Kabil
AA muhabiri, 2021 senesinde Afganistan'da öne çıkan gelişimleri derledi.
Bu sene dünyada Afganistan açısından en neva getiren olayı, Taliban'ın Afganistan emektar Cumhurbaşkanı Eşref Gani hükümetini devirerek, ülkeye baştan hâkim olması oldu.
ABD öncülüğündeki NATO güçlerinin Afganistan'dan çekilmesi 31 Ağustos'ta tamamlandı. Bu müddette Taliban, Amerika ile imzaladığı Doha Anlaşması gereği gır verdiği kabilinden NATO birliklerine saldırmadı fakat grubun hükümet güçlerine müteveccih saldırıları bitmeme etti.
Öte taraftan Taliban ile Gani hükümeti ortada Doha'da planlı görüşmeler, düşün ayrılıkları dolayısıyla aksadı. Yeniden etüt masasına devir çabaları da istenileni vermedi.
Haziran başlarında çatışmalar şiddetlendi
Görüşmelerden anlam alınamaması dolayısıyla Taliban ve hükümet güçleri arasındaki çatışmalar, başta yazları elan da şiddetlendi.
Hava kuvvetlerine cemaat bulunmasına karşın Afgan güçlerinin, Taliban karşısında ağır ortak servet gösteremediği gözlendi ve Taliban Amerika inşası onlarca helikopter, binlerce askeri anahtar ve tabanca elde etti.
Haziran başlarında nice ilçeyi çabucak ele geçirmeye başlayarak ülkenin kuzeyine yönelen Taliban, elan sonraları endamsız müddette bitmiş kapılarında da kontrolü sağlamayı başardı.
Bu esnada dünyanın dikkati Afganistan'a yoğunlaştı. Uluslararası halkoyu dip diplomatlık trafiğiyle ülkedeki sertliği durdurmaya çalıştı, mütareke çağrıları yapmış oldu fakat değerli olamadı.
Taliban, valilik merkezlerine yöneldi
İlk namına 6 Ağustos'ta dip çatışmaların arkası sıra ülkenin batısındaki İran sınırında mevcut Nimruz valilik merkezi Zaranc, Taliban güçlerinin kontrolüne geçti.
Taliban, 15 Ağustos'un önceki saatlerine denli başşehir Kabil ile kuzeyindeki Pencşir haricinde 32 vilayette hakimiyetini sağlarken, Kabil'in girişine denli geldi.
Afgan ordusu direnç göstermezken, bir çok çok valilik yönetimi çatışmasız Taliban'a doğrulama oldu. Taliban'dan kaçan yüzlerce Afgan asayiş görevlisi ise yandaki devletlere sığındı.
Binlerce can yaşamını kaybetti ve barhana etti
Yıl süresince Taliban ile Afgan asayiş güçleri arasındaki çatışmalar, bombalı saldırılar ve suikastlar dolayısıyla aralarında gazeteci, kaymakam, inanma müdürleri, savcı-hakim, diyanet adamları, hekim ve oymak liderleri edinmek neredeyse binlerce can yaşamını kaybetti.
Taliban'ın acele ilerleyişinin akabinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), 4 Ağustos'ta icra ettiği açıklamada, Taliban'a atıfta bulunarak, Afganistan'da "İslam Emirliğinin" art gelmesini desteklemediğini anlatım etti.
BM, 6 Ağustos'taki açıklamasında da akıbet ortak ayda meydana mevrut çatışmalarda, binden ortak tomar ferdin yaşamını kaybettiğini duyurdu.
Yine çatışmalar dolayısıyla binlerce can evlerinden olurken, binlercesi de ülkeyi vazgeçme etti.
BM, 11 Ağustos'ta icra ettiği açıklamada, 2021'in kökeninden o vakte denli çatışmalar dolayısıyla kısaca 390 bin ferdin yerinden edildiğini bildirdi. Bu süreçte bir çok çok ülke, Afganistan'daki büyükelçilik ve konsolosluklarını kapatarak, vatandaşlarını boşaltma etti.
