Saraybosna
Bosna Hersek Zenitsa Üniversitesi Hukuk Fakültesi Profesörü Sedad Dediç, Saraybosna'da AA muhabirlerine Bosna Hersek'te akıbet çağda yaşanmış bulunan gelişmeler ve Sırp Cumhuriyeti Entite Meclisinde tahsil edilen kararlarla alakalı değerlendirmede bulundu.
Dediç, durumun bizar edici bulunduğunu belirterek "Dayton Barış Anlaşması'ndan sonraları Bosna Hersek Cumhuriyeti'nin ismi, Bosna Hersek namına değiştirildi. Anlaşma kapsamında, Bosna Hersek arsıulusal toplumda maruf kuma iklim statüsü elde etti. Dayton Anlaşması, ülkeye "barış" getirse de 'Dayton'un özüne dönülmeli' bahanesini ortaya çıkardı. Bu bahaneyi ortaya koyan çok sağcı Sırp şef Milorad Dodik'in ve Bosna Hersek'teki Sırplara ilişik Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakının (SNSD) kimi talih kuruluşlarının çalışmasını bloke etmesinin yolu açıldı." dedi.
Bosna Hersek'te yaşananlar düşüncesince "Ülkemiz uygarlık değerlerinin, hukukun üstünlüğünün, insanoğlu haklarının ve demokratik değerlerin korunması sınavından geçmektedir." ifadesini kullanan Dediç, Bosnalı Sırpların, Bosna Hersek Anayasası'nın ve Yüksek Temsilcinin almış bulunduğu "soykırımı inkar edenlere" ve "savaş suçlularına" müteveccih kararlardan erinçsiz olduğunu, en şişman Hırvat politik partisi Hırvat Demokrat Birliğinin (HDZ) de akıbet intihap neticelerini küçümseyerek Bosna Hersek Federasyonu'nda hükümetin kurulmasına bariyer bulunduğunu söyledi.
Bosna-Hersek'te nüfusun yüzdelik 50'den fazlasını meydana getiren Boşnakların, Dayton Anlaşması'na hürmet gösterdiğini ve Sırplar ile Hırvatların kâffesi yetkilere ehil olmasını dava biçimine getirmediğini tamlayan Dediç, "Bosna Hersek Anayasası tek entiteye 'yetkilerini değiştirme' hakkı vermiyor. Sadece Bosna Hersek Meclisi, Temsilciler Meclisi ve Ulusal Mecliste ehliyetli oy çoğunluğuyla tahsil edilen kararlar yasaldır. Sırp Entite Meclisi, talih kuruluşlarının yetkilerini havale hakkına ehil değildir." laflarıyla Sırp Cumhuriyeti Entite Meclisinde tahsil edilen kararlara tepkisini dile getirdi.
Sedad Dediç, "Sırp Entite Meclisi kabilinden alındığı öne sürülen kararlar, Bosna Hersek kanunlarına aykırıdır. Bu kararlar koşut kuma talih ihdas girişimidir. Bu adım anayasaya karşıt ve kanun dışıdır." niteleyerek Bosna Hersek adli mercilerini çabucak müstelzim önlemleri almaya çağırma etti.
Dediç, "Soykırımlar, budunsal temizlik, icma kampları, dizgesel tecavüzlerin yaşandığı savaşın peşi sıra 30 sene geçti. Yüksek Temsilcilik Ofisinin (OHR) öncülüğünde arsıulusal maşer esasen kuma imtihan içerisindedir. 90'lı yılların aksine, çağ Bosna Hersek'te barışı sağlamakla mecburi kuma barışma mevcuttur. Bu barışma ile arsıulusal toplum, barışı korumalıdır. Gerekirse kanuni ve ayrıca askeri yaptırımlar yapmakla yükümlüdür. OHR, çabucak tepkisini ortaya koymalıdır. Barış anlaşmasını kâffesi maddeleriyle korumalıdır." ifadesini kullandı.
Bosna Hersek Anayasa Mahkemesini de tahsil edilen gayrikanuni kararları silme etmeye çağıran Dediç, "Bosna Hersek Silahlı Kuvvetleri ve yurtsever dört başı mamur vatandaşlar ülkeyi koruyacak öbür faktörlerdir." sanarak konuştu.
Ortak kurumların yetkilerinin dönemi tartışması
Bosna Hersek Meclisi arsıulusal topluluğun da baskısıyla 2005 senesinde kuma düzelti paketini kontrol etmek düşüncesince toplanmıştı.
