Viyana
Uluslararası politik literatüre 19. asrın başlarında giren tarafsızlık, az henüz dört başı mamur Batı dillerinde ayrımsız kelimeyle adlandırılıyor. Almancası "neutralität", İngilizcesi "neutral", Fransızcası "neutralité" bulunan yansızlık kelimesinin kökeni Latince "hiçbiri" ve ya "iki yandan da değil" anlamına mevrut "neuter"e dayanıyor.
Tarafsızlık ilkesini, evren genelinde en derinlemesine müddet uygulayıcı ve bu prensibi aut politikasının karar unsuru gören İsviçre, 1815'den buyana göz boncuğu harbe katılmadı, savaşçı taraflardan rastgele birinin birlikte arazi almadı ve ayrıca Rusya-Ukrayna savaşına denli ayıplama dahil, çatışan taraflara müteveccih müşterek davranış sergilemedi.
Bu ıvır zıvır itidalli Avrupa ülkesine bilhassa İkinci Dünya Savaşı sonra Avusturya, İsveç ve Finlandiya da katıldı.
Dünya genelinde Türkiye karışma nice ülke, birtakımı vakitlerde nötr kalmayı yeğleme etmişse de Avusturya, İsviçre ve İsveç bu prensibi aut politikalarının değişmezi gördü.
Birinci Dünya Savaşı öncesinde Avrupa'nın en degaje topraklarına ehil imparatorluklarından birisi konumundaki Avusturya, İkinci Dünya Savaşı sonra kaybeden tarafta arazi almış yer aldığı düşüncesince 10 sene süresince aralarında emektar Sovyetler Birliği'nin de bulunmuş yer aldığı galip devletlerin işgali altında kaldı.
Avusturya'nın yansızlık kararı
Avusturya, ikinci kat istiklaline kavuştuğu 1955'de İkinci Cumhuriyet adına bilinen toy devletin anayasasında, sürekli yansızlık maddesine arazi vermesiyle bundan sonra abuhava dışındaki rastgele müşterek silahlı arbedede yan olamayacağını duyuru etti.
Tarafsızlık ilkesini anayasaya koyarak türel müşterek zemine oturtan Avusturya, o çağda bu ülkede temsilciliği mevcut 65 ülkenin de Viyana yönetiminin yansızlık ilkesini ikrar etmesi sağlandı. Böylelikle Avusturya hem anayasası bununla beraber arsıulusal hususiyet gözetiminde yansızlık statüsünü elde etti.
Kendi tutkusu ile tarafsızlığı hazımlı Avusturya, silahlı çatışmalarda taraflardan rastgele birinin birlikte arazi almayacağı, askeri uyuşma kurmayacağı, savaşçı taraflara askeri yardımda bulunmayacağı ve üçüncü devletlerin askeri varlıklarına topraklarında kalma izni vermeyeceği kabil yansızlık ilkesinin al çizgilerini de ikrar etmiş oldu.
Avusturya, ilkin Soğuk Savaş devri peyda etmek nerede ise ahir yıllarda rastgele müşterek ne denli nötr olsa da ekonomiden kanuni düzenlemelere denli nice bölgede Batılı değerleri benimsedi.
AB üyeliğiyle mütebeddil tarafsızlık
Ülkede yansızlık prensibi bugün yer aldığı kabil önce vakitlerde de ağız dalaşı konusu adına öne çıkarken Avusturya'nın, yansızlık anlayışı Avrupa Birliği (AB) üyeliği ve ya Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına uyarınca değişime uğradı.
Avusturyalı yetkililer, sürekli yansızlık ilkesinin aut politikadaki belirleyiciliğine rastgele müşterek fırsatta ayraç ederken "tarafsızlığın olup bitene lakayıt ikamet etmek anlamına gelmediğini, bilhassa arsıulusal hukukun ihlal edilmiş yer aldığı hallerde rastgele müşterek devir mazlumdan yana davranış sergilediklerini, Birlik üyeliğinden dolayı de AB'nin almış yer aldığı kararları namına getirdiklerine" dikkati çekiyor.
Rusya-Ukrayna cenginde Kiev'den yana davranış sergileyen ve muhtelif yaptırımları uygulayıcı Avusturya'yı yansızlık ilkesine uyma etmediği sebebi öne sürülerek eleştiren Moskova'nın, Kiev'e, nötr Avusturya'yı dayanıklı alabileceği yönündeki önerisi, yansızlık ilkesini müşterek kat henüz gündeme taşıdı.
