Roma
Osmanlı Sultanı Abdülaziz'in direktifiyle 1874'te başşehir Valetta civarlarındaki Marsa semtinde düz yazı edilen Türk şehitliği, tarafındaki toprak sahibinin müşterek el elan uran tesisi ihdas etmek düşüncesince başvurması hesabına ülkede baştan ruzname oldu.
2016'da müşterek fuel oil istasyonu ayırmak talip fakat bu talebi diplomatik girişimlerle engellenen, 2019'da belli belirsiz uran tesisi düşüncesince başvuran gene Büyükelçiliğin girişimleri ve tepkiler hesabına bu talebini akıbet anda art çekici toprak sahibinin, bu el elan degaje ve arsa dibine da inecek biçimde müşterek uran tesisi düşüncesince Malta Planlama Kurumuna başvurduğu ortaya çıktı.
Söz konusu başvuruyu çav alır almaz harekete sabık Türkiye'nin Valetta Büyükelçisi Kerem Kıratlı, süreçle ilişik AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
"Planlanan muazzam müşterek uran arabalık kompleksi"
Kıratlı, müteşebbis grubun birlik mahremiyet içinde başvurusunu, projeye müsaade verecek destek bulunan Malta Planlama Kurumuna ilettiğini belirterek, "2019'dakine uyarınca elan mütekâmil kavuşum dibine inecek müşterek proje. Planlama Kurumunun gözüne güzel görünsün sanarak araya ağaçlar dikilmiş biçimde görüntüsü verilmiş." dedi.
Tarihi şehitliğin 1. derecede sit sahası bulunduğunu vurgulayan Kıratlı, "Proje sahipleri, bu el el altından fiilen başvurularını icra ettikleri düşüncesince Malta Planlama Kurumu gözetiminde kanuni itiraz süresi esbak durumda. Ancak tığ gene de kanuni yöntemleri zorluyoruz. Maltalı müşterek avukat kanalıyla girişimlerimizi yapıyoruz. Diplomatik kurda de muktezi girişimleri yaptık. Bir taraftan türel bakımdan da ne yapılması gerekiyorsa onu yaptırıyoruz." sanarak konuştu.
Kıratlı, benzeşim müşterek projenin konuşulduğu 2019'da hem Maltalıların tıpkı zamanda Malta'da canlı Türk vatandaşlarının eş kültürel miraslarına eş çıktığını hatırlatarak, kamuoyunun bu akıbet teşebbüs karşısında da ayrımsız duyarlılığı göstereceğinden tehlikesiz olduğunu, ilişik çırçıplak maşer kuruluşlarından da itiraz seslerinin yükseldiğini belirtti.
Konuyu Ankara'nın da yakından strateji ettiğini aktaran Kıratlı, "Önemli olan; buna sabık ab bulunduğu gibi, ondan geçkin 2016'daki mahrukat istasyonu projesinde bulunduğu üzere Malta devletinin de gönül rahatlığı çıkması." ifadesini kullandı.
Büyükelçi Kıratlı, projeye müsaade çıkması şeklinde yapım esnasında bile şehitliğe dokunca vereceği dair ağırbaşlı riskler olduğuna dikkati çekerek, şunları söyledi:
"Bir kere, gelişigüzel şeyden ilkin şehitlik 1. derecede sit alanı. Geçen ab ne gerekçelerle itiraz bap olduysa ayrımsız gerekçeler gene geçerli. Kaldı ki bu ab plan kavuşum dibine da iniyor. Planlanan muazzam müşterek uran arabalık kompleksi. Şehitliğin duvarlarını da çökertebilir. Halen restorasyonu Büyükelçiliğimizce sürdürülen şehitliğe tamiri olanaksız yahut baş döndürücü kuvvet hasar gelebilir. Dolayısıyla bitişiğinde hakeza müşterek yapılaşmanın bahis konusu olmaması gerekir. Çünkü 1. etap zamanı ve kültürel kalıt bulunduğu düşüncesince lüzum fiziksel lüzum görsel tehdide gönül rahatlığı çevresel bakımdan da siper altında olması hükmü var."
Kıratlı, Malta Planlama Kurulunun projeyi 26 Ocak'ta görüşeceğinin açıklanmış bulunduğu bilgisini verdi.
"(Proje) Tarihi gömütlük ile ağız ağıza uyumsuzdur"
Tarihi şehitliği, derinlemesine senelerdir araştıran ve çalışmalarını 2016'da yayımladığı "Malta'daki Osmanlı-Müslüman Mezarlığı" kitabında toplayan Malta Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Conrad Thake de AA muhabirine meydana getirdiği değerlendirmede, "Evet, ne efsus ki ayrımsız müracaat sahibi, üçüncü el şehitlik yakınındaki komşu toprak düşüncesince teşebbüste bulunmuştur." dedi.
Projenin, şehitliğin haricen görüntüsünü de menfi biçimde etkileyeceğini vurgulayan Thake, "Söz konusu uran kompleksinin, projede tavsiye edilen yüksekliği 12 metredir ki bu çeşit seçimi minarelerin yüksekliği ile dun üst aynı. Bu proje, mezarlığın strüktürel bütünlüğüne gizil kendisine dokunca verebilecek biçimde arsa altı kısmı de içeriyor. Olumsuz görsel etkinin beraberinde projede öngörülen uran tesisinin buradaki faaliyeti, zamanı gömütlük ile ağız ağıza uyumsuzdur." sanarak konuştu.
Thake, Malta'daki Türk Büyükelçiliğinin beraberinde birtakımı çırçıplak maşer müesseselerinin da tavsiye edilen projeye gönül rahatlığı itiraz ettiklerini ve ağırbaşlı endişelerin de yerli basında arsa bulduğunu aktardı.
Şehitlik yakınındaki toprak sahiplerinden çevrim çağ bu düzlük düşüncesince değişik planların gündeme getirilmesine gönül rahatlığı müşterek öneride de bulunan Thake, şunları kaydetti:
"Sağduyunun bilge olabileceği ve hakeza müşterek projeye yeşil kudret yakılmayacağı umulmaktadır. Bir öbür olabilirlik ise Malta ve Türk hükümetlerinin, mezarlığın doğacak nesiller düşüncesince korunmasını gelmek has komşu arazinin bulunan sahiplerinden satın almanın belkili olup olmadığını araştırması olabilir."
Malta Türk Şehitliği
Osmanlı Padişahı Sultan Abdülaziz Han çeşidinden maruz talimatla, 1565'teki Osmanlı kuvvetlerinin kuşattığı ve aralarında Turgut Reis'in de bulunduğu baş döndürücü sayıda kaybolma maruz Malta'da, 1874'te Türkler düşüncesince şehitlik yapıldı.
Şehitliğin yapımını, Osmanlı Sultanı ile de arası güzel bulunan Malta'da zamanın adlı sanlı baş yapıcılarından Emanuele Luigi Galizia üstlendi.
Görkemli mimarisiyle hem Maltalıların hem Türklerin tıpkı zamanda adaya mevrut ecnebi turistlerin uyanıklık odağı bulunan şehitlikte, Malta kuşatmasında hayatını yitirenlerin beraberinde 1. Dünya Savaşı'nda İngilizler çeşidinden muhtelif cephelerde hava edilerek Malta'ya getirilen ve burada yaşama gözlerini yuman 22 Türk ile değişik vakalarda yaşamlarını yitiren Müslümanların kabirleri bulunuyor.