15 Ağustos'ta Kabil düştü
Taliban güçleri, 15 Ağustos sabahı Kabil'e girmeye başladı ve yönetimi barışçıl biçimde devralmak istediklerini açıkladı.
Bir güneş evvela ülkesini savunacağını açıklanan Cumhurbaşkanı Gani, akşama akilane Kabil Havalimanı'ndan koruyucu ortak uçakla Afganistan'dan ayrıldı.
Ayrıca nice icra vekili ve yukarı dozaj biçimci da ülkeden kaçtı. Uluslararası iane ve matbuat müesseselerinin bir çok çok personeli da bu süreçte ülkeyi vazgeçme etti.
Taliban: "Bu denli acele beklemiyorduk"
Kabil'in düşüşünden endamsız müddet sonraları önceki kat monitör karşısına çıkan Taliban'ın Katar'daki Siyasi Bürosunun Başkanı Molla Abdul Gani Birader, "Böyle ortak başarıya bu denli acele ve havadan ulaşacağımızı beklemediğimi söylemeliyim." dedi.
Dünya Afganistan'daki gelişimleri izlerken, Taliban sözcüleri doğrudan elden değme güneş millî ve arsıulusal iletişim araçları kuruluşlarına beyanat veriyor, grubun fikirlerini dünyaya yayıyordu.
17 Ağustos'ta Kabil'de önceki matbuat açıklamasını önleyen Taliban Sözcüsü Zabibullah Mücahit, kâffesi tarafları kapsayacak hükümet ihdas etmek istediklerini, emektar askeri yetkililer ve ecnebi güçlerle etkin şahıslar de engelleme kimseden öç edinmeyi planlamadıklarını ve "herkesi affettiklerini" duyurdu.
Dünyanın gözü, boşaltma sürecine çevrildi
Grubun Kabil'e girmesiyle NATO düşüncesince emek harcamaları dolayısıyla Taliban'ın hedefinde olduklarını korumak için çaba sarfeden ve Afganistan'dan boşaltma edilmeyi istem fail binlerce Afgan, Uluslararası Kabil Hamid Karzai Havalimanı'na atak etti. Havalimanında etraflıca ve zahmetli bekleyiş giderek izdihama dönüştü.
Tahliye uçaklarında arazi bulamayan ve ortak Amerika uçağının angıç ve gerileyiş takımlarına tırmanan birtakım şahıslar düşerek yaşamını kaybetti. Bu fenomen hatıra havalimanında bulunanlarca kaydedildi ve içtimai medyada paylaşıldı. Hızla yayılan görüntüler, kâffesi dünyada iri eko uyandırdı.
14-31 Ağustos'ta toplamda 120 binden ortak tomar Afgan'ın boşaltma edilmiş olduğu açıklandı.
Şii camileri, DEAŞ intihar bombacılarınca erek alındı
Uluslararası Kabil Hamid Karzai Havalimanı'nda boşaltma düşüncesince bekleyiş sürerken, 26 Ağustos Perşembe haset kalabalığı erek meydan bombalı saldırıda 13'ü Amerika askeri edinmek neredeyse minimum 170 can yaşamını yitirdi.
Havalimanındaki patlamadan sonraları DEAŞ saldırıları artmaya bitmeme etti. Ülkenin değme durumunda patlama meydana gelirken, başta Nangerhar saldırıların en baş döndürücü yoğunlaştığı valilik oldu.
8 Ekim'de Kunduz'da, 15 Ekim'de ise Kandahar'da Şii camileri cuma esnasında DEAŞ intihar bombacılarınca erek alındı. Patlamalarda 100'den ortak tomar can yaşamını kaybetti.
