Kazakistan
Yüzyıllardır degaje bozkırda canlı Kazakların natür ile birlikteliği ve buna müteallik örf ve adetleri el oyunlarında sahneleniyor.
Kazak el oyunları, manalı koreografisi, can alıcı müziği ve mülevven kostümü ile sahne sanatının ehemmiyetli parçası olmaya bitmeme ediyor.
Köklerini step yaşamından düzlük Kazak el oyunları, insanoğlunun natür ile ilişkisini ve buna müteallik kendisine halkın günce dünyasına yansıyan örf ve adetlerini asimilasyon ediyor.
Bu sene 70'inci gözyaşı gününü kutlayan Kazak el oyunlarının eli uz adı Prof. Dr. Toygan İzim, 27 salname sahne deneyimini hükûmet merkezi Nur Sultan’daki Ulusal Koreografi Akademisi’nde terbiye gören gençlerle paylaşıyor.
İzim, bire birlikte sürede yüksekokul gözetiminde kurulan Kazak Halk Oyunları Laboratuvarı’nda ilmî icraat da yürütüyor.
Eski Kazak el oyunlarını araştıran İzim, AA muhabirine, oyunların geçmişi ve istikbaline müteallik değerlendirmelerde bulundu.
İzim, Kazak el oyunlarının birlikte bilgelik dalı kendisine ele katılması düşüncesince güç harcama ettiğini belirterek, "Özellikle akademide el oyunları dalında terbiye gören gençlerimizin bu mevzuda Kazakça kaynaklara yetişebilmeleri düşüncesince kitaplar hazırlıyoruz. Ülkenin ayrışık bölgelerine ulaşıyoruz. Orada canlı büyüklerimizden unutulmuş bazısı aldatmaca hareketlerini kayda alıyoruz. Şu anda Kazak el oyunlarının ‘pasaportunu’ geliştiriyoruz." dedi.
Halkın ağzından günümüze vasıl masal ve efsanelerin el oyunlarıyla anlatıldığına dikkati çekici İzim, "Yüzyıllardır step felsefesiyle canlı camianın gelenekleri el oyunlarına da yansımış durumda. mesela eskiden el oyunları, lama ve at üzerinde kartallarla sergilenmiş." sanarak konuştu.
İzim, Kazak el oyunlarının önceki defa artist Şara Jienkulova kabilinden 1934'te meraklı kendisine sahneye taşındığını belirterek, "Kazak el oyunlarının 50’ye benzeyen şekli bulunuyor. Bunların 10’u ise vaktiyle mevrut aldatmaca türleri kendisine biliniyor." ifadelerini kullandı.
Kazak el oyunlarının anlamına layıkıyla solo, kadro ve koşa biçiminde sahnelendiğini dile getiren İzim, "Orta Asya’da avrat ile adamın koşa oyunu çabucak Kazak el oyunlarında var. Biz buna 'Kelinşek' (gelin) oyunu diyoruz." dedi.
İzim, şu anda Kazak el oyunlarında solo sanatçılar mektebinin bulunmayan olması ve sahnede koreografi kendisine izleyiciye tinsel ruhunu yansıtamamasından düşünce duyduğunu kaydederek, "Bizim dönemimizde el oyunlarının sahne şovu olmasından elan aşırı izleyiciye mahsus birlikte ileti yahut ağıt yüklemesi aşırı önemliydi. Bugün el oyunlarının sahne gösterileri, enstantane fotoğraf cezaevi kamaştırmaya yöneliyor. Bu beni endişelendiriyor." değerlendirmesinde bulundu.
"Kazak el oyunlarında, dizi film hareketi aşırı önemli"
15 senedir el oyunları ekibinde arazi düzlük İndira Gabdrahmanova ise "Kazak el oyunlarında, dizi film hareketi aşırı önemli. Özellikle kızların elleri deneyimsiz ve bilekleri daima akım biçiminde olması gerek. Bunun yanında yüzünüzdeki mimikler de dizi film ve kadem uyumu denli önemli." dedi.
Gabdrahmanova, step hayatını hazımlı Kazaklar düşüncesince natür ile iletişimin ehemmiyetli olduğuna dikkati çekerek, "Her hareketin belirtik başlı birlikte adı ve manası mevcut ve bunlar genellikle tabiatı, kuşu ve hayvanı çağrıştırıyor. Örneğin, Kazak el oyunlarında aşırı makbul akım şekli ise ‘tolkın’ (dalga). Bu hareket, su yüzünde oluşan dalgayı anımsatıyor." sanarak konuştu.