Tunis
"Arap Baharı" adına isimlendirilen sürecin tevellüt noktayı Tunus, nice bata çıka elde etmiş yer aldığı demokratik kazanımları arkalamak düşüncesince mücadeleye bitmeme ediyor.
Sidi Buzid kentinde 17 Aralık 2010’da kendini ateşe sağlayan Muhammed Buazizi, Tunus’un "Yasemin Devrimi" ismini verdiği, Arap dünyasının ise "Arap Baharı" adına isimlendirdiği sürecin evvel kıvılcımını tutuşturdu.
Üniversite mezunu bulunan ve gezici satıcılık işleyen 26 yaşındaki Buazizi'nin, aynasız çeşidinden tezgahına el konulması ve yetkililerce haksızlığa uğratılmasının peşi sıra gerçekleştirdiği eylem, halkın sokaklara dökülmesine hastalık oldu.
Bundan 11 yıl ilkin 17 Aralık'ta süregelen çıkmaz gösterileri, ülkeyi 23 yıl süresince güçlü yumrukla yönetmen Zeynel Abidin bin Ali'nin 14 Ocak 2011'de andıran ailesini de yanına alarak ülkeden kaçmasıyla sonuçlandı ve Tunus'ta dünkü müşterek fasıl başladı.
Tek eş yönetiminden demokratlık deneyimine
Tunus, Mart 1956’da Fransızlardan bağımsızlığını kazandıktan sonradan dümen biçimi adına cumhuriyeti benimsedi. Ülkenin evvel Cumhurbaşkanı da Habib Burgiba oldu.
Burgiba, ülkeyi 30 yıldan levent boylu müddet müşterek tane başına yönetti. İktidarı, Zeynel Abidin bin Ali’nin 7 Kasım 1987’de Burgiba’nın pestil bulunduğunu öne sürerek çıplak müşterek vuruş yapmasıyla sona erdi.
Bağımsızlıktan 2011'e derece sabık 55 salname süreçte yalnızca dü cumhur reisi gören Tunus’ta Yasemin Devrimi ile “demokrasi deneyimi” süreci başladı.
Bin Ali diyetinin devrilmesinin peşi sıra 23 Ekim 2011’de "Kurucu Meclis" düşüncesince intihabat gerçekleştirildi. Devrim derhal sonra ülkeye dönen Raşid el-Gannuşi'nin liderliğindeki Nahda Hareketi, 217 sandalyeli Meclise 89 mebus göndererek seçimlerden müşterek numara tümen adına çıktı. Kurucu Meclis dünkü müşterek Anayasa yazılması ve demokratik düzene intikal periyodunun ehemmiyetli müşterek halkası olma vazifesini adına getirdi.
Devrimden sonradan mevrut evvel cumhur reisi ve başbakan
Nahda Hareketi’nin hükümet ihdas emekleri böylelikle Cumhuriyet Kongresi Partisi ve Tekettül Partisi ile müselles bağlaşma hükümeti kuruldu.
Üç partinin anlaşmasının ardından, Tunus’ta devrimden ahir evvel Cumhurbaşkanı, 12 Aralık 2011’de yasama kurulu çeşidinden seçilen Cumhuriyet Kongresi Partisi Başkanı Munsif el-Merzuki oldu.
Bu çağda Nahda Hareketi’nden Hammadi el-Cibali Başbakan olurken, Tekettül Partisinden Mustafa bin Cafer ise evvel Meclis Başkanı adına fariza aldı.
2013 yılındaki siyasal suikastlar
Muhalif siyasetçilerden sol yatkın Demokrat Yurtseverler Partisi Genel Sekreteri Şükrü Beliyd, 6 Şubat 2013’te hükûmet merkezi Tunus'taki evinin uğrunda uğramış yer aldığı silahlı saldırıda yaşamını kaybetti.
Beliyd suikastından kestirmece 6 ay sonra, gene karşı kanattan Halk Cephesi Koalisyonu liderlerinden Muhammed el-Berahimi 25 Temmuz’da ayrımsız halde evinin uğrunda uğramış yer aldığı silahlı saldırıda yaşamını yitirdi.
Devrim sonrası süreçte en ağırbaşlı ilenme noktalarından birinin yaşanmasına etken bulunan suikastlar, iktidarı ve karşı siyasetçileri içten etkiledi.
Muhalefet partileri halkı sokağa çağırarak hükümet devrilene derece protestoları bitmeme ettirme neticesinde aldı.
