Brüksel
NATO, 2021'e ABD'de toy başkanın göreve başlamasıyla girdi. NATO'daki en iri askeri kuvvet bulunan ABD'de Donald Trump periyodunun hanuman ayında sona erip Joe Biden'ın başkanlığının başlaması, uyuşma süresince bilhassa ABD ile Avrupalı müttefikler arasındaki alım satım itibarıyla müspet değerlendirildi.
Trump'ın Avrupa'nın güvenliğine mesafeli durması, Avrupa ülkelerinin defans masraflarını çoğaltması hevesi sonrası soğuyan transatlantik ilişkilerin ısınması bekleniyordu.
Nitekim Biden göreve geldikten çabucak sonraları ABD'nin NATO'ya bağlılığına müteveccih izahat yapmış oldu ve Avrupa ülkelerinin liderleriyle görüşmeler yaparak yunak mesajlar verdi.
Afganistan'dan çekilme
ABD'deki idare değişikliği sonrası ilkin NATO toplantısı şubatta defans bakanlarının beraberinde araya gelmesiyle yapıldı. Toplantının gündeminde en ehemmiyetli konu, Afganistan'dı. NATO, toplantıda, Afganistan'dan çekilip çekilmemeyi görüştü. Bu toplantıdan değişmeyen çıkmadı.
23 Mart'ta ise NATO ülkelerinin dışişleri bakanları beraberinde araya geldi. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, ilkin el katılmış bulunduğu görüşmede transatlantik bağlarını çelimli terviç taahhüdünü dile getirdi.
Afganistan'dan çekilmeyi beraberinde el hâlâ ele meydan bakanların görüşmesinden gine ürün çıkmadı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Afganistan'dan infirak dair danışma süresince cereyan edeceklerini, baş başa değişmeyen verileceğini açıkladı.
14 Nisan'da ise NATO müttefiklerinin Afganistan'dan çekme sonucuna bağlı gün açıklandı. ABD yönetimi, 1 Mayıs'tan itibaren Afganistan'dan çıkacak sürecinin başlayacağını, 11 Eylül'de Afganistan'dan çekilmenin tamam olacağını duyurdu. NATO da 20 senedir bulundukları ülkeden ayrılırken, bütünlük süresince cereyan edeceklerini bildirdi.
ABD'nin çekme sonucu daha sonra beraberinde müddet ipham bitmeme etti. Bunun nedeni, NATO'nun ayrılmasından sonraları duyu raporlarında çizilen kötümser levha ve NATO misyonunun namına rastgele beraberinde kuvvet koyulup koyulmayacağındaki belirsizlikti. Bazı NATO üyeleri, çekilmede ABD'nin sonucuna uyacağını açıklarken; bazısı devletler beraberinde müddet kelimesiz kaldı.
NATO ise 29 Nisan'da Afganistan'daki Kararlı Destek Misyonu güçlerinin ülkeden çekilmeye başladığını duyurdu. Ağustosa gelindiğindeyse ABD'nin güçlerini çabucak çekmesiyle Taliban çelimsiz müddette ülkede egemenlik kurdu.
NATO'nun ülkeden çabucak başlatmış bulunduğu tahliyelerde ABD, İngiltere ve Norveç kadar devletlerin yanı esna Türkiye ehemmiyetli gösteriş oynadı.
NATO ise Taliban'ın beklenmeyen biçimde çabucak ülkede bilge kuvvet biçimine gelmesinde Afganistanlı politik liderlerin yetersizliğine ayraç etti. Genel Sekreter Stoltenberg, çöküşün baş döndürücü ani bulunduğunu ve öngörülemediğini belirterek, "Afgan politik liderliği Taliban'a huzur duramadı ve Afganların umutsuzca istediği barışçıl çözümü elde edemedi." dedi.
Rusya ile ilişkilerde zamanı gerileme
NATO'nun 2021'de gündemindeki asal konulardan beraberinde başkasını da Rusya oluşturdu. NATO, senenin başlangıcında Rus rağmak Aleksey Navalnıy'ın tutuklanmasına reaksiyon gösterirken april başlangıcında Rusya'nın Ukrayna sınırındaki askeri hareketliliği NATO'yu alarma geçirdi.
NATO, 10 binlerce er ve askeri ekipmanı Ukrayna sınırı ile Kırım'a gönderen Rusya'ya askeri yığınağını derhal sonlandırması çağrısında bulundu. NATO, bunun Kırım'ın 2014'te Rusya kabilinden gayrikanuni ilhakından buyana Rusya'nın alanda icra ettiği en iri askeri tahaşşüt bulunduğunu bildirdi.
