Kocaeli
Kocaeli'nin İzmit ilçesine ilişkin rustik Eseler Mahallesi'nde üç asırdır yaşatılan "Kaz Bayramı" geleneği, mahalle sakinleri ortada bütünlük ve beraberliğin simgesi oldu.
Aylar öncesinden kazların besiye çekilmesiyle süregelen neşe hazırlıkları, havaların soğumasının peşi sıra hanımlar kabilinden imece usulü mobilyasız katlama açılmasıyla bitmeme ediyor.
Ocak ayında kutlanan bayramdan 2 çağ evvel şişko biçimde doğranan kazlar temizlenip yağı alındıktan sonradan "baş kadem yemeği" gerçekleştirmek neredeyse apiko ediliyor. Bir çağ suda bekletildikten sonradan kızılcık ağacından şişlere dizilen kazlar, neşe sabahı tavalarda karye fırınına sürülüyor.
Öğle zamanı kazlar dar düzlem edilerek, suyun müşterek bölümü alınıyor. Bu tam börek imalinde kullanılacak olan yufkalar arıtılmış kaz kanadıyla yağlanıyor.
İkindi zamanı fırından tahsil edilen kazlar, kaz yağıyla ıslatılmış tirit, konsa dolması, leziz börek, kaz ciğerli börek ve erik hoşafı eşliğinde sofralardaki yerini alarak misafirlere ağırlama ediliyor.
"Ziyafet neredeyse görünüyor lakin müşterek zaruretten doğmuş"
Kocaeli Kent Konseyi Yöresel Değerler ve Kültür Komisyon Başkanı Melek Çeliköz, AA muhabirine, yerel kültürlerin şehirlerin en ehemmiyetli mirası bulunduğunu ve geleceğe aktarılması icap ettiğini belirterek, bu amaçla Kocaeli'de yerel olan, göçle mevrut kültürel mevzularla ilişik icraat yaptıklarını söyledi.
Kaz Bayramı'nın Eseler köyü kurulduğundan bu yana kutlandığını dile getiren Çeliköz, hanuman ayının ikinci haftası köyün büyüğünün neşe tarihini duyuru etmesinin peşi sıra şişko biçimde kutlamanın gerçekleştirildiğini kaydetti.
Çeliköz, kesilecek kazların sayısının bölük ve çağrılı sayısına gereğince değiştiğini dile getirerek, şunları söyledi:
"Şu anda şölen neredeyse görünüyor lakin esasen müşterek zaruretten doğmuş, dirim koşulları iyileşince de şu anda kültürel müşterek tradisyon neredeyse görünüyor. Aslında burada geleneğin amacı; kazın etinden artma yağını almak. Kaz yağı esas müşterek ihtiyaç, vaktiyle aşındırmak yapılırken kaz yağı kullanılırdı. Bu civarda kaz yağı başlangıç tacıdır. Kazın yağını alarak sene süresince kullanırlar. Kazı kestikten sonradan iç yağlarını ve öteki yağlarını alıp sobanın üstünde kaynatıyorlar. Yağ az buçuk çözülüyor. Sonrasında küplere basılarak korunum ediliyor. Margarin neredeyse ekmeğin üstüne sürüp tüketiliyor. Yine dolma, çorba ve benzeşim yemeklerde de kullanılıyor."
"Gelemeyenin kaz oranı kesinlikle ayrılır"
Kaz Bayramı'nın Kocaeli'de sadece Eseler, Solaklar, Durhasan ve Hasanoğlu köylerinde kutlandığını özetleyen Çeliköz, "Zaruretin esasen bütünlük ve beraberliğe dönüştüğü en dobra örneklerinden birisi bence Kaz Bayramı. Şimdilerde insanoğlu büyüklerinden gördükleri geleneği sürdürmeye çalışıyorlar." dedi.
Çeliköz, bire müşterek anda yakılan köydeki fırınlardan yükselen kokuların çağırma ayrıcalığı taşıdığını vurgulayarak, "Kaz Bayramı'na çağırma edilip icabet edemeyen bireyin kaz oranı kesinlikle ayrılır. Kaz oranı ayrılmıyorsa ad eksikliğinin hissedilmediğini düşünücü ve kıstak koyar. Bu nedenle kaz oranı da önemli. Büyüklerimiz Milli Mücadele devrinde bile köylerin dominant yiyeceği haberini almalarına karşın şems fırınlarını yakıp kazları pişirmiş, yağlarını alıp küplerde saklamışlar. Köyde kime sorarsanız bu geleneğin çetince koşullarda da olsa sürdürüldüğünden bahseder." ifadelerini kullandı.
"Kazın yağını, ciğerini yer küplerde saklardık"
Mahalle sakini 60 yaşındaki Sevdiye Savurtaş da vaktiyle dolaplarının olmadığını, kazların yağını ve ciğerini yer küplerde sakladıklarını anlattı.
Eskiden her insanın kaz yetiştirdiğine yer veren Savurtaş, "Bayram haset ulaşınca fırınlarımızı yakardık, köyün içi kaz hitit kokardı. Misafirlerimizi çağırırdık. Eskiden başlangıç döndürücü kar yağardı. O devir makine yok, mevrut konuk ihtimal 2-3 çağ kalırdı. Öyle müşterek sevinç olurdu." halinde konuştu.
Savurtaş, vaktiyle müşterek hanede en 6-7 kaz kesildiğine belirterek, "Bir akşamda yeniyordu o kazlar. Kadınlar düşüncesince başlangıç döndürücü zahmetli lakin bundan böyle alıştığımız düşüncesince çetince gelmiyor." dedi.
"Bayram havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor"
Mahalle sakini 43 yaşındaki Songül Beyni ise hısım dayanışması olsun, eksiksiz familya müşterek araya gelsin sanarak aylarca besleyip büyüttükleri kazları bayramdan 2 günlük kesip pişirmeye apiko bir duruma getirdiklerini kaydetti.
Kazların neşe haset fırına sürüldüğünü aktaran Beyni, "Fırın etabında eksiksiz akrabalarımızı ağırlama düşüncesince çağırma ediyoruz. Hep beraberce şölen veriyoruz. Bütün akrabalar müşterek araya toplandığı düşüncesince neşe havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor." ifadesini kullandı.
Beyni, tedbir periyodunun hanımefendilerin omzunda olduğuna ayraç ederek, "Yufkaların açılması, kazların temizlenmesi hanımefendilerin üzerinde. Taşlık dolması yapması, üzümlü börek döşemesi, bunların hepsini hanımlar hazırlıyor." sanarak konuştu.
