İstanbul
İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, Ukrayna krizinin salgından yıpranan toptan ekonomide toy riskler yarattığını belirterek, "Küresel ticaretin 2021’de eriştiği 28,5 trilyon dolarlık seviyenin dibine düşebileceğini ve akıbet 3 yıldaki ikinci toptan durgunluk sürecine sürüklenebileceğimizi söyleyebiliriz." diyerek konuştu.
Salgının toptan ekonomiyi faziletkâr pahalılık ve sinirli piyasalar kabil kırılganlıklarla bıraktığını anımsatan Zeytinoğlu, "ABD, AB ve Birleşik Krallık kabil Batılı devletlerin Rusya’ya uyguladığı aşırı şümullü yaptırımlar, savaşın sürmesi hâlinde ilkin Rus ekonomisine derinlemesine vadede ağırbaşlı maliyetler getirecek, toptan ekonomiye ve ana paraya de tesiri yansıyacak." dedi.
Ticaret ika riskinin arttığını vurgulayan Zeytinoğlu, "Küresel ticaretin 2021’de eriştiği 28,5 trilyon dolarlık seviyenin dibine düşebileceğini ve akıbet 3 yıldaki ikinci toptan durgunluk sürecine sürüklenebileceğimizi söyleyebiliriz. Rusya’nın mal dünyasındaki görevi önemli. Rusya şişman ortak doğalgaz ve yer yağı üreticisi ve demir-nikel-bakır-altın-paladyum-platin kabil eleştiri önemdeki madenlere sahip." diyerek konuştu.
"Savaşın sürmesi Amerika ve Çin düşüncesince avantajlı"
Zeytinoğlu, mütebeddil toptan ticari dengelere ilişkin, "Savaşın sürmesi hâlinde evren tecim dengesinde avantaja ehil devletler Amerika ve Çin olacaktır. Güvensizleşen Avrupa’dan çekilecek sermayenin şişman kısmının nispetle muvazeneli ve jeopolitik namına arbede alanından uzakta bulunan ABD’ye ve artağan iç kapital sanayisine ehil Çin’e akması; ikisinin de arsıulusal sermayenin güvenli limanları namına kapital piyasalarını canlandıracaktır. Çin başkaca erke sunma güvenliğini hedeflerken Rusya ile şimdi ortak tomar iş yapmayı umacaktır." biçiminde konuştu.
Savaştan en ortak tomar ceninisakıt gelirli ve ılımlı gelirli devletlerin etkileneceğini aktaran Zeytinoğlu, "Türkiye’nin de yer yağı ve doğalgaz ithalatçısı ortak yurt namına ağırbaşlı biçimde etkileneceğini söyleyebiliriz. Bu devletlerin bir çok çok müstevli dolayısıyla toparlanmaya çalışıyor. Ayrıca yatırımcıların bu ülkelerdeki kapital çıkışları döviz yitirilmesine illet olacaktır. Bu da faziletkâr namus borcu seviyelerine ehil bu devletlerde iveğen ruhsal gerilim yaratacaktır. Genel namına mücadelesi ve yaptırımlar az gelişmiş, büyümekte ve kaslı devletler arasındaki toptan tecim dengesinde bozulmalara illet olacaktır." dedi.
Riskler dair uyarıcı Zeytinoğlu, şunları vurguladı:
"Ukrayna’da savaşın ve Rusya’ya müteveccih yaptırımların sürmesi hâlinde enerji, besin ve mal fiyatlarındaki artma hem endişeleri hem de pahalılık seviyesini şimdi da fevk çekerek evren ticareti ve itibar piyasası düşüncesince derinlemesine vadeli riskler barındırabilir. Rusya-Ukrayna abuhava piyasasının kapatılmasıyla abuhava taşımacılığı yahut çokluk taşımacılığı maliyetlerinin artarak çoğalması ve Rus bankalarının SWIFT’ten çıkarılması toptan hazırlık zincirini etkileyecektir.
Özellikle Çin’den Avrupa’ya müteveccih tecim zincirinin etkilenmesi bekleniyor. Ayrıca toptan hazırlık zincirinde yaşanacak rastgele ortak başağrısı otomotivden afiyet sektörüne nice istihsal periyodunu durdurabilir. dışalım ve dış satım vuruş alırken müstevli dolayısıyla bulunan sunma darboğazlığı derinleşebilir. Enflasyon payı toptan namına artarken, şahısların satın kabul etme gücü düşebilir ve elhak salgından etkilenen talebi de azaltabilir.