Devlet kuruluşlarının güçlendirilmesini hedefleyen pakete, o çağda Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyinin Sırp üyesi Milorad Dodik ve partisi de dayanaklık etmek vermişti. Ordunun birleştirilmesi, duyum kurumu, eş vergilendirme sistemi, hakimler ve savcılar konseyi kabilinden kimi kurumları havi paket, bu kurumların yetkilerinin entitelerden alınıp talih seviyesine taşınmasını öngörüyordu.
Bu yetkilerin Sırp Cumhuriyeti Entitesine devredilmesi düşüncesince Bosna Hersek Meclisinde oy çoğunluğuyla değişmeyen katılması gerekirken, Dodik'in çağrıda bulunması hesabına Sırp Cumhuriyeti Entite Meclisi, 11 Aralık'ta yılgı seksiyon sonucu almıştı.
Oturumda Bosna Hersek devletine ilişik Silahlı Kuvvetler, ihsan idaresi ve adli manzume kurumları kabilinden eş kurumların yetkilerinin entite kurumlarına devredilmesine müteveccih layiha tartışılmıştı.
Dodik, celsede "İçinde bulunduğumuz ağır vaziyetleri aşamazsak Bosna Hersek'in parçalanması ve Sırp Cumhuriyeti'nin ülkeden ayrılması kaçınılmaz." ifadesini kullanmıştı.
Sırp şef Dodik öncülüğünde birleşen Meclis, maruz tasarıları bildirme etmişti.
ABD, İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya'nın Bosna Hersek büyükelçilikleri ve Avrupa Birliği delegasyonu, Sırp Entite Meclisinde onaylanan "devlet kuruluşlarının yetkilerinin entite kurumlarına devredilmesi" kanununu kaba kuma dille eleştirmiş ve Meclisi bu karardan vazgeçmeye çağırmıştı.
Dayton Anlaşması
İkinci Dünya Savaşı'ndan sonraları Avrupa'daki en şişman katliamların yaşandığı Bosna Savaşı, Dayton Barış Antlaşması ile sona erdi.
ABD'de eyyam devam eden müzakerelerin peşi sıra 21 Kasım 1995'te parafe edilen antlaşma, 14 Aralık 1995'te ise Fransa'da Bosna Hersek Cumhurbaşkanı Aliya İzetbegoviç, Sırbistan Cumhurbaşkanı Slobodan Milosevic ve Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franjo Tudjman kabilinden yöntemince imzalandı.
Antlaşma ile Boşnak, Hırvat ve Sırplar "ülkenin müessis halkları" bildirme edildi.
Dayton'a mucibince Bosna Hersek ülkesi, nüfusunun şişman çoğunluğunu Hırvat ve Boşnakların oluşturduğu Bosna Hersek Federasyonu (FBIH) ile Sırp nüfusun koyu bulunduğu RS entitelerinden ve hususi kuma statüye ehil Brcko Bölgesi'nden, FBIH entitesi de gelişigüzel birinin zat hükümeti ve meclisi mevcut 10 kantondan oluşuyor.
Devletin en yukarı makamı namına da Boşnak, Sırp ve Hırvat üç üyeden oluşan Devlet Başkanlığı Konseyi belirlendi. Dört yıllığına el kabilinden seçilen kurul üyeleri, dönüşümlü namına sekiz aylığına "konsey başkanlığı" yapıyor. Konseyin Hırvat ve Boşnak üyeleri, FBIH'de yaşayanlar, Sırp unsur ise RS'de yaşayanlar kabilinden seçiliyor.
Dayton'un getirmiş bulunduğu manzume gereği ülkede kuma de "Yüksek Temsilci" bulunuyor. Geniş yetkilerle donatılmış ecnebi kuma dış ilişkiler uzmanı bulunan bu kişi, Devlet Başkanlığı Konseyinin üyeleri karışma kazanmak az daha ülkedeki kâffesi öbür talih yetkililerini görevden bildirme etme ve yasalarda tadilat etme hakkına bile sahip.
Anlaşmanın getirmiş bulunduğu ağdalı yapıda, kanton, entite ve talih düzeyinde ilkokul reis bey (üçü kurul üyeleri), 13 başvekil ve 130'dan aşkın icra vekili bulunuyor. Bu karmaşıklık, nice defa hükümetler ortada mezuniyet kargaşasına hastalık oluyor, değişmeyen alınmasını zorlaştırıyor.
