Afghanistan
Taliban 1996'da Afganistan'daki yönetimi ele geçirdiğinde Bamyan vilayetindeki 1500 salname zamanı Buda heykellerini dinamitlerle parçalaması dünyada tepkilere tarz açmıştı. Ülkede 15 Ağustos'ta müşterek el şimdi kontrolü ele meydan Taliban'ın zamanı eserlere bağlı tutumu iptila konusu olmuştu.
Yaklaşık 37 senedir Afganistan Ulusal Müzesi’nde etkin Muhibzade, müşterek ay ilkin ziyaretçilerine kapılarını açan müzeyle bağlılık AA muhabirine bilgelik verdi.
Muhibzade, Afganistan’da ön müzenin 1919 ila 1929 yıllarında diyar emiri Emanullah Han çağında hükûmet merkezi Kabil'deki Baği Bala (Yukarı Bahçe) dalında müşterek binada kurulduğunu, bahis konusu binada krallık ailesine ilgilendiren mücevherlerin, el yazması kitapların, sembol ve el dokuması giysilerin sergilendiğini belirtti.
Baği Bala'daki müzenin kestirmece 60 sene ilkin bugünkü millî müzeye taşındığını özetleyen Muhibzade, "Emanullah Han, Afganistan’daki zamanı yerlerde kazı bilimsel tetkikat gerçekleştirmek kıl payı zamanın Fransa hükümetiyle anlaşmıştı. Bu kazılardan çıkan parçalar buraya getirildi. Yüz bin skor zamanı yapıtı koruyorduk. 1992-1995 yıllarındaki iç harp çağında hem müze binası bununla beraber asar aşırı dokunca gördü. Bina bombalandı, binlerce bel bu zamanda taşınmazlar dışına kaçırıldı." dedi.
Muhibzade, bulunan müze binasındaki toprak sınırlılığı dolayısıyla zamanı eserlerin müşterek kısmının sergilenemediğini ve depolarda tutulduğunu dile getirerek, "Eski talih başkanı Hamid Karzai çağında taşınmazlar dışına kaçırılan eserlerin yurda dönmesi düşüncesince aşırı güç gösterdik. Çabalarımız akıbet verdi ve 10 bin civarındaki zamanı yapıtı ülkeye getirdik." sanarak konuştu.
Yaklaşık 4 ay ilkin ülkede kontrolü ele meydan Taliban yönetiminin müzeyle bağlılık tutumuna yer veren Muhibzade, "Taliban yönetiminin iktidarı ele geçirdiği ön günlerde müze kapanmıştı ancak Taliban yönetimi müzeye yahut zamanı eserlere tek dokunca vermedi." biçiminde konuştu.
Bir çağ ilkin kurulan müzenin yerleşkesinde 10'dan müşterek tomar silahlı Taliban çalışanı defa tutuyor.
"Sanat eserlerini koruyucu insanoğlu yerine hatırlanmak istiyoruz"
Müzeyi gezen ziyaretçilerden Kabil dışından mevrut fakülte hocası Muhammed İshak Hanefi, müzedeki eserlerin korunması icap ettiğini söyledi.
Hanefi, "Bu zamanı eserleri değerlendirmek düşüncesince biraz arkadaşla Celal Abad’dan geldik. Bu asar hemen bizlere ilgilendiren değil, kâffesi İslam yaşamına aittir. Bu eserleri korumalıyız. Dünyada hemen savaşla değil, firez ve zanaat eserlerini koruyucu insanoğlu yerine hatırlanmak istiyoruz." ifadelerini kullandı.
"Buradaki eserler, medeniyetimiz ve tarihimizin nişaneleridir"
Müzeye öğrencilerini getiren Hatemun Nebiyyin Üniversitesi ekonomi Fakültesi Dekanı Dr. Gulamrıza Resuli ise Afganistan Ulusal Müzesi'ndeki eserlerin Afganistan medeniyetinin nişaneleri bulunduğunu vurguladı.
Resuli, "Banka paraları mevzulu dersimiz var. Bu çerçevede herhangi müşterek sene öğrencilerimizi müzeye getirip zamanı ve ulusal paralarımızı tanıtmaya çalışıyoruz." dedi.
Öğrencileri müzeye getirmelerindeki amacı, "yeni nesle firez ve esbak tarihlerini tanıtmak" yerine açıklanan Resuli, "Buradaki eserler, bizim medeniyetimiz ve tarihimizin nişaneleridir. Yeni neslimiz kişi tarihlerini tanımalı ve kimlikleri kendince bilgelik sahibi olmalıdır. Geçmiş tarihlerinden haberli yerine İslam kültürünü ilerilere taşımalıdırlar." sanarak konuştu.
Resuli, bu müzede Kuşan İmparatorluğu (M.S.30-375), Ahameniş İmparatorluğu (M.Ö 550-M.Ö. 329) ve İslam geçmişine ilgilendiren eserlerin toprak aldığına ayraç ederek, "Afganistan zaman bulunduğu kadar eskiden de nice ulus ve kavimlerin yaşamış bulunduğu semt olmuştur. Tüm dünyaya şurası bildirmek istiyorum ki tığ kişi firez ve firez bilincimizden vazgeçmeyeceğiz." dedi.
Üniversitenin Hukuk Fakültesi 3. dershane talebesi Maharen Mili ise "Müzeyi gezdikten sonra, böylesi varlıklı gün ve kültürel geçmişe eş müşterek diyar yurttaşı olmaktan alım çalım duydum. Bu zamanı eserlerimizin kâffesi evren kullanmakta olanları çeşidinden görülmesini isterim." ifadelerini kullandı.
