Kudüs
Doğu Kudüs'teki lahut mekanların düzenlemelerine ilişikli statüko, Osmanlı Devleti zamanına denli uzanıyor.
Filistinliler ile Ürdün Vakıflar, İslami İşler ve Mukaddesat Bakanlığına ilişikli Kudüs İslami Vakıflar İdaresi, statüko üzerine Osmanlı sürecinin düzenlemelerine ilişikli iken İsrail'in bu mevzuda namına hususi ortak tanımı bulunduğu görülüyor.
Osmanlı Padişahı Sultan Abdulmecid'in 1852'de yayımladığı fermanla Mescid-i Aksa'nın statükosu düzenlenirken, İngilizcede "States Co" şekilde sabık "kutsal alanların düzenlenmesinin statükosu" belli oldu.
Kudüs İslami Vakıflar İdaresine mucibince lahut mekanlarla alakadar gelişigüzel şey, Osmanlı Devleti çağında onaylanan, İngiliz Mandası devri ve Ürdün çağında de bitmeme fail statüko altında. Vakıflar İdaresinin bu tutumu, İsrail'in 1967'de Doğu Kudüs'ü işgalinden sonradan da değişmedi.
Bu statü, umumi manada Mescid-i Aksa'nın elden Müslümanlar düşüncesince lahut ortak arazi bulunduğunu ve onların idaresi altında olmasını kayıt koşuyor.
Filistinliler, İsrail'in bu statükoyu sona erdirmek, Mescid-i Aksa'yı zamansal ve mekânsal şekilde Müslümanlar ve Yahudiler ortada ayırmak düşüncesince çalıştığını ve projeler yaptığını vurguluyor.
İsrail hükümetinin, 2003'teki biricik cepheli kararından beri bağnaz Yahudilerin Aksa'ya müteveccih baskınlarında çoğalma görüldü. Bu girişleri dominant şekilde nitelendiren Kudüs İslami Vakıflar İdaresi, Müslümanların Mescid-i Aksa'daki egemenliğinin ihlal edildiğini belirtiyor.
Vakıflar İdaresinin bu tepkileri ilkin Yahudi bayramları esnasında bağnaz Yahudilerin İsrail polisi eşliğindeki baskınları esnasında hâlâ da artıyor.
İsrail'in Aksa'nın statükosunu tahvil çabaları
Mescid-i Aksa önder hatibi Şeyh İkrime Sabri, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, "İsrailli yetkililerin Mescid-i Aksa'nın statükosunda ayrım masnu niyetinde olduğuna değgin sert baş döndürücü ayraç var." dedi.
Bu semboller arasında; Aksa'ya peş peşe planlı baskınların, İsrail makamları çeşidinden derin biçimde mahfuz baskınlarda delege sayısının artmasının yanında Yahudi cemaatlerinin "sessiz dua" şekilde isimlendirdikleri ritüeli baskınlar esnasında yapmaları anlamında ortak değişmeyen çıkaracaklarını duyurmasının bulunduğunu kail Sabri, Yahudi cemaatlerin, polisin bu ihlallere cezaevi yumduğu ortak dönemde, eylemlerini sakatlık kararıyla meşrulaştırmak istediklerine dikkati çekti.
Sabri, başkaca Hamursuz Bayramı'nda da kurbanların Aksa'ya getirilmesi girişimlerini hatırlatarak, bu durumun ramazan ayında Filistin topraklarında ağırbaşlı ortak huzursuzluğa kaynak olduğunu; bağnaz Yahudi cemaatler ortak anons yapmasaydı hakeza ortak huzursuzluğun yaşanmayacağını dile getirdi.
Ayrıca İsrail polisinin alevlenmiş baskınlarının, Kıble Mescidi'ne erişime icazet etmemesinin, orada perestiş edenleri gözaltına almasının, perestiş edenlere doğal taş yağı lambası lambası bombası çarpmak düşüncesince insansız iklim araçlarının kullanılmasının da İsrail'in Aksa'daki statükoyu tahvil niyetine ilişikli işaretlerden bulunduğunu aktaran Sabri, şunları söyledi:
"Pek baş döndürücü ayraç ve İsrail ihlali mevcut. Bunlar ortada Vakıflar İdaresi çeşidinden meydana getirilen restore çalışmalarının kısıtlanması, perestiş edenlerin, korumaların ve ilmek adamlarının Mescid-i Aksa'dan derinlemesine müddet uzaklaştırılması arazi alıyor. Dünyada oda boncuğu ülke, perestiş edenleri perestiş yerlerinden idare etmek düşüncesince tedbir almıyor."
İsrail'in Mescid-i Aksa'nın statükosunu koruduğu iddiası
İsrail hükümeti, medyayı ve gayrı ülkeleri, "Aksa'nın statükosunda ayrım olmadığına ve hürmet duyduğuna" kandırma ika üzerine ağırlık çekiyor.
İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, akıbet devirde kalan gerilim, İsrail polisinin Mescid-i Aksa'ya baskınları, Aksa'da Yahudilerin ibadetine icazet verilmemesini mucip statükonun ihlaline ilişikli suçlamalar karşı 24 Nisan'da gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Yabancı ortak gazetecinin, "Gittikçe hâlâ ortak tomar bağnaz Yahudi görüşme ediyor, statükonun değişmediğini söylüyorsunuz. Ancak bölgede Yahudilerin duasına icazet vermesiyle münasebetli İsrail polisinin politikasında güzel ortak değiş var. Bu boyut bitmeme edecek mi? Fanatik Yahudilerin ziyaretleri ve orada afsun etmeleri bitmeme edecek mi?" sorusu karşısında Lapid, "politikanın belirgin olduğunu; statükonun değişmediğini bazısı bağnaz Yahudilerin kuralları ihlal etmiş olabileceğini" söyledi.
