Ankara
Avrupa piyasalarında gaz üzerine yaşanmış olan tedarik sorunu ve depoların doluluk oranının azlığı şita aylarının kavi geçmiş olmasına bozukluk oluyor. Avrupa merkezli yaşanmış olan erke dar boğazı, evren genelinde fiyatların yükselmesine ve erke ithal fail devletlerin doğal gazda LNG alımlarını artırmaya çalışmalarına defa açıyor.
Türkiye, bilhassa Avrupa'daki sıkıntıların eder artışı etkilerini ıskat etmek ve mümkün sunma sorunlarının üstesinden doğmak düşüncesince pınar çeşitlendirmesi çalışmalarını sürdürüyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de 1 Kasım 2021'de icra ettiği açıklamada, "Yer altı gaz depolarımızın dörtte üçü mahmul olup, şita aylarına bu depolar dört dörtlük mahmul şekilde gireceğiz. Uzun dönemli anlaşmalar ile gerçekleştirme ettiğimiz doğal gazla baş başa şita aylarında artacak alakanın karşılanması hesabına ek pınar görüşmeleri de yürütülmekte olup, bu kapsamda Azerbaycan ile 3 sene süresince mecmu 11 bilyon metreküplük tedarik antlaşması imzalanmıştır. Arz güvenliğimiz hesabına mukteza aksiyonları proaktif halde alarak sayılarını ve kapasitelerini artırdığımız gaz ve LNG antre noktalarımız ile yegâne kaynağa bağımlılık oranımız düşürülmüş olup, bu şita rastgele ortak sunma problemi yaşanmasını beklemiyoruz." değerlendirmesinde bulunmuştu.
Tedarikte başağrısı yaşamamak ve gaz arzında da aralık olmaması düşüncesince LNG kaynaklarını da çeşitlendiren Türkiye, borazan gazının yanı esna efdal miktarda LNG alımı yapıyor.
Türkiye borazan gazında Azerbaycan, İran ve Rusya'dan tedarik sağlarken, LNG'de ise ilkin Cezayir, Nijerya, Ekvator Ginesi, Angola, Kamerun, Norveç, Mısır, Amerika ile Trinidad ve Tobago kabilinden ülkelerden alıntı yapıyor.
Türkiye'nin salname gaz tüketiminin 2021 düşüncesince 60 bilyon metreküp olabileceği hesaplanıyor.
Türkiye’nin salname 5,9 milyon titrem kapasiteli Marmara Ereğlisi (BOTAŞ) LNG Terminali ve salname 4,4 milyon titrem kapasiteli Egegaz LNG (özel sektör) terminali iktisap etmek neredeyse karada oturmuş dü nüsha LNG dış çekicilik terminali bulunuyor. Ayrıca hususi piyasaya ilgilendiren ortak nüsha Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) canlı şekilde kullanılıyor. Ertuğrul gazi FSRU'da faaliyetlerine bitmeme ediyor.
FSRU'lar, borazan hatlarına ilişkin kalmadan değişik pınar iklim ve ışıltı piyasalardan gaz tedarik edilmesini sağlıyor. Ertuğrul Gazi, Türk Denizcilik Sicili'ne mukayyet önceki FSRU olsa da Türkiye'de hâlâ evvela çalışkanlık göstermeye başlamış olan Etki Liman FSRU Tesisi de bulunuyor. Günlük 28 milyon metreküp gaz girişi sağlayabilen tesis, İzmir Aliağa'da arazi alıyor.
BOTAŞ'ın günce 37 milyon metreküp kapasiteli Marmara LNG Terminali'nin yanı sıra, gene İzmir Aliağa'da arazi düzlük Egegaz LNG Terminali de düzene günce 40 milyon metreküp gaz verebiliyor. Böylece, Türkiye’deki LNG ve FSRU tesisleriyle düzene verilebilen günce gaz kapasitesi 133 milyon metreküpü buluyor.
Yeni FSRU düşüncesince icraat sürüyor
Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi günce 40 milyon metreküp, Silivri Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi ise günce 25 milyon metreküp doğal gazı düzene verebiliyor.
Öte yandan, Türkiye Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı ile günce 17,3 milyon metreküp, TürkAkım ile 46,9 milyon metreküp ve Mavi Akım ile 47,3 milyon metreküp gazı düzene verebiliyor. İran gazının günce kapasitesi ise 28,5 milyon metreküp seviyesinde bulunuyor.
Böylece, borazan hatları, LNG, aykırı depoları ve FSRU tesisleriyle Türkiye gaz şebekesine bulunan halde günce 338 milyon metreküp gaz girişi sağlayabiliyor.
BOTAŞ çeşidinden yapımı devam eden Saros FSRU tesisiyle günce 28 milyon metreküp kapasitenin oluşturulması hedeflenirken, Tuz Gölü’nde günce gaz ambarlama kapasitesinin 80 milyon metreküpe ve Silivri Depolama tesisinde günce 75 milyon metreküpe çıkarılması planlanıyor.