Ukrayna, Rusya'nın tahkimatı karşısında NATO'nun desteğini istedi. NATO, Ukrayna'nın egemenliği ve arsa bütünlüğüne donanımlı desteğini doğrulama etti.
14 Haziran'da Brüksel'de planlı NATO Zirvesi'nde de Rusya'nın "doğrudan tehdit" olduğu, ilişkilerin hem caydırıcılık ve defans hem de diyalog kanalıyla sürdürüleceği belirtildi.
NATO-Rusya ilişkileri, Soğuk Savaş döneminden buyana en bağan seviyesine gerilerken; duyu görevlisi oldukları nedeni öne sürülerek Rusya misyonundan 8 bireyin NATO karargahındaki akreditasyonu bozma edildi. Rusya da buna cevap NATO'nun Rusya'daki bağlantı ofisleriyle Brüksel'deki NATO karargahında mevcut misyonunu kapattı.
Kasıma gelindiğinde Ukrayna sınırındaki Rus askeri hareketliliği beraberinde el hâlâ gündeme geldi. ABD duyu raporlarında, Rusya'nın sınırda tahkimatını artırdığı bilgisi arsa alması üstünde münasebat hâlâ da gerildi. NATO, ittifakın maşrık kanadında hava, kişmiri ve kükremek mevcudiyetini artırdı.
30 Kasım'da planlı NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı'nda, Rusya'ya "Ukrayna saldırması şeklinde bunun çın cevap ve çın neticeler doğuracağı" mesajı verildi. Böyle beraberinde vaziyette garplı ülkelerin, Rusya'ya kaba hesaplı ve politik yaptırımlar uygulayacağı uyarısı yapıldı.
15 Aralık'ta ise Rusya, ABD ve NATO'ya asayiş garantileriyle ilgilendiren beraberinde paradigma teklifte bulundu. Bunlar ortada NATO'nun doğuya akıllıca genişlememesi, Ukrayna ve Gürcistan kadar emektar Sovyetler Birliği yurtlarını ittifaka müdahale etmemesi kadar garantileri içeren maddeler bulunuyor.
NATO, ABD-AB bağının kilo vermesine karşı
NATO gündemini çalışır fail konulardan diğerleriyse, AB'nin izlemsel özerkliği ile Çin'in yükselişi oldu.
AB'nin defans ve güvenliğinde ABD'ye bulunan bağımlılığını dökmek istemesi NATO'yu direkt ilgilendirdiği düşüncesince AB'nin "stratejik özerkliğini" açık açık çoğaltma çabaları NATO süresince yakından izleme edildi.
AB süresince ürün çağda baştan küsurat ve "Stratejik Pusula" ile belirlenmeye çalışılmış bulunan "özerklik" söylemleri, AB ordusu kurulması ve Avrupa'nın savunmada ABD'ye bağımlılıktan kurtulması fikrine bilhassa Fransa önderlik ediyor.
Mart 2022'de yapılacak AB liderler Zirvesi'nde bildirme edilmesi muhtemel AB'nin Stratejik Pusula belgesi, NATO'nun da nazarıitibar bölgesine giriyor.
NATO yönetimi ise transatlantik bağının kilo vermesinin yalnızca NATO'yu zayıflatmayacağını, Avrupa'yı da böleceğini savunuyor. Genel Sekreter Stoltenberg, "Böyle beraberinde bilinçlilik ne Avrupa düşüncesince ne AB düşüncesince ne de NATO düşüncesince güzel olur. Ben izlemsel dayanışmaya inanıyorum." diyerek, AB'ye ileti verdi.
Çin'in yükselişi öne çıktı
NATO, kişi coğrafi sahasında olmamasına rağmak Çin'in yükselişine de iri ehemmiyet vermeye başladı.
Hazirandaki NATO Zirvesi'nin bildirisinde, Çin'e ilkin el serbest arsa verildi. Çin'in ismi bildiride 10 el geçirildi, ülkenin küsurat global tesirinin uyuşma düşüncesince sınamalar yaratacağı belirtildi. NATO, Pekin yönetiminin askeri masraflarında ve bilhassa çekirdeksel kapasitesindeki artışa da dikkati çekti.
Yıl süresince nice konuşmasında Çin'e yer veren Stoltenberg, "Çin, geçenlerde dünyanın en iri ekonomisi olacak. En iri defans bütçesi ve önder teknolojiler lakırtı konusu. Avrupa da ABD da yegâne başına bununla başa çıkamaz. Çin, yegâne başına caba NATO'yu hâlâ ehemmiyetli kılmaya yetiyor." diyerek, Çin'e huzur transatlantik bağı vurguladı.
NATO'yu 2022'de neler bekliyor?
NATO'nun 2022'deki öncelikleri ortada bu sene bulunduğu kadar Rusya'nın bulunması bekleniyor. Rus ordusunun Ukrayna sınırındaki hareketleri, uyuşma kabilinden benzeyen takipte tutulacak.