Ancak gazeteci devamında, "Kendi gözlerimle polisin Yahudilerin perestiş etmelerine icazet ettiğini gördüm." derken, Lapid ise buna yanıt şunları kaydetti:
"Polisin elinde bunu önlemesine müteveccih sert emirler var. Polise ne emirlerin verildiğini biliyorum ve bunlar baş döndürücü sert talimatlar. Bunu ellerinden geldiğince uyguluyorlar ve bu statükoyu arkalamak anlamına geliyor. Böylece Müslümanlar Mescid-i Aksa'da salat kılarken gayrı dinlerin çalışanları görüşme ediyor."
Ancak, İsrail Diaspora Bakanı Nachman Shai, 23 Nisan'da İsrail Kamu Yayın Kuruluşuna (KAN) meydana getirdiği açıklamada, Mescid-i Aksa'nın statükosunun hâlâ ortak tomar Yahudi'nin girişiyle anbean kötüleştiğini belirterek, bunun sakıncalı neticeleri olacağını dile getirdi.
"Mescid-i Aksa'ya giren baş döndürücü sayıda Yahudi var. Orada durup afsun edenler var ve bu yasak." diyen Shai, Mescid-i Aksa'ya anbean hâlâ ortak tomar sayıda Yahudi'nin girişine icazet verildiğini bu durumun gerilimin tırmanmasına etmen bulunduğunu kaydetti.
Lapid, Shai'nin ifadelerine ilişikli ise şunları söyledi:
"Shai'nin kusur detayları var. Yahudilerin afsun etmesine icazet verilmiyor. Uygulanan siyasa açık. Bu politikaya mucibince Yahudiler ve Hristiyanlar görüşme edebilirken, Müslümanlar salat kılabilir. Birisi (bir Yahudi) sezdirmeden dipdam girebilir, afsun edebilir. Burada polisin bu olaylarla ilgilenmesi gerekiyor lakin siyasa belirgin ve değişmedi. Biz bulunan statükoyu koruyoruz ve bu statüko değişmedi."
Kudüs İslami Vakıflar İdaresinin açıklamasında, Mescid-i Aksa baskınları esnasında İsrail polisinin bağnaz Yahudilerin afsun etmelerine icazet vermesi statükonun ihlali şekilde değerlendirilmişti.
Mescid-i Aksa'nın statükosunun zamanı süreci
Kudüs İslami Vakıflar İdaresine göre, Kudüs'teki lahut mekanların statükosu 1852'de Osmanlı Padişahı Sultan Abdulmecid'in fermanıyla belirlendi.
Sultan Abdulmecid'in fermanına göre, Kudüs ve Beytüllahim'deki lahut mekanlarla alakadar dini grupların sahiplik iddiaları dondurularak, statükonun baştan belirlenmesi yahut değiştirilmesi yasaklandı.
Söz konusu Osmanlı fermanıyla belirlenen statüko, Kudüs ve Beytüllahim'de Müslümanlara ve Hristiyanlara alakadar nice lahut mekanı kapsıyordu.
Kırım Savaşı'ndan (Osmanlı-Rus) sonradan 1856'da planlı Paris Kongresi'nde Sultan Abdulmecid'in fermanıyla belirlenen statüko arsıulusal benimseme görmüş, peşi esna 1879'da Berlin Anlaşması'nın maddeleri ortada arazi bulmuştu.
Berlin Anlaşması'nın 62. maddesinde bekâr Müslümanların değil Hristiyanların da lahut mekanlarını havi statükonun değiştirilemeyeceği anlatım edilmişti.
İngilizlerin Filistin'i işgalinin peşi esna İlan edilen Manda yönetimi çağında (1920-1947) lahut mekanlara değgin bahis konusu statüko korundu.
İsrail, 1967'de Batı Şeria ve Gazze'yi nehiy ettikten sonradan İslami Vakıflar İdaresinin yönetiminde bulunan Mescid-i Aksa ile alakadar statükonun bulunduğu üzere kalacağını İlan etti.
Ancak İsrail, Mescid-i Aksa'nın duvarlarından birisi bulunan Burak Duvarı'nı nehiy ederek, burayı Ağlama Duvarı şekilde isimlendirdi. Mescid'i Aksa'nın Meğaribe (Fas) Kapısı'nın anahtarlarına el koyarak, Eski Şehir'deki Müslüman mahallesinin uzantısı bulunan Meğaribe Mahallesi'ni yerle ortak etti.
Ardından burayı Yahudilerin perestiş etmiş bulunduğu enli ortak bölgeye dönüştürdü. Filistinliler, İsrail'in bu adımıyla Mescid'i Aksa'nın statükosunu ihlal ettiğini belirtiyor.
İsrail hükümeti, 2003 senesinde biricik cepheli almış bulunduğu kararla statükoyu belirgin belirgin ihlal ederek, Mescid-i Aksa'yı bağnaz Yahudilerin baskınlarına açmıştı.