Ankara
Kurumun, tarım ürünleri dalında düzenlenen kesim incelemesi kapsamında hazırladığı "Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu" tamamlandı.
AA muhabirinin rapordan meydana getirdiği derlemeye göre, gözyaşı sebze ve meyveler, aşırı sayıda el değiştirerek, toplayıcı, simsar, komisyoncu, tecimen kabilinden aracılar eliyle tüketiciye ulaştırılıyor. Yaş meyve ve sebzede müstahsil örgütlenmesinin istenilen kurda olmaması, marketing kanalının uzamasına ve tüketicinin ödediği paradan üreticinin eline güzeşte miktarın düşmesine kez açıyor.
Nihai verim fiyatlarında yaşanmış bulunan fiyat artışı yahut düşüşü ahir sene üretimini de aracısız etkilerken, istihsal eksikliği yahut fazlalığı ortaya çıkıyor. Bu durum, zirai verim fiyatlarındaki istikrarsızlığın en ehemmiyetli sebeplerinden birtanesini oluşturuyor.
Tarımsal ürünler, iklim, iklim koşulları, kuraklık, hastalık, coğrafya kabilinden faktörlere müteallik olması hasebiyle de etkileniyor. Yaş meyve ve sebzelerin tez bozulabilir mahsulat olmaları, ambarlama olanaklarının yetersiz, sergen ömürlerinin çelimsiz olması da fiyat hareketliliğine sebep oluyor. Türkiye'de bu mamüllerin pazarlanması hususi kesim çeşidinden yapılırken, üreticiden tüketiciye bulunan marketing kanalında çoğu kez komisyoncu, tecimen ve perakendeciler fariza alıyor.
Tarımsal istihsal meydana getiren oyuncular ehemmiyetli miktarda rakiplik ederken, bu oyuncular gereksinimleri bulunan girdileri çoklukla "oligopol" piyasalardan sağlıyor. Söz konusu problemin üreticiler üstündeki tesirinin hafifletilmesi gerekiyor. Bu imkanın sağlanamadığı vaziyette ise tarım endüstrisinin karlılıktan uzaklaşması ve istihsal miktarının azalması ve hasebiyle verim fiyatlarının artarak çoğalması bekleniyor.
"Ülke çapında tarz donanması oluşturulsun" önerisi
Küçük çiftçiler, ürünlerini satarken çoklukla ara bulucu tecimen ve ya komisyoncularla erinç karşıya kalıyor. Bu hemen ele geçişler kararında ürünün fiyatı artıyor ve bu faziletkâr fiyat mahveden talebinin düşmesine sebep oluyor.
Üretici ile mahveden ortada gösteriş oynayan aracıları ortadan tahammül ve aracıların elde etmiş bulunduğu ateşçi en örgen tenzil dair tarım satı kooperatiflerinin ehemmiyetli yan yana görevi bulunuyor.
Raporda, hür adına çalışkanlık yayınlayan yan yana tarım satı kooperatifinin, domestik aracılarla rakiplik edebilmesine, bazısı aracıları ortadan kaldırabilmesine ve ortaklarına bazısı uygulayım avantajlar sağlayabilmesine rağmen bazısı mamüllerin imalatını ve ya ihracatını elinde bulunduran şişman tecimen ve sanayicilerle rakiplik etmesi düşüncesince semt çapında birlikler ve yurt çapında yan yana tarz donanması oluşturmaları önerildi.
"Alıcı zorla kötüye kullanılması önlenmeli"
Söz konusu raporda zincir marketlerin payları da ele alındı. Buna göre, sadece 4 adım pazarın yarısından fazlasına bilge durumda. Pazardaki en şişman 10 oyuncuya bakılınca ise bu numara yüzdelik 63 seviyelerine ulaşıyor. Rakamlar, örgütlü dağınık pazarı içinde derişme oranlarının seneler bakımından ağırbaşlı miktarda arttığını gösteriyor.
Perakende sektöründe süpermarketlerin payının artıyor olması mamüllerin üretildiği, paketlendiği ve tedbir edilmiş bulunduğu pazarı da şekillendirmeye başladı. Bu yoğunlaşmanın neticelerinden bir tanesi de bu yapıların tedbir zincirindeki müşteri gücünün artışı adına ortaya çıktı. Satışların peşin, ödemelerin derinliğine vadeye yayılması zincir marketlere ehemmiyetli yan yana görüntü deposu yaratıyor.
Tarımsal üreticilerin, zincirin öteki oyuncuları karşısında müzakerelerinde aşırı az kesim gücüne erbap bulunduğu tamlanan raporda, tedbir zincirindeki öteki aktörlerin güçlerinin sınırlandırılması durumunda, çiftçilerin gelirlerinin artırılması, bildirme güvenliği ve mahveden fiyatlarının akıllıca seviyelere gelmesi, amaçlara baş başa ulaşılabilmesinin belkili bir vaziyete geleceği tabir edildi.