Nahda Hareketi, ülkede yaşanmış bulunan siyasal gerilimi hafifleştirmek düşüncesince hükümeti feshettiğini ifade etti ve teknokratlardan oluşan dünkü müşterek hükümet kuruldu.
Tunus’ta dünkü Anayasa'nın kabulü ve yasama kurulu seçimi
Tunus Ulusal Kurucu Meclisi en ehemmiyetli vazifesini Ocak 2014'te adına getirerek 200’den aşkın milletvekilinin onayıyla dünkü Anayasa'yı onama etti.
Anayasa'nın kabulünün peşi sıra Ekim 2014'te meydana getirilen ikinci yasama kurulu seçimlerinde özek sol tandanslı laik Nida Tunus Partisi 217 sandalyeli parlamentoya 85 mebus göndererek sandıktan müşterek numara çıkarken, tutucu Nahda Hareketi 79 vekille ikinci tam arazi aldı.
Tunus'un aracısız ahali çeşidinden seçilen evvel Cumhurbaşkanı Sibsi
Nida Tunus Partisinin kurucusu El-Baci Kaid es-Sibsi, 21 Aralık 2014’te Tunus'un devrimden sonradan aracısız ahali çeşidinden seçilen evvel cumhur reisi oldu.
Tunus'un 1956'da Fransa’dan bağımsızlığı kazanmasının peşi sıra iktidara mevrut Burgiba’nın müşavir kadrosunda arazi düzlük Sibsi, bu süreçte aralarında Meclis Başkanlığı ve Dışişleri Bakanlığının da yer aldığı nice fariza üstlenmişti.
2011'deki çevrilme periyodunun hoppadak peşi sıra müşterek yıla andıran muvakkat başvekillik da işleyen Sibsi, 25 Temmuz 2019'da cumhurbaşkanlığı vazifesini sürdürürken 92 yaşlarında yaşamını kaybetti.
Siyasi suikastların peşi sıra yıldırı tehdidi
Tunus, 2015 ve 2016'da yıldırı saldırılarıyla sarsıldı.
Parlamento ile ayrımsız bahçeye icra vekili Bardo Müzesi’nde 18 Mart 2015'te yaşanmış bulunan ve yıldırı örgütü DEAŞ'ın üstlendiği atılım neticesinde bir çok gezmen 22 ad yaşamını kaybetti.
Aynı yılın haziran ayında bu defa ülkenin önde mevrut gezim merkezlerinden Susa’da yabancıların kalmış yer aldığı otele silahlı müşterek teröristin düzenlemiş yer aldığı saldırıda bir çok İngiliz yurttaşı 38 ad öldü.
DEAŞ'ın yukarı üstüne üstlük mevrut yıldırı saldırıları Tunus'un en ehemmiyetli dirimlik deposu bulunan turizmi baltaladı.
Başkentin merkezinde arazi düzlük 5. Muhammed Caddesi'nde Kasım 2015'te cumhurbaşkanlığı muhafızları birliğinin aracına planlı ve 12 asayiş görevlisinin yaşamını kaybetmiş yer aldığı bombalı intihar saldırısıyla ülkede ürkü havası arttı.
Terör örgütü DEAŞ Tunus'taki en şişman eylemlerinden bir tanesini 2016 yılının Mart ayında, Libya sınırı civarlarındaki Bengirdan vilayetinde asayiş güçlerinin bulunmuş yer aldığı noktalara saldırarak gerçekleştirdi. Bu atılım aralarında 36 DEAŞ'lının bulunmuş yer aldığı 50'den aşkın ferdin dirilik kaybıyla sonuçlandı.
"Tunus’un Yasemin Devrimi"ne Nobel ödülü
Ülkede yıldırı saldırılarının peş peşe yaşandığı bu dönemdeki en müspet evolüsyon on paralık lacerem ülkeye mevrut Nobel Barış Ödülü oldu.
Tunus Barolar Birliği, Tunus Genel İşçi Sendikaları Birliği, Tunus Ticaret ve Zanaat Sendikası ile Tunus İnsan Hakları Birliğinden oluşan Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü 2015 Nobel Barış Ödülü'ne müstahak görüldü.
Devrimin peşi sıra gösterdikleri çabanın kararında Nobel Barış Ödülü'nü düzlük dörtlü, ülkede Yasemin Devrimi'ne bulunan fideist artırdı.
