Cezayir
Afrika kıtasındaki Sahel halklarının Fransız varlığına müteveccih tepkilerinin gölgesinde Rusya'nın Cezayir'in iş birliğiyle alanda nüfuzunu açık açık çoğaltma ihtimaline bağlı varsayımlar gündeme geliyor. Ancak uzmanlar alanda Cezayir-Rusya koordinasyonunu sert olası görmüyor.
Afrika'da batıda Atlantik Okyanusu'ndan doğuda Kızıldeniz'e uzanan ve Senegal, Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer, Nijerya, Çad, Sudan ve Eritre'yi havi Sahel bölgesindeki Fransız varlığı müşterek süredir buradaki halkların tepkisini çekiyor.
Mali'nin başkenti Bamako'da kestirmece 2 senedir cuma namazı günleri planlı gösterilerde, ülkedeki Fransız güçlerinin ayrılması yönündeki talepler dile getiriliyor. Bu gösterilerde devir zamane eylemcilerin Rus bayrağı taşımış olduğu tabir ediliyor.
Diğer müşterek Sahel ülkesi Burkina Faso'da ise güzeşte hafta Kaya şehrindeki eylemciler, Nijer'e akıllıca ilerleyici Fransız askeri konvoyunun geçişini engelledi.
Yerel basındaki haberlere göre, Fransız askerlerinin yıldırıcı gruplara iane ettiğini düşünen semt sakinleri, Fransız askeri konvoyunun geçmesine müsaade vermedi.
Kaya Belediye Başkanı Laurent Kontogom'un vasıtalık yapmasına karşın geçmesine müsaade verilmemiş Fransız konvoyu, art istifa etmek ve Kaya'ya kestirmece 5 kilometre uzaklıktaki emektar müşterek taş ocağına iltica etmek durumunda kaldı.
Sahel devletleri halkları ortada Fransa'nın asliye rolü bulunan yıldırı örgütleriyle mücadelede yeteneksiz olduğuna bağlı umumi müşterek kanaatin yayılmış olduğu gözleniyor.
Bununla baş başa Paris'in "Afrika kıtasının servetini yağmalamakla suçlanan" nüfuzunu arkalamak düşüncesince alanda olanaklı iyice levent boylu müddet eğlenmek hesabına "teröristleri desteklediğine" bağlı şüphelerin de arttığı tabir ediliyor.
Fransa, 2013 başlangıcında Mali'deki "Serval" adlı askeri harekatın peşi sıra 1 Ağustos 2014'te Sahel'de "Barkhane Operasyonu"nu başlattı. Fransa'nın bu harekât kapsamında Sahel bölgesindeki Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad'da 5 bin 100 askeri bulunuyor.
Bölgede Rusya'nın kalan varlığı
Fransa'nın Birleşmiş Milletler Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu (MINUSCA) içerisinde Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki (OAC) askeri varlığını sona erdirme kararının peşi sıra Rusya 2016'dan buyana bu ülkede ehemmiyetli müşterek aktör durumunu almaya başladı.
Moskova, 2019'dan buyana Fransa'nın anadan görme erk sahnesi bulunan Sahel vatanlarında "Barkhane Operasyonu"nun imajının çöküşünden bilistifade bazı ağırbaşlı atılımlarda bulundu.
Fransa ile Mali'deki intikal hükümeti ortada yaşanmış bulunan gerilimin tırmanmasıyla sonuç haftalarda Moskova ile Bamako arasındaki temaslar da arttı.
Bu gelişmelerle senkronik şekilde resmi sıfır bazı kaynaklarda, Mali hükümeti ile Rus yüklü er gücü Wagner Grubu'nun müşterek düzenlilik anlaşması imzalanması kapsamında ağırbaşlı müzakerelerin yürütüldüğüne bağlı iddialar toprak aldı.
Cezayir'in Mali'ye desteği
Cezayir yönetimi, Mali'de Ağustos 2020'de yaşanmış bulunan darbeden buyana ülkeye ve halkına müteveccih desteğini tabir ederken Paris ile Bamako ortada ilişkilerde gerilim yaşandı.
Ülkenin "hassas dönemi" şekilde değerlendirdiği bu dönemde Mali makamlarını ve halkını destekleyen Cezayir, darbenin peşi sıra kasılma edilen intikal sürecinin olanaklı bulunan en çelimsiz süreyle kısıtlanmış kalması çağrısında bulundu.
Mali ve Cezayir'in Fransa ile ilişkileri, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un açıklamaları zımnında benzer yepyeni gerilemeye tutanak oldu.
Macron'un 2 Ekim'de Le Monde gazetesinde piyasaya çıkan "Cezayir'in koloni tarihini Fransa nefreti üstünde düz yazı ettiği" şeklindeki lafları ülkede hem resmi hem sivil polis polis kanattan tepkiyle karşılandı.
Cezayir yönetimi, açıklamaların peşi sıra 3 Ekim'de iklim bölgesini Fransız askeri uçaklarına kapattı ve peşi sıra Cezayir'in Paris Büyükelçisi Muhammed Anter Davud'u danışma düşüncesince ivedilikle ülkeye çağırdı.
Son şekilde Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian 8 Aralık'ta gerçekleştirdiği ziyaretinde ülkesinin Cezayir ile aralarındaki buzları eritmeyi ve kusur anlaşılmayı ortadan kaldırmayı arzuladığını açıkladı.
Öte taraftan Fransa Cumhurbaşkanı Macron'un Mali hükümetini maksat düzlük lafları de dü dünya ortada gerilime minval açtı.
Fransa'nın Bamako Büyükelçisi M. Joel Meyer 6 Ekim'de Macron'un Mali hükümetine müteveccih lafları zımnında Mali Dışişleri Bakanlığına çağrıldı.