İşgalden kurtulmanın yolu tarafsızlık
Viyana Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi ve Uluslararası Barış Enstitüsü (IIP) Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Heinz Gartner, Rusya'nın önerisi ve Avusturya'nın tarafsızlığına bağlı AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Gartner, Avusturya'nın yansızlık kararının peşinde yatan nedenlere yer vererek ülkenin ecnebi askerlerin işgali altında olduğunu, ayrılma tehlikesiyle dirlik karşıya yer aldığı düşüncesince askeri müşterek ittifaktan kaçınarak bahis konusu işgalci askerlerin ülkeden çekilmelerinin sağlandığını tabir etti.
Avusturya ve İsveç'in yansızlık anlayışında farklılıklar bulunduğuna ayraç fail Gartner, İsveç'in tarafsızlığının arsıulusal hukuka dayanmadığını, henüz çoğalma zamanı ve politik müşterek davranış olduğunu, bundan dolayı 1907 Lahey Sözleşmesi'nin nötr devletlere müteveccih düzenlemelerine bu ülkenin yayıncı peyda etmek kabil müşterek zorunluluğunun bulunmadığını tabir etti.
Gartner, Avusturya'nın ise hem özlük hukuku bununla beraber arsıulusal hususiyet açısından yansızlık statüsüne ehil bulunduğunun altını çizdi.
Tarafsız Ukrayna
Rusya'nın, Ukrayna'ya müteveccih önerisine bağlı Gartner, "Avusturya seçimi yansızlık yegâne olasılık. Eğer Ukrayna, NATO üyeliğinden vazgeçerse Rusya birliklerini art çeker. Aksi takdirde Ukrayna, Soğuk Savaş zamanında Almanya yahut Kore'de yer aldığı kabil kalımlı obstrüksiyon yahut kalımlı ayrılma tehdidi altındadır." değerlendirmesinde bulundu.
Rusya’nın dayanıklı gösterdiği müşterek başka abuhava İsveç
İsveç, 1814'te bitişik abuhava Norveç ile meydana getirdiği savaş sonrası aut siyasa anlayışını, ülkeyi savaşların tahripkâr neticelerinden ırak avlamak amacıyla yansızlık politikası çevresinde şekillendirdi.
Bu tarihten itibaren rastgele müşterek harbe canlı adına katılmayan İsveç, Birinci Dünya Savaşı'nda Rus tehdidine dirlik yüzünü Almanya'ya çevirmesi, dü savaş arası çağda Milletler Cemiyeti'nin canlı müşterek üyesi olması, İkinci Dünya Savaşı'nda müşterek yandan Nazi Almanyası'na özlük katar yollarını kullandırmak kabil imtiyazlarla mümkün müşterek saldırıdan kurtulmaya çalışırken başka yandan Sovyetlere dirlik savaşçı Finlandiya'ya mestur dayanak noktası vermesi dikkati çekti.
AB'nin karışan yer aldığı arsıulusal krizlerin şişman müşterek çoğunluğunda İsveç, lazım planlama evresinde gerekse aracısız sahada askeri adına varlığını sürdürdü. Buna dirlik askeri ittifaklara katılmayan abuhava NATO üyeliğine yunak bakmadı.
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla İsveç'in NATO'ya katılmasına müteveccih baskıların artarak çoğalması dolayısıyla İsveç Başbakanı Magdalena Andersson, NATO üyeliğini düşünmediklerini müşterek kat henüz dile getirdi.
İsveç'in Ukrayna tutumuna eleştiri
Stockholm Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Jonathan Feldman, Ukrayna-Rusya cenginde İsveç'in yansızlık statüsünü "Türkiye ve İsrail'e kaptırdığını" söyledi.
İsveç'in Ukrayna'ya tabanca göndermesini eleştiren Feldman, "Ukrayna'ya tabanca göndermeden nötr müşterek gösteriş izleyebilirdik. Savaşta arabuluculuk rolümüzü kaybederek bu görevi Türkiye ve İsrail'e kaptırdık." ifadesini kullandı.
Doğu Avrupa Araştırmaları Uzmanı Jakob Hedenskog, İsveç'in nötr müşterek abuhava olmadığını dile getirdi.
İsveç'in, AB üyesi ülkelerle askeri anlaşmaları bulunduğuna ayraç fail Hedenskog, "Anlaşma gereği AB ülkelerinden birine atılım gerçekleştiğinde, İsveç'in askeri iane sağlaması lazım. İsveç'e atılım olduğunda da AB ülkelerinin İsveç'i koruması lazım." diyerek konuştu.