Perakendecilerin gücü, tedarikçiler üstündeki etkilerinin yanı esna mahveden tercihlerinin azalması, hâlâ faziletkâr fiyatlar ve inovasyon üstündeki neticeleri ile tüketiciyi de etkiliyor. Perakendeciler pazarda erbap oldukları çelim hasebiyle mahveden talebini, nihai tüketicilerin neyi, kesinlikle ve nerede satın aldıklarını şekillendiriyor.
Süpermarketlerin dağınık seviyesindeki ortalık gücü ve tedbir seviyesinde erbap oldukları müşteri gücü birbirini güçlendiriyor. Pazar gücü arttıkça perakendeci hâlâ birebir şartlarda alıntı yapabilir ve hâlâ düşüt fiyatlarla bu mahsulat tüketiciye sunulabilir. Bu gestalt da ortalık gücünün artmasına sebep oluyor.
Raporda, çapkın istihlak malları perakendeciliği dalında çalışkanlık yayınlayan teşebbüslerin lüzum ortalık payları gerekse müşteri güçleri ehemmiyetli seviyede arttığından müşteri gücünün kötüye kullanılmasını engel kalmak bu şeklinde tensikat yapılması gerektiği bildirildi.
"Tarımsal girdilerde evcil istihsal sağlanmalı"
Raporda, tarım piyasalarında hem bildirme güvenliği aynı zamanda fiyat istikrarı açısından katılması müstelzim önlemlere müteallik önerilere de toprak verildi.
Buna göre, Türkiye'de zirai üretim, en ehemmiyetli girdi kalemleri bulunan akaryakıt, gübre, ekecek ve ilaçta ithalata ve dolayısı ile döviz kuruna yayımcı olunması hasebiyle iyice maliyetli. Bu sebeple çelimsiz devirde bahis konusu girdilerin desteklenmiş edilmesi, derinliğine devirde ise bu bölgelerde bayağı evcil üretimin sağlanması hem fiyatlar aynı zamanda bildirme güvenliği düşüncesince ehemmiyet taşıyor.
Yeterli üretimin sağlanması düşüncesince dış satım ve dış çekicilik politikaları da engelleme kazanmak üzere, "üretim planlaması" yapılması, bunun düşüncesince Tarım ve Orman Bakanlığı gözetiminde alt kurul oluşturulması, tutma politikaları, istihsal planlaması kapsamında baştan ele katılması rapordaki öneriler ortada toprak aldı.
Tedarik zincirinin boyunun kısaltılması düşüncesince aracıların (tüccar, komisyoncular, nakliyeciler, depolama) üstlendikleri fonksiyonların müstahsil birlikleri vasıtasıyla namına getirilmesi, bu çerçevede müstahsil birliklerinin baştan yapılandırılması, Tarım ve Orman ile Ticaret bakanlıkları önderliğinde alt kurul oluşturulması gerektiği belirtildi.
Raporda, çiftçilerin gelirlerinin artırılmasına müteveccih dayanaklık etmek mekanizmalarının artırılması, zirai destek sunar ilk teşrin önceleri açıklanması ve bunun derinliğine dönemli olması, mecburi fiyat bildirimleri indinde üretim, kapasite, stok, tecim kabilinden çevre verilerine çiftçilerin kavuşması düşüncesince çevre şeffaflığının artırılmasına müteveccih mekanizmaların yaşama geçirilmesi önerildi.
İstenmeyen istihsal miktarı dalgalanmasının önüne devredilmek düşüncesince tarım sektöründe çiftçilerin istihsal tercihlerini şekillendirmeleri düşüncesince şimdiki ilk teşrin verilerinin bayağı transparan biçimde paylaşılması rapordaki öneriler ortada toprak aldı.
Tarımsal üretimin devamlılığın sağlanabilmesini düşüncesince riziko yönetimi kapsamında zirai sigortaların yaygınlaştırılması ve korumanın artırılması gerektiği tamlanan raporda, tarımın finansmanı düşüncesince toy mekanizmalar geliştirilmesi ve finansman maliyetlerinin aşağıya çekilmesinin önemine ayraç edildi.
Raporda, zincir marketlerin müşteri güçlerinin sınırlandırılması düşüncesince Ticaret Bakanlığı gözetiminde nahak tecim uygulamalarına müteveccih tedbirlerin yaşama geçirilmesi ve bu uygulamaların hararetli düzen yan yana biçimde denetlenmesi gerektiği de kaydedildi.