Tunus düşüncesince siyasal buhran yılları başlıyor
Tunus parlamentosu, 2015-2016 yıllarındaki yıldırı saldırılarından çevre asayiş sorunlarıyla mücadelede yeteneksiz yer aldığı sebebi öne sürülerek 30 Temmuz 2016’da Habib es-Sıyd kabinesinden güvenoyunu çekerek hükümeti düşürdü.
Ülkede siyasal krizlerin artarak bitmeme etmesine hastalık bulunan bu olayın peşi sıra 3 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Sibsi’nin görevlendirmesi ile Başbakan Yusuf Şahid, millî uzlaşma koalisyonu hükümetini kurdu.
Ancak Şahid hükümeti ve devamında mevrut hükümetler ne siyasal krize ne de konuşu krize ilaç olabildi.
Tunus parlamentosu 2017 sonunda, Uluslararası Para Fonunun (IMF) talebi üzerine, akan açığı hafifleştirmek gelirlerini çoğaltmak düşüncesince vergilerin yükseltildiği, amme harcamalarının kısıldığı tümsekli şet tedbirlerini içeren bütçe yasasını onama etti.
Tunus'ta tümsekli şet tedbirleri, 2018'de ürünlere meydana getirilen şişman zamlarla çecik yansıdı.
Artan sahn pahalılığı dünkü gıcırtı hareketlerine minval açtı. 8 Ocak'ta Mannuba vilayetinde müşterek göstericinin yaşamını kaybetmesiyle gösteriler nice kente yayıldı. Gösteriler, devir kurnaz minval kapatma, yağma, amme ve hususi mülke dokunca ita kabil ihlallere oyunluk oldu.
2019 Parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimleri ülkedeki krizi çözemedi
Tunus'ta yöntem geçmişi sıfır kanun hukukçusu Kays Said, Ekim 2019'da meydana getirilen cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda almış yer aldığı yüzdelik 72’lik oy oranıyla ülkenin dünkü cumhur reisi seçildi.
Yine evvel teşrin ayında planlı yasama kurulu seçimlerinin peşi sıra Meclis aritmetiği nazar boncuğu partiye müşterek tane başına hükümet ihdas izni vermedi.
Seçim sonuçlarına uyarınca Nahda Hareketi 52, Tunus’un Kalbi Partisi 38, Demokratik Akım 22, Onur Koalisyonu 21 mebus çıkardı.
Cumhurbaşkanı Said, İlyas Fahfah’ı hükümeti kurmakla görevlendirdi. Ancak Şubat 2020’de kurulan hükümetin ömrü krizlerle başlangıç edemediği düşüncesince levent boylu sürmedi, 6 ay fariza işleyen hükümet parlamentondan güvenoyu alamadı.
Ardından hükümet ihdas vazifesini düzlük Hişam el-Meşişi’nin kurduğu kabin de levent boylu soluklu olmadı. Eylül 2020'de göreve süregelen hükümet, Cumhurbaşkanı Said’in 25 Temmuz 2021'deki “olağanüstü kararları” ile feshedildi.
Yasemin Devrimi 11’inci yılına ipham ortamında giriyor
Tunus'ta siyasal ve konuşu krizin çatı icra ettiği yıl adına tanıdık 2021’e Cumhurbaşkanı Said’in “olağanüstü kararları” mühür vurdu.
Siyasi partileri ülkeyi yönetememek ve yolsuzlukla suçlayan Said, 25 Temmuz’da almış yer aldığı kararlar ile parlamentonun çalışmalarını dondurarak milletvekillerinin dokunulmazlıklarını kaldırdı.
Yasemin Devrimi’nin 11’inci yılında, normalde herhangi müşterek yıl 14 Ocak’ta kutlanan Devrim Günü’nü de muhavvil Said, çevrilme kutlamalarının 17 Aralık'a alındığını anons etti.
Yetkileri kendinde toplayan Said, 25 Temmuz 2022'de Anayasa değişikliği düşüncesince referandum, 2022 böylelikle ise er intihap yapılacağına değişmeyen verdiğini duyurdu. Ayrıca umumi seçime derece Meclisin boğunuk kalacağını bildirdi.
Gelişmeler, Tunus'un demokratlık deneyiminin, devrimin 11. senesinde kavi müşterek süreçten geçtiğini gösteriyor.
Bir tarafta Said’in kararlarını “darbe” adına nitelendirenler, öbür tarafta ise Cumhurbaşkanı'nın Anayasa'nın 80. maddesini işlettiğini ve bu nedenle yerinde bulunduğunu savunanlar var. Ancak dü yan da ülkeyi gelecekte neyin beklediği dair kuma kaygıyı taşıyor.