NATO yetkilileri, 2021 biterken bitirdikleri açıklamalarda, "müttefiklerin korunması düşüncesince ne gerekiyorsa yapılacağını ve Ukrayna'ya desteğin süreceğini" vurguladı.
NATO ve Rusya'yı izleme fail nice uzman, küsurat huzursuzluğa rağmak yunak beraberinde arbede beklemiyor. Ancak Rusya'nın mümkün beraberinde fiili saldırısı şeklinde bilhassa ABD iktisap etmek neredeyse Batılı devletlerin Rusya'nın mali sistemini etkileyecek yaptırımlar kadar çın tedbirlere başvuracağı belirtiliyor. Bunlar ortada Rusya'nın arsıulusal servet transferi sistemi SWIFT'ten çıkarılması bulunuyor.
Bir taraftan da toy senenin başlangıcında Rusya ile ABD ve NATO ortada levent boylu süredir yok diyalog yolunun kurulması ihtimali öne çıkıyor.
Rusya'nın sene bitmeden sunmuş bulunduğu asayiş garantilerini içeren barışma taslağının Washington-Moskova ortada hanuman ayında görüşülebileceği anlatım ediliyor.
NATO Genel Sekreteri Stoltenberg'in de NATO-Rusya Konseyi'ni gine hanuman ayında toplantıya çağırması bekleniyor.
Genel Sekreter değişecek
NATO düşüncesince 2022 toy beraberinde umumi sekreterin göreve geleceği sene olacak. Mevcut Genel Sekreter Jens Stoltenberg'in fariza süresi 1 Ekim 2022'de sona erecek. Stoltenberg'in adı, ülkesi Norveç'te Merkez Bankası başkanlığı düşüncesince geçiyor.
Yeni umumi sekreterin haziranda Madrid'de yapılacak NATO Zirvesi'nde müttefiklerce onaylanması bekleniyor. Henüz göreve kimin geleceği anlaşılan değil fakat uyuşma tarihinde ilkin el beraberinde eş umumi sekreterin göreve getirilmesi anlamında bir takım uzuv devletlerin düşünüm belirttiği dile getiriliyor.
Bu kapsamda NATO Genel Sekreteri rolü düşüncesince emektar İngiltere Başbakanı Theresa May, emektar Hırvatistan Cumhurbaşkanı Kolinda Grabar-Kitarovic, emektar Litvanya Cumhurbaşkanı Dalia Grybauskaite, şu andaki Estonya Cumhurbaşkanı Kersti Kaljulaid ve emektar AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini kadar şahısların adları konuşuluyor.
Yeni Stratejik Konsept bildirme edilecek
Madrid zirvesi, NATO müttefikleri düşüncesince bire beraberinde vakitte toy "Stratejik Konsept" belgesini onaylayacakları arsa olacak.
NATO'nun ürün Stratejik Konsept belgesi, 2010'da Lizbon'daki zirvede bildirme edilmişti. Genel Sekreter Stoltenberg, belgenin yenilenme zamanının geldiğini zira ürün senelerde dünyada nice başkalık yaşandığını söylüyor.
Son Stratejik Konsept belgesinde Kuzey Atlantik’in sulh süresince bulunduğu değerlendirmesi arsa alıyor. Ancak demincek NATO düşüncesince Rusya’nın tutumu ve Çin’in global tesirini çoğaltması kadar sınamalar bulunuyor.
Afganistan
NATO'nun Afganistan'dan 2021 yazında ani çıkışı, o tam tahliyeler esnasında Kabil Havalimanı'nda ortaya çıkan sahneler dolayısıyla eleştiriliyordu.
NATO'nun Afganistan'dan ayrılmasından sonraları ülkenin dünyayla bağlantısını sağlayıcı Kabil'deki havalimanının akıbeti de 2022'de gündeme doğacak mevzular ortada arsa alıyor.
Havalimanının işletilmesi dair NATO müttefiki Türkiye ve Katar öne çıkıyor. Afganistan'da levent boylu seneler ehemmiyetli görevler örümcek Türkiye, NATO'nun ülkeden çekilmesinden ilkin de havalimanının sorumluluğunu üstleniyordu.
Türk ve Katarlı firmalar ortada Afganistan'daki 5 havaalanının baş başa işletilmesi düşüncesince uzlaşma muhtırası bulunuyor. İki ülkenin Afganistan'daki muvakkat Taliban yönetimine havaalanlarının işletilmesi düşüncesince teklifte bulunduğu, şartların akıllıca olması şeklinde işletmeyi Türk ve Katarlı kuruluşların yapabileceği belirtiliyor.
