Uzmanlardan kanserli çınarlara bağlı 'can kurtaran' uyarılar

İstanbul/Isparta

Uzmanlar, Çırağan Caddesi'ndeki çınar ağaçlarının "kanserli" oldukları nedeni öne sürülerek İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) çeşidinden kesilmesini AA muhabirine değerlendirdi.

Türkiye'de 27 senedir amut rahatsızlıkları üstünde icraat örümcek Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Orman Botaniği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hatice Tuğba Doğmuş Lehtijarvi, çınar kanseriyle mücadelede kâffesi dünyada kuma müşterek kaide olduğunu, öbür çınar kanserine cemaat devletlerde ne yapılıyorsa Türkiye'de de aynısının yapılması icap ettiğini söyledi.

Çürüklüğe münasebet bulunan mantarların ağaçlarda doğrusu bulunduğunu ve çınar ağaçlarında da münteşir kendisine görüldüğünü tamlayan Lehtijarvi, tomografi aleti benzer yöntemlerle ağacın içerisindeki çürüklüğün belirleme edilebildiğini ama çınar kanserinin ağacın ısı yayımı demetinde, kökünde, toprağında bulunması zımnında durumun değişkin bulunduğunu anlattı.

Uluslararası Bitki Koruma Organizasyonunun kurallarının Türkiye'de uygulandığını tabir fail Lehtijarvi, laflarına şöyleki bitmeme etti:

"Bu kavait nite geçerli? Çünkü şayet sizde müşterek dert varsa, karantina dibine katılması müstelzim yabacı istilacı müşterek türünüz var ise o hastalığın bulunmuş olduğu nebat materyalini ithal edemezsiniz. O hastalığın bulunmuş olduğu ülkelerden nebat veya amut ithal edemezsiniz, ihraç edemezsiniz. dışalım ve dış satım dair sert kuralları var. Hastalık görüldüğü devir uygulanacak yöntemlerden bir tanesi bulunan ağacın uzaklaştırılması, bunun yanı esna tarafındaki ağaçların da yanı esna uzaklaştırılması, yapılabilecek en makul metodlar arasında. Bunu üzülerek söylüyorum, İstanbul'daki ağaçların ne derece eskiye dayandığını biliyoruz. Osmanlı İmparatorluğu veya Cumhuriyet'in evvel dönemlerine dayanıyor. Oldukça buğulanmış abide ağaçlar bulunmakta. Eğer bunlar müşterek kat rahatsızlığı kökle veya budama eliyle aldılarsa bünyelerine, bu ağaçları maatteessüf kesmekten apayrı rastgele müşterek formül yok."

İlk ABD'de görüldü

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yılmaz Çatal ise çınar kanserinin evvel kendisine 1930'lu senelerde ABD'de görüldüğünü, kaba ihracatı, 2. Dünya Savaşı'nda askerlerin kullandığı ekipmanlar ve bazısı derya nakil araçlarıyla Avrupa'ya yayıldığını anlattı.

Bugün çınar kanserinin Avrupa'da Fransa ve İtalya'da münteşir görüldüğünü, İngiltere'de de ayrı ayrı noktalarda rastlandığını aktaran Prof. Dr. Çatal, kanserin 2003 senesinde Yunanistan'da, 2011 yılından itibaren de İstanbul'daki çınar ağaçlarını öldürdüğünün ortaya çıktığını söyledi.

Çınar kanserinin ağaçların doğrudan gövdesinde değil, içerisindeki ısı yayımı demetlerine dokunca verici müşterek mantar rahatsızlığı hastalığı bulunduğunu kaydeden Prof. Dr. Çatal, "Bu kanser ısı yayımı demetlerinin arasına girerek, bu iletimi müşterek nevi durdurmakta. Aslında ağacın altı ve üstü arasındaki su ve gıda maddesi iletimini kesmektedir. Burada yapmış olduğu, müşterek nevi damarları tıkaması ve haslet tıkanıklığıyla ağacın dirimsel faaliyetlerine bitmeme edememesi durumudur." dedi.

Prof. Dr. Çatal, hastalığa gönül rahatlığı mekanik ve kimyevi hal önerilerinin getirildiğini belirterek şöyleki bitmeme etti:

"Kullanılan bazısı ilaçlar bulunmaktadır ama bunlar ısı yayımı demetlerine bu kanserin ulaşmasını durdurmamakta, hoppadak iare müşterek müddet ulaşımını yavaşlatmaktadır. Bu kanser etmeni, müşterek halde ısı yayımı demetlerinde kendine toprak edinmektedir. Bu hastalık, ağaca bulaştıktan sonraları ısı yayımı demetlerinin arasına girmekte ve bu iletimi kesmektedir. Bu hastalığın ağaçtan ağaca yayılmasını insanoğlu etmenleri ve natürel etmenler kendisine sınıflandırabiliriz. Doğal etmenler, böcekler, kuşlar ve öbür kemiricilerdir. Bunlar aracılığıyla dert ağaçtan ağaca geçebilmekte yahut amut diplerinin ötekisi içerisine girmesiyle bu kanser rahatsızlığı geçmektedir. En münteşir kendisine aşina faktör, insanoğlu müdahalesiyle kanserli ağaçtan öbür kanserli ağaçlara mantarın geçmesidir."

"Budama faaliyetleri bu mevzuda en şişman düşman"

Budama faaliyetlerinin bu mevzuda en şişman antagonist olduğuna dikkati çekici Prof. Dr. Çatal, budama mevzusunun önemine bağlı şu detayları aktardı:

"Şu an düşüncesince budama faaliyetlerinin minimal seviyeye düşürülmesi ayrıca bu bölgelerde budama faaliyetlerinin yapılmaması gerekir. Beşiktaş'taki Sinan Paşa Camisi'nin önündeki çınar ağaçlarında budama faaliyetlerinin yürütülmüş olduğu gözlemlendi. Uzmanlar acilen dahil ederek budama faaliyetlerini durdurdular. Burada bilincin ön plana çıkması gerekir. Bir budama faaliyetinde zihin olması lazım. Bir amut budandıktan sonraları öbür ağaca geçilirken budama aletlerinin kesinlikle dezenfekte edilmesi lazım. Çünkü bu mantarın şöyleki müşterek niteliği var; 6-12 ay süresince o budama aletleri üstünde kalabilmektedir. Şu anda ağaçlarda meydana getirilen kesimler esnasında şu gözlemimiz de var: Rüzgarlı havada kesimlerin yapılmaması gerekiyor. Aksi takdirde ağaçlardan uçar tozların apayrı ağaçlara geçtiğini görmekteyiz. Bu da patojenin yayılmasına etmen olmaktadır. Dingin ve dingin havalarda budama yapılması gerekir. Kesim esnasında yere linolyum serilmeli, doğranan parçaların tozları alandan uzaklaştırılmalıdır."

​​​​​​​