İngiltere
Nijerya, İngiltere'nin 18 Şubat 1897'de ülkenin güneyindeki zamanın Benin Krallığı'na düzenlemiş bulunduğu istilanın 125. yılında, yağmalanan Benin bronzlarının "ana vatanı"na iadeli edilmesini istiyor.
Nijerya'nın koloni zamanında kaçırılan zamanı ve kültürel kıymeti Benin bronzları, Amerika ve Avrupa ülkelerindeki muhtelif müze, darülfünun ve kiliselerde sergileniyor.
Çoğunluğu düğü ve bronzdan mamul zamanın Benin Krallığı'na ilgilendiren plaka ve heykellerden oluşan 900'den beraberinde tomar eser, İngiltere'nin en adlı sanlı müzesi British Museum'da toprak alıyor. Ancak, Benin bronzlarının şişman çoğunluğunu elinde bulunduran müze, bu eserlerin iadeli edilmesi fikrine hamam bakmıyor.
Nijerya ise koloni zamanında kaçırılan zamanı eserlerin ilgilendiren bulunduğu ülkeye art gönderilmesi mevzusundaki ısrarını sürdürüyor.
Almanya ve Fransa, kimi eserleri iadeli edeceğini duyurdu
Almanya, Benin Krallığı zamanına ilgilendiren 1030 bronz heykeli ekimde Nijerya'ya iadeli edeceğini açıklarken, Fransa ise bronz heykellerin Nijerya'ya iadesi düşüncesince teşrikimesai süresince olacağını bildirdi.
İngiltere'deki Aberdeen Üniversitesi de güzeşte sene Benin Krallığı zamanına ilgilendiren bronzdan Oba (kral) heykelini Nijerya'ya iadeli edeceğini açıkladı. Canterbury Kilisesi ise dü bronz heykeli Nijerya'ya art vereceğini duyurdu.
AA muhabirleri, devletler ortada ağız dalaşı konusu bulunan Benin bronzlarının tarihini, yağmalanma dönemini ve Nijerya'ya iadeli aşamalarına bağlı uzmanlarla görüştü.
"Sana ilgilendiren bulunan beraberinde şey, senden ayrıksı kimde hâlâ dobra durabilir?"
Nijeryalı Sanatçılar Topluluğu Ulusal Başkanı Muhammed Süleyman, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, Nijerya'ya mevrut sömürgecilerin Benin bronzları kabilinden zamanı eserlerin değerinin bilincinde bulunduğunu ve bundan dolayı eserleri kaçırdıklarını belirtti.
Süleyman, 125 sene evvel İngiliz sömürgeciler kabilinden yağmalanıp kaçırılan Nijerya'ya ilgilendiren Benin bronzlarının anne vatanına iadeli edilmesinin çağının geldiğini dile getirdi.
İngiltere'ye kaçırılan eserlerin iadesi mevzusunun tartışılamaz bulunduğunu vurgulayan Süleyman, "İngilizler, bu eserleri iadeli etmemek düşüncesince bizim koyacağımız sakıncasız beraberinde yerimiz bulunmadığı bahanesini öne sürüyor. Gerçek şu ki senin bulunan beraberinde bilinçlilik senindir ve kimsenin bunu senin elinden kabul etme hakkı yoktur. Sana ilgilendiren bulunan beraberinde şey, senden ayrıksı kimde hâlâ dobra durabilir?" ifadelerini kullandı.
Süleyman, İngilizlerin bu eserlerden baş döndürücü bilinçlilik kazandığının altını çizerek, İngiltere'den, Nijerya'nın bu eserleri saklayamayacağını düşünüyorsa, o devir eserlerden kazandıkları paraların beraberinde tarafını Nijerya'da müzeler bina kılmak düşüncesince kullanmalarını istem etti.
"Bu asar çalıntı değil, çalıntı"
Süleyman, müstemlekecilik zamanında İngilizlerin şişman taksirat işlediklerini anlatarak, "Bir yere gittiniz, müşterilerini öldürdünüz ve ıkıl ıkıl onlara ilgilendiren eşyaları çaldınız ve buna çalıntı diyorsunuz. Aslında buna çalıntı değil, çalıntı im denir." sanarak konuştu.
Bugün kaçırılan eserlerin İngiliz müzesinde sergilendiğini tabir fail Süleyman, "Bu eserlerin İngiliz müzesinde bulunduğunu biz biliyoruz. Yıllardır bu eserlerden mülk kazanıyorlardı hemen eserlerin esas sahibi bulunan Nijerya'ya tek bilinçlilik vermiyorlar." dedi.