Türkiye'nin Karadeniz'de Sakarya Gaz Sahası'nda Tuna-1 Kuyusu'nda Fatih araştırma gemisi, toplamda 540 bilyon metreküp gaz keşfi gerçekleştirmişti. Bu gaz 2023'te Türkiye sistemine eklenmesi planlanıyor. Bu kaynağın da Türkiye'yi iktisadi açıdan rahatlatması öngörülüyor.
Avrupa'da erke krizi bitmeme ediyor
Kovid-19 salgını devrinde iktisadi toparlanmanın başlamasıyla global gaz talebinin artarak çoğalması ve arzın çakılı kalmasıyla fiyatlar çabucak yükselmişti.
Rusya'nın Ukrayna üstünden Avrupa'ya gaz sevkiyatını azaltması ve Avrupa'nın şita aylarında görmek neredeyse ayırdığı gaz rezervlerinin alışılagelen seviyelerin dibine inmesi alanda ortak gaz tedarik krizine faktör oldu.
Gazprom çeşidinden 12 Ocak'ta meydana getirilen açıklamada, "Gas Infrastructure Europe verilerine göre, Avrupa'daki arazi altı ambarlama tesislerindeki doğal gazın yüzdelik 55,6'sına yanıt mevrut 26,6 bilyon metreküp şimdiden kullanıldı. Söz konusu tesislerdeki gaz miktarının, bu mevsim düşüncesince tarihin en düşüt seviyesinde bulunduğunu ifşa etmek gerekmektedir." ifadeleri kullanıldı.
Şirketin Başkanı Aleksey Miller de hâlâ evvela icra ettiği açıklamada Avrupa'daki arazi altı gaz ambarlama tesislerinden yaşanmış olan açığın telafi edilemeyeceğini dile getirmişti.
Yıllık tahminî 400 bilyon metreküp gaz tüketen Avrupa'da gaz fiyatlarının yükselmesiyle Gazprom çeşidinden meydana getirilen bu izahat da Rusya'nın bu vaziyeti kişi avantajına kullandığına ilişkin yorumlara faktör olmuştu.
Avrupa'nın gaz ihtiyacının yüzdelik 50'sini Rusya karşılarken geriye kesirler bölümü Norveç ve Cezayir'den geliyor. Rusya Avrupa'ya Kuzey Akım, Yamal ve Kardeşlik kabilinden anne borazan hatlarıyla gaz gönderiyor. Söz konusu gaz lehçe depolardan Avrupa'daki devletlere dağıtılıyor.
Rusya, Avrupa'ya dü ayrı halde gaz gönderiyor. Genellikle ve münteşir şekilde süresi 10 ile 25 sene ortada mütebeddil etraflıca vadeli kontratlar ile yegâne seferlik gaz alıntı anlaşmaları yapılıyor.
Moskova'nın Avrupa'ya yeteri denli gaz göndermediği tezleri öne sürülse de üstlenme edilen miktarların göndermiş olduğu de defaatle Rus otoriteler çeşidinden dile getirildi. Hatta, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, da Rusya'nın şita devrinde Avrupa'ya gaz ihracatını artıracak kapasiteye ehil bulunduğunu söylemiş, "Bizim yaptığımız değerlendirmeler Rusya'nın Avrupa'ya gaz ihracatını kışın maça devrinde yüzdelik 15 yöresinde artırabileceğini gösteriyor." ifadelerini kullanmıştı.
Bazı uzmanlar da Rusya'nın, aracısız Almanya'ya bağlanacak Kuzey Akım 2 ünlü acemi borazan hattının devreye katılması düşüncesince gaz arzını kısıtladığını öne sürüyor.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun Enerjiden Sorumlu Üyesi Kadri Simson da 6 Ekim 2021'de, şunları kaydetmişti:
"Salgın zımnında geciken gaz borazan hattı hizmet emek harcamaları gaz teslimatlarını azalttı. LNG arzı da uran mesail ve düşüt yatırımlar zımnında geriledi. Avrupa'nın evcil gaz üretimi azaldı. Rusya etraflıca vadeli kontratlara uymakla baş başa kesirler fiyatlara karşın arttırma yetenek sağlamıyor. Batı Avrupa'da normalden hâlâ az yel ve hidroelektrik olması yenilenebilir erke istihsal miktarını azalttı."
Avrupa genelinde gaz stoku sonuç 10 salname ortalamanın baş döndürücü altında bulunuyor. 13 Ocak 2022 bakımından Avrupa'daki depoların yüzdelik 49,3'ü mahmul durumda.
Geçen senenin başlangıcında yaşanmış olan ilgisiz havaların Avrupa'da stokları eritmesinin yanı sıra, hizmet tamirat emek harcamaları zımnında Norveç'ten mevrut doğal gazın azalması ve yenilenebilir erke kaynaklarındaki azalma Avrupa'daki gaz krizinin anne nedenleri şekilde sayılıyor.