Mali-Rusya diplomatik faaliyetleri
Cezayir ve Mali'nin Fransa ile ilişkilerinin kötüleşmesi, Rusya'nın Mali intikal hükümetine müteveccih diplomatik yardımı ile bedel düşüyor.
Fransa'nın Wagner yüklü askerleriyle müşterek barışma imzalaması biçiminde Mali hükümetine müteveccih müeyyide uygulayacağına bağlı edisyon ve tehditlerine karşın Bamako, Moskova ile diplomatik faaliyetlerini yoğunlaştırdı. Mali Dışişleri Bakanı Abdoulaye Diop 11 Kasım'da Moskova'yı görüşme etti, 23 Kasım'da ise Diop Rusya'nın Bamako Büyükelçisini benimseme etti.
Diop, Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile gerçekleştirdiği matbuat toplantısında, "Ülkemiz ne devir ağır müşterek durumla erinç karşıya kalsa Rusya yanımızda oldu, bizlere iane etti ve destekledi. Şu anda baş döndürücü ağır ve kompleks müşterek halden geçiyoruz, bundan dolayı dostlarımızdan iane isteyebiliriz." ifadelerini kullandı.
Sahel'de Fransa'ya erinç tepkiler artarken bölgedeki dengelerin değiştirmek düşüncesince Moskova ile Cezayir arasındaki istisnai ciddi ortaklığın kullanılmasının belki dahilinde olup olamayacağı akıllara geliyor.
Üçlü kuma yönetim ihtimali
Cezayir ve Rusya'nın, Fransa'nın bilakis Mali'deki intikal hükümetine müteveccih tutumlarının uyumu, 1960'lardan buyana istisnai ciddi müşterek alım satım ortamında bulunan Cezayir ile Moskova ortada yaklaşma ve ya eş güdüm olasılığının kapısını aralıyor.
Sahel'de Cezayir'in karşılamasıyla beklenen müşterek Rus varlığı yaklaşımına bağlı söylemler mantığa andıran görünse de dü ülkenin aut politika seçimleri bu söylemlerin ehliyetli bilakis ayraç ediyor.
Siyasi işler uzmanı Ekrem Harif, AA muhabirine icra ettiği açıklamada, "Cezayir-Rus yakınlaşması, Afrika'nın Fransız nüfuzundan kaçma yolu olur fakat Cezayir-Wagner-Mali üçgen koalisyonunun oluşması sert olası değil." değerlendirmesinde bulundu.
"Sahel ve ya Mali'de Rus varlığından lakırtı edemeyiz, zira bahse konu bulunan Wagner grubu Rusya'yı resmi şekilde özümleme etmiyor." diyen Harif, Libya'da yasal otoriteye erinç savaşçı ülkenin doğusundaki evlilik dışı silahlı milislerin önderi Halife Hafter indinde savaştığı düşüncesince Wagner'in, Libya krizinde Cezayir'e az daha hasım bulunduğunu söyledi.
Harif, bu sebeplerden çevre Cezayir'in ne kuma ne açıklık dedektör ne de apayrı müşterek rolde denkleme müdahale olamayacağı görüşünü tabir etti.
Rusya'nın alana nüfuzu düşüncesince Cezayir'in muktezi olmadığını kaydeden Harif, "Moskova'nın, Fransa'nın Afrika'da bıraktığı boşlukları doldurmaya ilgili müşterek stratejisi mevcut ve Afrika'daki yerleri ele kılmak düşüncesince bütünlük havale etmek isteyeceğini sanmıyorum. Bu sebeple Wagner kabilinden geçmiş hizmet becerisiyle maruf ve haricen rastgele müşterek yardıma gerekseme duymayan kuruluşları gönderiyor." ifadelerini kullandı.
Çıkar ve izlem farklılıkları
Cezayir'in güneyindeki Varakle Üniversitesinden politika bilimi profesörü Mahkuf Kahi ise dü ülkenin çıkarları ve stratejilerindeki farklılıklar zımnında alanda müşterek Cezayir-Rusya koordinasyonundan lakırtı etmenin olanaklı olmadığını dile getirdi.
Kahi, "Rusya'nın çıkarları ile Cezayir'inkiler ayrımsız değil. İki dünya arasındaki ciddi bağlı Moskova'nın bölgedeki rolünü belirlemiyor. Rusya, Libya'da hükûmet merkezi Trablus'un meşruiyetini korumak için çaba sarfeden Cezayir'in bilakis Hafter'i destekliyor." dedi.
Kahi, Cezayir'in Libya'daki stratejisinin krizin diyalogla çözümüne dayandığını, Rusya'nın ise müşterek tarafı ötekinin pahasına desteklediğini ve tabanca desteği sağladığını aktardı.
Rusya'nın Mali'deki konumunun da muğlaklığını koruduğunu kail Kahi, Moskova'nın Mali'deki eğreti hükümeti desteklemesine karşın fevk dozaj Rus diplomatların ülkeyi görüşme etmediğini anımsattı.
Kahi buna karşın Cezayir Dışişleri Bakanı'nın geçmiş darbeden buyana Mali'yi beş altı kere görüşme ettiğini kaydetti.
Uluslararası mevzularda bilirkişi gazeteci Rıza Şenuf ise alanda Cezayir ile Rusya koordinasyonun bahis konusu edilemeyeceği görüşünü destekleyerek, Cezayir'in ne olursa olsun aut müdahaleleri reddettiğine ayraç etti.
Şenuf, Cezayir'in rastgele müşterek defasında, arsıulusal yardımlara başvurmadan ilkin Sahel'deki krizlerin çözümü düşüncesince millî mekanizmaların etkinleştirilmesi çağrısında bulunduğunu hatırlattı.