Süleyman, İngilizlerin Nijerya'da yaptıklarının "kabul edilmez" bulunduğunun ve o çağda yaşamını kaybedenler yerine bunun hesabını vermeleri icap ettiğinin altını çizdi.
"İngiliz hükümeti, yağmalanmış eşyaların iadesi fikrine hamam bakmıyor"
Afrika siyaseti ve ekonomisi dalında icraat yapan, "Yağma-Britanya ve Benin Bronzları" kitabının yazarı Barnaby Phillips de Nijerya'ya ilgilendiren bulunan bu zamanı eserlerin İngiltere'ye getiriliş öyküsünü ve iadeli süreciyle alakalı akıbet hali anlattı.
Phillips, Benin seferine eklenen İngiliz askerlerinin, yağmaladıkları zamanı eserleri "kazandıkları zaferin hatırası" şekilde gördüğünü ve beraberinde kısmının da maddesel menfaat üzere bu eserleri Londra'daki müzayedelerde sattığını anlattı.
Nijerya, Mozambik, Angola ve Güney Afrika'da 25 sene muhabirlik önleyen Phillips, Benin Krallığı'ndan yağmalanarak kaçırılan eserlerin sayısının mükemmel şekilde bilinmediğine ayraç ederek, "Binlerce bulunduğu değişmez hemen birçok kıta bulunduğunu bilmiyoruz ve bu beraberinde bakıma, birçok kıta bulunduğunu bilmememiz, ince kaotik bulunan bu sürecin doğasının beraberinde yansıması." değerlendirmesinde bulundu.
Phillips, İngiltere'de Aberdeen ve Cambridge kabilinden kimi üniversiteler ile müzelerin, Benin bronzlarını Nijerya'ya iadeli edeceğini açıkladığını lakin en beraberinde tomar Benin bronzunu sergileyen British Museum'un eserleri iadeli etmesinin kanunla sınırlandırılması dolayısıyla bu sürece hamam bakmadığını anlattı.
Barnaby Phillips, laflarını şöyleki sürdürdü:
"1963 günlü British Museum Yasası sanarak beraberinde bilinçlilik var. Bu da British Museum'un biraz hususi ayrıklık haricinde koleksiyonundaki defineleri iadeli etmesini zecrî beraberinde yasa. Başka beraberinde deyişle, British Museum mihman şekilde bronzları art verecek olsaydı, yasanın değişmesi gerekecekti. Bu sebeple British Museum'daki kimi küratörler, Benin bronzlarını Nijerya'ya makul beraberinde müddet düşüncesince eğreti şekilde özgülemek istiyor. Kişisel olarak, fikrimi sorarsanız, British Museum'un eskiden bu yasayı, bu mevzuda tek bilinçlilik yapmamak düşüncesince beraberinde mazeret şekilde kullandığının akla yatkın bulunduğunu düşünüyorum. Bununla baş başa böylece bunun İngiliz hükümeti kabilinden politik beraberinde değişmeyen olması gerektiği de akla yatkın ve şu anki İngiliz hükümeti, kolonyalist yağmalanmış eşyaların iadesi fikrine sıcakkanlılık duymuyor."
İngiliz hükümetinin, eserleri beraberinde tarafını iadeli edeceğini açıklanan Alman ve Fransız hükümetinden bu mevzuda hâlâ az ayık bulunduğunu kail Phillips, "Bence, British Museum'da bu mevzuda hâlâ terakkiperver kazanmak talip kimi eşhas var, lakin bu değişimleri uygulayacak güçleri yok." dedi.
"Benin bronzları ülkeme art verilmeli"
Nijerya'da canlı ve dinlence düşüncesince geldiği İngiltere'de ülkesine ilgilendiren Benin bronzlarını kullanmak düşüncesince British Museum'u görüşme fail Bisola Adesope de bu eserlerin ülkesine iadeli edilmesi gerektiği görüşünü paylaştı.
Adesope, İngiltere'nin Benin seferi esnasında bu zamanı eserlerin beraberinde kısmının çalındığını, beraberinde kısmının ise İngiltere'ye armağan edildiğini belirterek, şunları söyledi:
"(Benin bronzlarının iadesi) Bu ehemmiyetli zira bizlere o günlerde İngilizlerin ve ayrıca beyazların algıladığı kabilinden ilkel olmadığımızı dünyaya üslup fırsatı veriyor. Beyazlarla bire beraberinde süratte gelişmesek de kişi kültürümüz, kişi teknolojimiz mevcut ve gelişiyorduk. Bu hırsızlıkların beraberinde bölümü olmasaydı böylecene kişi sahnemize gelebileceğimize inanıyoruz."