Birçok yurt sermayesini yurtdışından çok yurtiçinde avlamak isteyeceğinden toptan kapital alışkanlıkları azalabilir. Tüketim ve yatırımdaki bu menfi değişimler kararında devletlerin nema rakamlarını menfi etkileyebilir. Ayrıca savaşın arkası sıra devletler askeri masraflarını yükseltmek isteyeceği düşüncesince bütçelerindeki toplumsal kol masrafları da azalabilir."
"Yaptırımlar Rusya’yı hâlâ caydırmadı"
Yaptırımların Rusya'yı vazgeçirmediğini vurgulayan Zeytinoğlu, "Rusya erke kaynaklarını jeopolitik çıkarları düşüncesince hala kullanabilir durumda. Açıkça görülüyor ki yaptırımlar Rusya’yı hâlâ caydırmadı. ABD’nin Rusya’ya müteveccih koyduğu yer yağı ambargosu ise AB’nin bu ambargoya iştirakı olmaksızın uygulamada Rus ekonomisine dokunca vermiyor. Rusya’ya müteveccih yer yağı ambargosunun yahut tabii taş yağı lambası lambası alımını kesmenin maliyeti ise AB düşüncesince ince yüksek." dedi.
Yaptırımların istikbaline yer veren Zeytinoğlu, şöyleki konuştu:
"İlk namına denizcilik, havacılık ve erke sektörlerine şimdi şümullü ve şimdi ortak tomar yayılacak yaptırımlarla karşılaşabiliriz. mesela itibar işlemlerinde beğenilen saklı yazı servet birimlerini de müdahale yazar Rusya çeşidinden rastgele ortak işlemin yapılması dinamitlenmek isteniyor. Ukrayna’nın çevresinde kenetlenen Batı, Çin, Belarus yahut öbür devletlerin Rusya’ya müteveccih yaptırımlara katılmamasını ve eylemsizliğini görmezden gelmeyecektir. Bu sebepten dolayı politik ve iktisadi yaptırımların ihlal edilmesine asistan ve yaptırımların etkinliğinin azalmasına illet bulunan devletlere müteveccih 'ekonomik suç' mevzuatı ABD, Birleşik Krallık ve AB çeşidinden geliştirilecektir.
Rusya’nın Ukrayna işgaline müteveccih yaptırımların toptan hazırlık zincirine bulunan tesirini gedmek düşüncesince Rus bulaşık sektörü haricinde güvenli ortak hazırlık kanalı gereksinimi giderilmeye çalışılacaktır. Rusya’ya müteveccih yaptırımlar toptan durgunluğa faktör vereceğinden devletler birbirine bağımlılıklarını minimuma indirmeye çalışacaktır.
Bunun düşüncesince de önce namına erke bağımlılığını düşürmek için, 'ulusal taş yağı lambası lambası ve yer yağı rezervlerini' artırmaya yönelecek yahut Rusya dışındaki erke arzı eden ülkelerle şimdi ortak tomar teşrikimesai geliştirilecektir. Çin ise jeopolitik rakiplerine bulunan taş yağı lambası lambası sunma bağımlılığını düşürmek düşüncesince Batı’nın bilakis Rusya’dan şimdi ortak tomar taş yağı lambası lambası alımı yapabilir."
Zeytinoğlu, Rusya'nın evren doğalgaz pazarının dörtte biri, kabak petrolün yüzdelik 11’i, kömür piyasasının yüzdelik 18’i, platin pazarının yüzdelik 14’ü, paladyumun yüzdelik 35’ini ayrımsız sürede Ukrayna ile evren buğday ihracatının üçte birtanesini karşıladığını söyledi.
"Avrupa’da çekirdeksel santrallerin katlanarak arttığını görebiliriz"
İşgal sonrası erke sunma güvenliğinin Avrupa’da en ehemmiyetli terim bulunduğunu tamlayan Zeytinoğlu, "Rusya’nın 2021 sonbaharından itibaren Kuzey Akım-2 borazan hattının kullanıma açılması düşüncesince enerjiyi ortak edisyon aracına dönüştürmesi Avrupa’da seçenek arayışlarına faktör olmuştu. AB, Rusya-Ukrayna krizinden erke kaynaklarını çeşitlendirme dersini çıkardı. ABD’nin Rusya’dan taşıl yakıtların ithalatını yasaklaması ve Avrupa Komisyonu’nun sene sonuna derece Rusya’dan tahsil edilen taş yağı lambası lambası miktarını yüzdelik 80 oranında azaltmayı hedeflemesi giderek atılabilecek adımlarla ilgilendiren düşün veriyor." dedi.
