistan'a denli açık müşterek coğrafyada fariza yaptı.
Hükümetler, 8 Aralık 1992'de dü ayrı tezkereyle Somali ve Bosna Hersek'e, 20 Şubat 1997'de İsrail-Filistin çatışmalarının yaşandığı El Halil'e, 10 Nisan 1997 ve 23 Temmuz 1998'de Arnavutluk'a, 8 Ekim 1998'de Kosova'ya, 10 Ekim 2001'de Afganistan'a asker çıkarmak düşüncesince TBMM'den müsaade aldı.
Irak ve 1 Mart Tezkeresi
ABD'nin Irak'a müteveccih operasyonuyla ilgilendiren adına 4 Başbakanlık tezkeresi, 2003'te TBMM'ye sunulurken, bunlardan Türk askerinin ecnebi devletlere gönderilmesi ve ecnebi diyar askerlerinin Türkiye'ye gelmesini içeren kâğıt onama edilmedi.
Türkiye'deki askeri üs ve tesisler ile limanlarda muktezi yenileştirme, geliştirme, yapım ve genişletme emek harcamaları ile enfrastrüktür faaliyetlerinde mevcut edinmek amacıyla ABD'li fen ve askeri personelin 3 ay süreyle Türkiye'de olmasına müsaade verilmesine bağlı karar, 6 Şubat 2003'te TBMM'den çıktı.
TBMM, 20 Mart 2003'te, TSK'nin Kuzey Irak'a gönderilmesine, bu kuvvetlerin belirlenecek esaslar çerçevesinde kullanılmasına ve beklenir müşterek askeri harekat kapsamında ecnebi silahlı kuvvetlere mensup iklim unsurlarının Türk iklim alanını kullanmalarına 6 ay süreyle müsaade verdi.
Irak Savaşı zımnında "TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesi ve ecnebi silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunması düşüncesince Hükümet'e mezuniyet verilmesine" bağlı 25 Şubat 2003 günlü Başbakanlık tezkeresi, TBMM Genel Kurulunda 1 Mart 2003'te "salt çoğunluğa ulaşılmaması" zımnında onama edilmedi. Bu oylamaya 533 saylav katılmış, 264 kabul, 250 ret, 19 azimsiz oy kullanılmıştı.
Irak ile ilgilendiren 2003'teki öbür kâğıt ise 7 Ekim günlü oldu. Meclis, Başbakanlık tezkeresiyle, hükümete, TSK'nin, düzenlilik ve istikrara ulama gerçekleştirmek amacıyla Irak'a gönderilmesine, bu kuvvetlerin görevine ve kullanılmasına bağlı muktezi düzenlemelerin yapılması düşüncesince 1 sene süreyle müsaade verdi.
Lübnan'da barışın tesisi
Kongo'daki seçimlerde güvenliği sağlayacak arsıulusal güce, Türkiye'nin asker göndermesine bağlı Başbakanlık tezkeresi, 27 Haziran 2006'da TBMM Genel Kurulunda onama edildi.
TBMM'ye, Türk askerinin Lübnan'a BM Geçici Görev Gücü (UNIFIL) kapsamında gönderilmesine bağlı 12 Başbakanlık, 3 Cumhurbaşkanlığı tezkeresi sunuldu. İlk Lübnan tezkeresi, 5 Eylül 2006'da Meclis'ten geçti.
Lübnan tezkeresi, 2006'dan buyana 14 defa uzatıldı.
Irak'ın kuzeyine uç ötesi ameliyat yetkisi
Türk ordusunun, Irak'ın kuzeyinden Türkiye'ye müteveccih yıldırı tehdidinin ve saldırıların giderilmiş edilmesi amacıyla, uç ötesi harekat ve müdahalede bulunması düşüncesince Meclis'e 7 Başbakanlık tezkeresi gönderildi.
TBMM'nin 17 Ekim 2007 günlü kararıyla, TSK unsurlarının, yıldırı örgütü PKK'nın yuvalandığı Irak'ın yıldız bölgesi ile bitişik alanlara gönderilmesi dair hükümete müsaade verildi.
Bu mezuniyet 2008, 2009, 2010, 2011, 2012 ve 2013'te edinmek az daha 6 defa uzatıldı.
Korsanlıkla mücadele
TBMM'ye, TSK bahir unsurlarının, Aden Körfezi, Somali karasuları ve açıkları, Arap Denizi ve bitişik alanlarda görevlendirilmesi düşüncesince 10 Başbakanlık tezkeresi, 3 Cumhurbaşkanlığı tezkeresi sunuldu. Bu kapsamda geçmiş Meclis sonucu 10 Şubat 2009'da alındı.
Meclis, bu tarihten itibaren "korsanlık, bahir haydutluğu ve silahlı vurgun eylemleriyle mücadele" amacıyla hesaplı arsıulusal çabalara dayanak noktası özgülemek amacıyla TSK unsurlarının gönderilmesine bağlı 12 defa elan müsaade verdi.
Türk askerinin bu bölgelerdeki fariza süresinin müşterek sene elan uzatılmasına bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, 26 Ocak 2021'de Meclis'ten geçti.
Libya'da denge ve güvenliğin tesisi
Meclis'e Libya'ya asker gönderilmesine bağlı 1 Başbakanlık, 2 Cumhurbaşkanlığı tezkeresi sunuldu. Bu kapsamda geçmiş TBMM kararı, 24 Mart 2011'de çıktı.
Meclis, bu tarihte BM Güvenlik Konseyi kararları çerçevesinde, Libya'da denge ve güvenliğin baştan tesisine müteveccih arsıulusal çabalara aşırı boyutlu katkıda mevcut edinmek az daha TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine müsaade verdi.
