Bakü
Kazakistan'da LPG fiyatlarına bindirim yapılmasının peşi sıra süregelen protestoların diyar genelinde çatışmalara dönüşmesi ve sonrasında yaşananlara bağlı semt uzmanlarının bazıları, DOĞRU taleplerle süregelen protestolarda elan sonradan yıkmacı güçler ortaya çıktığını savunurken birileri olayların, Türk Devletleri Teşkilatının (TDT) akse dönemlerinde aceleci karışma edebilecek mekanizmalar kurması icap ettiğini gösterdiğini anlatım etti.
Bölge ülkelerinin uzmanları, Kazakistan'da yaşanmış olan gelişimleri Anadolu Ajansı (AA) muhabirlerine değerlendirdi.
Kazak siyasa bilim adamı Dr. Talgat Kaliev, kimi yıkmacı güçlerin ülkesindeki barışçıl protestodan yararlandığını ve onu ağız ağıza ayrımlı birlikte senaryoya yönlendirdiğini söyledi.
Kaliev, Kazakistan'daki gelişmelerin dü kısıntı ayrılması icap ettiğini belirterek, "Birincisi banko barışçıl, yasal birlikte protestoydu. Protestocular yeteri kadar DOĞRU taleplerde bulundu. Sonra ise bu protestolarla göz boncuğu hevesi sıfır korunanlar da karışma peyda etmek kabilinden binaları ele geçirebilecek hususi tahsilden güzeşte dünkü güçler ortaya çıktı. Yıkıcı güçler, protestodan yararlandı." dedi.
İkinci kısmın yıldırıcı birlikte zılgıt bulunduğunu korumak için çaba sarfeden Kaliev, teröristlere gönül rahatlığı askeri operasyonların akıllıcasına bulunduğunu ancak hükümetin de barışçıl protestocuların talebine karşılık vermesi icap ettiğini vurguladı.
Klanlar ortada savaşım ihtimali
Eski Kırgızistan Başbakanı Feliks Kulov, Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in "güvenlik güçlerine kusursuz güvenemediği düşüncesince "Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütünden (KGAÖ) iane talebinde bulunduğunu" tez etti.
Kulov, KGAÖ güçlerinin Kazakistan'da endamsız müddet bulunacağını, bunun nehiy girişimi anlamına gelmediğini söyledi.
Kırgız siyasa bilim adamı Mederbek Korganbayev de Kazakistan'daki gelişmelerde klanlar arasındaki savaşım ihtimaline dikkati çekti.
Korganbayev, Kazakistan'ın müessis önderi Nursultan Nazarbayev'in etrafı ile bulunan Cumhurbaşkanı Tokayev ortada anahtar karlı sektörler, yer yağı ve kabak özellik ihracatı, grup politikası, tecim ve iş alanları, iletişim araçları kaynakları ve öteki mali akışların paylaşılamadığını öne sürerek, Nazarbayev'in çevresinin, Tokayev'in kadrolarda fark yapmasına müsaade vermediğini, ari kararlar almasını engellediğini ve edisyon altında tuttuğunu savundu.
Kazak düzenlilik güçlerinin yağma, amme binalarına el vaz ve manşet kuvvetlerinin öldürülmesine sefer açan olayların başında protestolara ve yaygaraya göz boncuğu halde karışma etmediğini encam devam eden Korganbayev, Tokayev'in KGAÖ'den bu yüzden yadım istediğini anlatım etti.
Korganbayev, Kazakistan'ın aut ve iç politikasının baştan tasarım edileceğini düşündüğünü, ülkenin ağır politikacı reformlara gereksinimi bulunduğu söyledi.
Kazakistan'daki gelişmeler alanı etkileyecek
Özbek gazeteci Abduvali Saybnazarov ise gelişmelerin hem Kazakistan bununla beraber Orta Asya bölgesinin politikacı nüfuzuna aksi hasiyet yapacağını savundu.
Saybnazarov, "Kazakistan'daki hadisat Orta Asya memleketlerini politikacı ve hesaplı anlamda etkileyecek. KGAÖ güçlerinin Kazakistan'a girmesi semt ülkelerinin jeostratejik egemenliğine de aksi hasiyet yapacak." dedi.
Kazakistan'ın, bölgenin adeta hububat ve fuel oil kaynağı konumunda bulunduğunu hatırlatan Saybnazarov, Kazakistan'daki olayların andıran çağda bölgenin öteki devletlerinde yer yağı ve hububat fiyatlarının artmasına sefer açabileceğini kaydetti.
Saybnazarov, semt ülkelerinin benzer protestolarla gönül rahatlığı karşıya kalmamaları düşüncesince halkıyla hoşgörülü olmaları ve halkın bolluk düzeyini yükseltecek değiş ve reformları birlikte an önceki yaşama geçirmeleri icap ettiğini laflarına ekledi.
Türk Devletleri Teşkilatı, krizlere aceleci karışma edebilecek birlikte çatı oluşturmalı
Kafkasya Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (QAFSAM) Başkan Yardımcısı Nazım Cafersoy, Kazakistan'daki hadisat üstünde Rusya'nın hem özlük başına bununla beraber KGAÖ üstünden birlikte üstünlük alarak iri yarar sağladığını kaydetti.
Cafersoy, Kazakistan ekonomisinin hadisat zımnında vuruş aldığını, ülkenin hesaplı ilişkilerinin baştan şekillenebileceğini öne sürerek, şunları kaydetti:
"Ekonomik adına Kazakistan'da Rusya ve Çin rakiplik biçiminde olacak. Rusya, Çin'i birlikte tane başına dengeleyemez. Burada Türkiye faktörünün Rusya ile ilişkilerde ilkin Kazakistan ve Orta Asya'da birlikte teşrikimesai geliştirebileceğini kestirim ediyorum. Bu süreçte Türk Devletleri Teşkilatı da Türkiye ile Rusya arasındaki teşrikimesai periyodunun birlikte parçası adına devreye girebilir. Kriz şurası gösterdi, TDT'nin kurumsallığının elan da geliştirilmesine gerekseme var. Özellikle akse dönemlerinde aceleci karışma edebilecek mekanizmaların devreye girmesi lazım. TDT bu cins akse anlarında aceleci karışma edebilecek birlikte politikacı yahut düzenlilik yapısını oluşturmalıdır."
Kazakistan'daki olaylar
Kazakistan’ın batısında 2 Ocak'ta sıvılaştırılmış yer yağı gazına (LPG) meydana getirilen zamlar ve ülkedeki sosyoekonomik durumun kötüleştiği sebebi öne sürülerek başlatılan protestolar, ülkenin öteki kesimlerine yayıldı.
Gösterilerde düzenlilik güçleri ile protestocular ortada çatışmalar yaşandı. Özellikle ülkenin güneyindeki Almatı kentinde kollukçu araçlarını ateşe sağlayan ve büyüklük binalarına giren protestoculara, düzenlilik güçleri neva bombasıyla karışma etti.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, protestolardan mesul tuttuğu hükümetin istifasını ikrar etti.
Protestoların yayılması kararı diyar genelinde yılgı çözüm (OHAL) anons edildi. Göstericilerin amme binalarını nehiy etmesi ve tabanca kullanımı kararı Nur Sultan yönetimi, düzenlilik güçlerine harekât emri verdi. Tokayev, KGAÖ'den iane talebinde bulunmuş oldu ve ülkeye KGAÖ güçleri geldi.
Olaylarda tahminî 8 bin isim gözaltına alındı.
