Hartum
Birleşmiş Milletler Entegre Geçiş Yardım Misyonu (UNITAMS), Doğu Afrika bloğu Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi (IGAD), Afrika Birliği (AfB) ve Güney Sudan'ın yanında Ümmet Partisi ve Sudanlı Rektörler Girişimi, 25 Ekim 2021'den buyana devam eden krizin çözümüne müteallik önerilerde bulundu.
UNITAMS'ın evvel temasları STK'ler ve siyasi partilerle
UNITAMS Başkanı ve Birleşmiş Milletler (BM) Sudan Temsilcisi Volker Peretz, 8 Ocak'ta, krizi halletmek düşüncesince Sudanlı ortalık ortada şümullü siyasi proses düşüncesince ön istişarelerin başlatıldığını duyurdu ve evvel adına çıplak maşer örgütleriyle görüştü.
Peretz evvel açıklamasında, BM misyonunun rastgele müşterek taslak, proje, düşün ve teklif getirmediğini, rastgele müşterek yan düşüncesince müşterek plan benimsemediğini ve başlangıçta müşterek plan sunmadığının altını çizerek, tamamı Sudanlı oyuncuları dinleyeceklerini anlatım etti.
UNITAMS, çıplak eş gözetim Özgürlük ve Değişim Bildirgesi güçleri (ÖDBG), Komünist Parti, Sudan Kongre Partisi, Direniş Komiteleri, eş grupları ve çıplak maşer güçleri ile görüşmeler yaptı.
IGAD diyaloğu kolaylaştırmak istiyor
IGAD ise 11 Ocak'ta Sudan krizine sonuncu eritme hatırlamak düşüncesince tamamı ortalık ortada diyaloğu kolaylaştırmak şartıyla müşterek girişime imza attı.
IGAD, girişiminin ayrıntılarını daha açıklamasa da bloğun Sudan'daki görev şefi Osman Hasan Belil, Egemenlik Konseyi üyeleri ve birtakımı siyasi güçlerle adım kendisince görüşmeler yaptı.
Belil, IGAD girişiminin, Sudan'ın içerisinden geçmiş olduğu siyasi krizin çözülmesine ve ülkedeki siyasi taraflarla IGAD himayesinde müzakerelerin benimsenmesine katkıda bulunmayı amaçladığını belirtti.
Afrika Birliği betik sundu
Afrika Birliği Temsilcisi (AfB) Edewe Bankole, Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan'a, birliğin, siyasi gelişmeler ve krizden depar belgesi yollarına bağlı vizyonunu içeren betik iletti.
Bankole, AfB'nin Sudan'da siyasi geçişi getirmek düşüncesince düşün birliğini desteklemeye apiko olduğunu, barışçıl ve uygulanabilir müşterek siyasi çözüme erişmek düşüncesince hükümet ve topluluğun tamamı bileşenleri ile danışma edileceğini vurguladı.
Komşu Güney Sudan'ın girişimi
Güney Sudan Cumhurbaşkanı Danışmanı Tut Gulwak, 6 Ocak'ta, Burhan ve yardımcısı Muhammed Hamdan Dagalu ile müşterek eskiz anlaşmaya varmanın yollarını tartıştığını söyledi.
15 Ocak'ta Güney Sudan hükümeti, UNITAMS ile danışma ederek Sudan krizini çözmeye müteveccih arsıulusal çabalara katkıda bulunmaya apiko bulunduğunu duyurdu.
Güney Sudan Cumhurbaşkanlığı İşleri Danışmanı Costello Garang, BM misyonunun Hartum'daki karargahını görüşme etti.
Garang, gelişimleri bellemek düşüncesince Cumhurbaşkanı Salva Kiir kabilinden görevlendirildiğini, istişarelerin sadece BM'yi ve aut güçleri ilgilendirmediğini belirterek, sonuçlarının ağız ağıza Sudan'a hususi olabilmesi düşüncesince tamamı tarafların görüşlerine arazi verilmesi icap ettiğini dile getirdi.