TBMM'de 2020'de dü ayrı Libya tezkeresi onama edildi. "TSK'nin, Libya'daki evlilik dışı silahlı gruplar ile yıldırı örgütleri çeşidinden Türkiye'nin Libya'daki menfaatlerine yönelebilecek saldırıları giderilmiş etmek, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti çeşidinden arzu edilen desteği iletmek az daha hudut, şümul, hacim ve çağının Cumhurbaşkanınca ölçüm ve atama olunacak biçimde ecnebi devletlere gönderilmesine" bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, 2 Ocak 2020'de Meclis'ten geçti.
Meclis, Libya tezkeresini, 22 Aralık 2020'de görüşerek, süreyi 18 ay uzattı.
Suriye'deki belirsizlik
Mehmetçik, Irak ve Suriye'den Türkiye'ye müteveccih yıldırı tehdidi ve riskinin giderilmiş edilmesindeki vazifesini sürdürdü.
TBMM'nin 4 Ekim 2012 günlü kararıyla, Suriye'den Türkiye'ye yönelebilecek arttırma riziko ve tehditlere gönül rahatlığı muktezi tedbirlerin katılması kapsamında, TSK'nin ecnebi devletlere gönderilmesine bağlı hükümete mezuniyet verildi. Meclis, bu konudaki tezkereyi, 4 Ekim 2013'te görüşerek süreyi baştan uzattı.
2013'ten sonradan Suriye ve Irak'a müteveccih tezkereler birleştirilerek sunuldu. Bu kapsamda 7 Irak ve Suriye tezkeresi Meclis'ten geçti.
"Irak ve Suriye'deki yıldırıcı örgütlerden Türkiye'ye yönelebilecek saldırıların giderilmiş edilmesini" öngören Başbakanlık tezkeresi, 2 Ekim 2014'te Genel Kurulda onama edildi.
"Uluslararası ahbaplık gereğince Türk toprağı onama edilen Süleyman Şah Saygı Karakolu'na çevrik düzenlilik riskinin de arttığı" tamlanan tezkerede, "Türkiye'nin, rejimin ve yıldırı gruplarının gerçekleştirebileceği herhangi müşterek muhtelif saldırıdan, başkaca Suriye'deki ipham ve kargaşa ortamından en müşterek tomar etkilenebilecek diyar olduğu" tabir edildi.
"Irak ve Suriye tezkeresi", 2014'ten buyana 6 defa uzatıldı.
Türk askeri Mali ve Orta Afrika'da
Türk ordusu, BM kapsamında nice diyar ve coğrafyadaki faaliyetlerine Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'ni de ekledi. Mali ve Orta Afrika'ya asker gönderilmesine bağlı 6 kâğıt Meclis'ten geçti.
TSK'niın; BM'nin, Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nde yürütme etmiş olduğu harekat ve misyonlar kapsamında yurt dışına gönderilmesi düşüncesince 1 sene süreyle müsaade verilmesini öngören Başbakanlık tezkeresi, 20 Kasım 2014'te TBMM Genel Kurulunda onama edildi.
Meclis gene 2 Ağustos 2016'da, Türk askerinin Mali ve Orta Afrika tezkeresi kapsamında yurt dışına gönderilmesi düşüncesince müşterek sene süreyle müsaade verdi. Tezkerenin süresi 2017, 2018, 2019 ve 2020'de edinmek az daha 4 defa uzatıldı.
Afganistan'da barışa katkı
Son 6 yılda Afganistan'a asker gönderilmesine bağlı 4 kâğıt Meclis'ten geçti.
TSK unsurlarının, NATO'nun Afganistan'da yürütme edeceği Kararlı Destek Misyonu ve devamı kapsamında yurt dışına gönderilmesi, ayrımsız amaçlara müteveccih ecnebi silahlı kuvvetlerin Türkiye üstünden Afganistan'a intikaliyle arka intikali kapsamında Türkiye'de bulunması ve bunlara olanak sağlayacak düzenlemelerin hükümet çeşidinden belirlenecek esaslara gereğince yapılması düşüncesince 2 sene müddet istenilmesine bağlı Başbakanlık tezkeresi, Genel Kurulun 6 Ocak 2015 günlü birleşiminde onama edildi.
Afganistan tezkeresi bu tarihten itibaren 3 defa uzatıldı. Meclis, bu konudaki akıbet tezkereyi, 22 Aralık 2020'de görüşerek, süreyi 6 Ocak 2021'den itibaren 18 ay elan uzattı.
TSK'ye Azerbaycan'da ateşkesin tesisi yetkisi
TBMM, 17 Kasım 2020 günlü sonucu ile TSK'nin, "Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması hükümlerinden meydana gelen taahhütleri adına getirmek, ateşkesin tesisi, ihlallerin önlenmesi, alanda sulh ve istikrarın sağlanması amacıyla hudut, şümul, hacim ve tarihi Cumhurbaşkanınca ölçüm ve atama olunacak şekilde, Ortak Merkezin görevlerinin ifası anlamında cereyan etmek" az daha ecnebi devletlere gönderilmesine müsaade verdi.
Böylece Meclis'ten 71 yılda 76 yurt dışına asker gönderme tezkeresine müsaade çıktı.
TBMM'ye akıbet adına Irak ve Suriye ile Lübnan edinmek az daha dü yurt dışına asker gönderme tezkeresinin süresinin uzatılmasına bağlı Cumhurbaşkanlığı tezkereleri sunuldu.
Genel Kurulda, salı haset yapılacak görüşmelerin peşi sıra onama edilmesi beklenir tezkerelerle Meclis, yurt dışına asker gönderilmesi düşüncesince 78 defa müsaade vermiş olacak.