Zeytinoğlu, şunları söyledi:
"Orta vadede, muvazeneli erke temini düşüncesince Avrupa’da çekirdeksel santrallerin katlanarak arttığını görebiliriz. Almanya, çekirdeksel erke adına tabii gazı yeğleme ediyor olmasını da değiştirecektir. Kısa vadeli analizör ortada Avrupa’nın abuhava hedeflerinden arka etap atarak kömür kullanımını çoğaltması ve hazır mangır tabii taş yağı lambası lambası (LNG) ithalatı düşüncesince Katar ve Amerika kabil devletlere yönelmesi bulunuyor.
Türkiye’nin de yaşanmış bulunan çöküntü sonra Avrupa düşüncesince erke güvenliği açısından izlemsel değerinin arttığını görüyoruz. Türkiye’nin Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) ile Azerbaycan gazını Avrupa’ya bağlaması, Avrupa düşüncesince Rusya dışındaki yegâne seçenek olma hususi durumunu taşıyor.
ABD tarafında ise Rus taşıl yakıtlarına konulmuş bulunan haram sonrası Venezuela ve İran ile normalleşme zamanına girebilir. ABD’nin pozitif yanları Rusya ile erke dip ortak ticari ilişkisinin bulunmamasıdır. ABD’yi peşi sıra İngiltere’nin de ayrımsız sonucu almasını belki dâhilinde görüyorum."
1,5 trilyon dolarlık ortak ekonominin soyutlama edilmeye çalışılmasının bölgedeki öbür devletlere de menfi yansıyacağını bildiren Zeytinoğlu, "Bu süreçten menfi etkilenen ülkelerden birisi de Türkiye olacaktır. Rusya’nın hammadde ihracatını sene sonuna derece birtakımı devletlere zecir sonucu alması, yaşamış olduğu çöküntü içinde izlemsel tasvir edebiliriz ancak haram sonrası süreçte seçenek arayışları Rusya’nın piyasa hacmini düşürecektir." biçiminde konuştu.
"Rus şirketlerine engeller konulması Türk şirketleri düşüncesince fırsat"
Türk şirketleri düşüncesince fırsatlara yer veren Zeytinoğlu, "Rusya’daki arsıulusal kuruluşların ayrılması ve Rus şirketlerine Avrupa’da ticari engeller konulması Türk şirketleri düşüncesince fırsatlar yaratacaktır. Hem Rusya’da hem de Avrupa’da bu boşluğu Türk şirketleri namına belli sektörlerde doldurabiliriz." dedi.
Rusya ile 32,5 bilyon dolar tecim hacmimizin bulunduğunu hatırlatan Zeytinoğlu, şunlara aksan yaptı:
"Bunun çoğunluğu ithalat. Turizm, çekirdeksel santralci inşaatı, S400’ler kabil nice mevzuda benzeyen alışveriş içerisindeyiz. Geri etap atmadan ticarette ve enerjide Rusya’ya seçenek kontrol çalışmalarını hızlandırmalıyız. Gelecekte Amerika ve AB’nin muhtemel sekunder müeyyide yürütüm sonucu almasına tedarikli olmalıyız. Enerji dair yenilenebilir enerjiye yatırımlarımızı artırırken, çekirdeksel erke düşüncesince değişik ülkelerle değinme kurmalıyız.
Çünkü krizin Türkiye’ye endamsız vadeli en ehemmiyetli menfi tesiri yer yağı fiyatlarının yükselmesi. Petrol fiyatlarının artarak çoğalması mazi hizmet maliyetleri artırdığı düşüncesince etraflı mahsul kalemlerine yansımaktadır. Bu da Türkiye açısından pahalılık hedeflerine menfi yansıyacak ortak gelişme. Kriz ekincilik dair da izlemsel ürünlerde kendimize yetebilmemizin önemini gösterdi. Hububat ve yağ üretimini gelecekte oluşabilecek benzer krizlerden etkilenmemek düşüncesince evleviyet namına belirlemeliyiz."
Türkiye'nin diplomatik başarısına dikkati çekici Zeytinoğlu, "Rusya ve Ukrayna’nın Antalya Diplomasi Forumu’nda ortak araya gelmesi bu vakte derece makbul stratejilerin yerinde bulunduğunu göstermektedir. İşgal sonrası önemini en aşırı zait düzenleme NATO oldu. Türkiye, NATO üyesi namına Rusya tehdidine huzur Avrupa’da yetenek sahibi üç ordudan birisi. Türkiye bu hali şimdi aşırı dile getirerek NATO’daki müttefiklerinden istediği askeri donatı alımlarında edisyon yapabilir." diyerek konuştu.