Sudanlı rektörler girişimi
Ahfad Üniversitesi Rektörü Malik Bedri'nin başını çekmiş olduğu rektörler, 1 Ocak'ta başlattıkları girişimin barışı, kanuncu ve anayasal prosedürleri içerdiğini, mantık ve onama edilebilmekte eritme hatırlamak şartıyla tamamı Sudan siyasi güçlerini müşterek araya getiren biricik müşterek doküman yapmaya çalıştıklarını açıkladı.
Girişim, minimal eritme üstünde anlaşmaya erişmek düşüncesince müşterek sefer haritası sunmayı ve çıplak ortalık ortada can alıcı diyalog kurmayı amaçlıyor.
Ümmet Partisi'nin sefer haritası
Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri koalisyonunun en iri partisi bulunan Ümmet Partisi, 29 Aralık 2021'de meşruiyetin baştan tesisi ve intikal sürecinin tamamlanması düşüncesince Burhan'a müşterek sefer haritası sundu. Partinin girişimi, er ve siviller arasındaki ortaklığın temelleri ve garantilerinin DOĞRU halde gözden geçirilmesine dayanıyor.
Girişim, 17 Ağustos 2019'da imzalanan Anayasal Bildiri metninin geliştirilmesi ve değiştirilmesi, intikal devri müesseselerinin yapılarının reformu ve tamamlanması, komisyonların kurulması, ilçe ve hususiyet müesseselerinin reformu ve sulh sürecinin tamamlanması ile ilgilendiren maddeleri içeriyor.
İçeriden ve haricen verilen eritme önerileri ve girişimlerden daha anlam alınamadı.
Bazı gözlemciler, ÖDBG, Sudan Meslek Odaları Birliği, Komünist Partisi ve birtakımı siyasi güçlerin orduyu kastederek, "müzakere yok, paydaşlık yok, meşruluk yok" sloganının Sudan'daki girişimlerin önündeki en iri bariyer bulunduğunu belirtiyor.
Ordu Komutanı Burhan başkanlığındaki Egemenlik Konseyi, ÖDBG, Devrimci Cephe, Misak-ı Vatani Güçleri, Demokratik Birlik Partisi, girişimleri kıvançla karşılıyor.
Halk Kongresi Partisi ile Ümmet Partisi de girişime ısıdam bakıyor fakat birtakımı garantiler istem ediyor.
Askeri vuruş karşıtı protestoların organizatörü Sudan Meslek Odaları Birliği ve Komünist Parti ise tamamı girişimleri reddediyor.
Askeri karışma sonrası siyasi abra sağlanamadı
Sudan'da 19 Aralık 2018'de avlu pahalılığı dolayısıyla başlamış bulunan gösterilerin dünya genelinde kefaret karşıtlığına dönüşmesi dair ordunun 11 Nisan 2019'daki müdahalesiyle 30 salname Ömer el-Beşir devri sona erdi.
Asker ve siviller arasındaki 4 ay devam eden krizin sonlandırılması düşüncesince 39 ay sürmesi öngörülen eş intikal yönetimini başlatacak Anayasal Bildiri Anlaşması, degaje müşterek arsıulusal katılımla 17 Ağustos 2019'da imzalandı.
Başbakanlığa getirilen Abdullah Hamduk, 21 Ağustos 2019'da kasem etti ve 5 Eylül'de intikal sürecinin evvel hükümetini kurdu.
Hükümet, 3 Ekim 2020'de ise ülkedeki silahlı gruplarla Güney Sudan'ın başkenti Cuba'da sulh anlaşması imzaladı.
Barış anlaşmasını imzalayan silahlı grupların yönetime karışma edilmeleri düşüncesince Hamduk, emektar hükümeti feshedip 9 Şubat 2021'de toy kabinesini kurdu.
Ordu ile çıplak dalavere ortada nüfuz savaşı ve ağır düşün ayrılıkları yaşanması kararı asker, 25 Ekim 2021'de yönetime el koyarak dehşet eritme duyuru etti, hükümeti feshetti, Başbakan Hamduk karışma onlarca siyasetçiyi gözaltına aldı.
Teknokrat hükümeti kurması düşüncesince görevine reddetme edilen Hamduk, siyasi krizin çözülememesi dolayısıyla 2 Ocak 2022'de görevinden istifa etti.