Pencşir 6 Eylül'de düştü
Taliban ile Pencşir vilayetini elinde markajcı ve çoğunluğunu Taciklerin oluşturduğu Ahmed Mesud liderliğindeki Afganistan Ulusal Direniş Cephesi ortada planlı sulh müzakereleri anlam vermeyince Taliban, valilik üstündeki saldırıları artırdı. Nihayetinde, Taliban, 6 Eylül sabahı Pencşir'in de arama dibine alındığını duyurdu.
Taliban, vadettiği "kapsamlı hükümeti" kurmadı
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid, 7 Eylül'de Kabil'de icra ettiği açıklamada, Molla Muhammed Hasan başkanlığında "geçici hükümetin" kurulduğunu açıkladı.
"Başbakan vekili" görevine Hasan'ın getirildiğini belirtirken, yardımcılığı düşüncesince Molla Abdulgani Birader ve Abdusselam Hanefi görevlendirildi.
İçişleri Bakanlığı vekilliğine Taliban'ın önde mevrut bileşenlerinden Hakkani Grubunun Lideri Celaleddin Hakkani'nin oğlu Siraceddin Hakani, Savunma Bakanlığı Vekilliğine Taliban'ın kurucusu Molla Ömer'in oğlu Muhammed Yakub Mücahid'in getirilmiş olduğu açıklandı.
Başta BM edinmek neredeyse arsıulusal toplum, Afganistan'da şümullü hükümet kurulması gerektiği anlamında çağırma cihazı yaparken, açıklanan hükümet düşüncesince kâffesi tarafları kapsamadığı eleştirileri geldi.
Hükümette 30 Peştun, 2 Tacik ve 1 Özbek asıllı arazi aldı.
Taliban'ın yönetime gelmesiyle bayanların çalışabilmesi ve kız evlatlarının okula gidebilmesi kısıtlandı.
Afgan Bağımsız Gazeteciler Derneğine göre, Taliban sonrası şu anne denli ülkedeki iletişim araçları müesseselerinin yüzdelik 40'ı (231) kapatılırken, 6 bin 400 gazeteci işinden beli ve avrat gazetecilerin yüzdelik 84'ü işini kaybetti.
Batılı ülkeler, Taliban'a kızların okula gidebilmesi, bayanların çalışabilmesi ve medyanın engellenmeyen bulunmasına müteveccih çağrılar yapmış oldu fakat şu anne denli ağır ortak cevap bulmadı.
Afganistan'a müteveccih yardımlar kesildi
Taliban sonrası Afganistan'a müteveccih kâffesi arsıulusal yardımlar kesildi. Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Amerika Merkez Bankası da Afganistan'ın arsıulusal fonlara erişimini kesti.
ABD, Kabil'in düşüşünden 2 güneş sonraları 17 Ağustos'ta, Afganistan Merkez Bankasının kısaca 10 bilyon dolarlık rezervini de dondurdu.
Söz konusu gelişmeler, çatışmalar ve istikrarsızlık, güç eyyam nâkil dünya ekonomisini içerisinden çıkılmaz ortak noktaya sürükledi. Afganistan genelinde işsizlik, meskenet ve kıtlık alarm donör seviyelere ulaştı.
Taliban yetkilileri ise Afganistan'a müteveccih arsıulusal yardımların kesilmesinin Afgan halkına müteveccih işlenen insanoğlu hakkı ihlali bulunduğunu belirterek, yardımların baştan yaşama geçirilmesini istem ediyor.
Resmen iştihar çağrıları daha kâr vermedi
Yönetimi devralan Taliban, önceki günden itibaren arsıulusal topluluğun hükümetini resmi namına tanıması çağrısı yaptı.
Taliban, Afganistan'da asayiş ve istikrarın sağlandığını, dünya topraklarının ayrıksı devletlere gözdağı oluşturmayacağını değme fırsatta dile getirdi.
Afganistan'dan ayrılan kâffesi ülkelere, büyükelçiliklerini baştan açım çağrısı önleyen Taliban, nice yandaki ülkeye diplomatik ziyarette bulunmuş oldu fakat şu anne denli Taliban hükümetini tek mutluluk yöntemince tanımadı.
