TBMM
TBMM Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Başkanı Bekir Bozdağ, komisyonu toplantıya çağırdı. Yarın toplanacak komisyonda, Güzel karşı terör örgütü üyeliğiyle dayalı hazırlanmakta bulunan dü fezlekeyi görüşülecek.
Karma Komisyona, 252'si 26. Yasama Dönemi'nden devralınan iktisap etmek neredeyse mecmu 1487 dokunulmaz tezkeresi atıf edildi. Bunlardan 75'i ayrışık nedenlerle reddetme edildi.
Yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına bağlı fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, mevzuata uyarınca beş altı etapta işliyor.
Hakkında kusur isnadı bulunan milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmamasına bağlı istemler, Adalet Bakanlığına sunuluyor. Bakanlık, istemi gerekçeli ortak yazıyla Cumhurbaşkanlığına, Cumhurbaşkanlığı ise TBMM Başkanlığına iletiyor.
Meclis Başkanlığına mevrut fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, İçtüzüğe uyarınca işliyor. Milletvekili dokunulmazlığı, İçtüzüğün "Yasama Dokunulmazlığı ve Üyeliğin Düşmesi" başlıklı dokuzuncu kısmının "yasama dokunulmazlığı" madun başlıklı ortak numara bölümünde düzenleniyor. Buna göre, ortak milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması konusu için istemler, TBMM Başkanlığınca "Gelen Kağıtlar" sıralamasında yayınlanarak Anayasa ve Adalet Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona devretme ediliyor.
Söz konusu özet ile Meclis'teki bulunan fezlekeler, atıf edildikleri Karma Komisyonda bekletilebiliyor yada komisyonda gündeme alınabiliyor. Fezlekelerin gündeme katılması biçiminde proses başlıyor. Karma Komisyon toplanıyor ve ne fezlekeye ilgilendiren dosyayı değerlendireceğine değişmeyen veriyor.
Karma Komisyonun Başkanı, Başkanvekili, Sözcü ve Katibi, Anayasa Komisyonunun Başkanı, Başkanvekili, Sözcüsü ve Katibi oluyor.
Hazırlık Komisyonu kuruluyor
Karma Komisyon Başkanı, dokunulmaz dosyalarını araştırmak neredeyse değme politik partinin Hazırlık Komisyonuna verebileceği üyeleri arasından kura şekli ile 5 üyeli ortak Hazırlık Komisyonu yapılanma ediyor. Hazırlık Komisyonu, kendine duyurulmayan oyla ortak başbuğ ve sözcülük vazifesini de meydana getirecek ortak yazman seçiyor. Hazırlık Komisyonu, kurulduğu andan itibaren en geç 1 ay içre dosyayı inceleyerek raporunu hazırlıyor. Bu komite etraflı kağıtları inceleyip icabında o milletvekilini dinliyor fakat delil dinleyemiyor.
Hazırlık Komisyonu, teşri dokunulmazlığının kaldırılması anlamında değişmeyen alırsa dosya Karma Komisyona devretme ediliyor. Karma Komisyon da 1 ay içre Hazırlık Komisyonu raporunu ve eklerini görüşerek sonuçlandırıyor.
Karma Komisyon, dokunulmazlığın kaldırılmasına yahut kovuşturmanın mebusluk sıfatının sona ermesine derece ertelenmesine değişmeyen veriyor. Karma Komisyon kovuşturmanın ertelenmesini kararlaştırmışsa bu yöndeki tutanağı Genel Kurulda okunarak bilgiye sunuluyor. Bu tutanağa milletvekilleri kabilinden 10 gündüz içre itiraz edilmezse kesinleşiyor, itiraz edilmesi biçiminde ise dışa vurum Genel Kurul gündemine alınıyor. İtiraz edilmeyen dosyalar Cumhurbaşkanlığına gönderiliyor.
Dokunulmazlığın kaldırılması yönündeki Karma Komisyon raporları, direkt Genel Kurul gündemine giriyor. Genel Kurul, tutanağı onama ederek dokunulmazlığın kaldırılmasını kararlaştırabileceği gibi, tutanağı reddederek yargılamanın devre sonuna ertelenmesine de değişmeyen verebiliyor.
Kovuşturma müeccel ve bu değişmeyen Genel Kurulca kaldırılmamış ise devre düzeltilmiş olsa güçlü mebusluk sıfatı bitmeme etmiş olduğu sürece dayalı karşı takibat yapılamıyor.
Genel Kurul aşaması
Milletvekillerine dağıtılan Karma Komisyon raporu, Genel Kurulda okunarak görüşülüyor. Biri lehte ötekisi de aleyhte iktisap etmek üzere, dü mebus dışa vurum üstünde görüşme yapıyor. Fezlekesi bulunan mebus isterse Hazırlık Komisyonunda, Karma Komisyonda yahut Genel Kurulda kişi savunmasını yapabiliyor yada bambaşka ortak mebus arkadaşına defans yapması düşüncesince bu hakkını verebiliyor. Söz ve defans talebi olmadan görüşmeler tamamlanıyor. Daha sonradan Karma Komisyonun teşri dokunulmazlığının kaldırılmasına müteallik tutanağı oylamaya sunuluyor. Genel uygulamaya uyarınca bariz oylama yapılıyor. Genel Kurulda dokunulmazlıkların kaldırılmasına bağlı oylamada, değişmeyen kâfi sayısı (151) tam oluyor.
Her mebus ve dosya düşüncesince ayrı oylama yapılıyor
Genel Kuruldaki oylamada, değme mebus ve özet düşüncesince ayrı oylama yapılıyor. Bir mebus karşı dü dosya var ise dü dosya değişik oylanıp karara bağlanıyor. Dokunulmazlık ne dosya karşı kaldırıldıysa sadece o özet karşı muhakeme yapılabiliyor. Milletvekilinin devre sonuna bırakılan dosyası konusu için dokunulmazlığı bitmeme ediyor.
Genel Kurul kararından sonradan milletvekilinin dokunulmazlığı, bahis konusu dosya düşüncesince bertaraf oluyor.
Meclis Başkanlığı, dosyayı Cumhurbaşkanlığı vasıtasıyla Adalet Bakanlığına gönderiyor. Bakanlık da dokunulmazlığı kaldırılan mebus karşı gereğinin yapılması düşüncesince dosyası dayalı savcılığa devretme ediyor. Savcılık da dosyanın ulaşmasının arkası sıra soruşturmaya kalmış olduğu yerden bitmeme ediyor, bahis konusu milletvekilini tutuklanması isteğiyle mahkemeye de atıf edebiliyor yada tutuklanmadan kendisine yargılanmasına da bitmeme edebiliyor.
Dokunulmazlığı kalkıyor ama mebusluk bitmeme ediyor
Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kalkmasıyla mebusluk düşmüyor, bitmeme ediyor. Milletvekili aylığını almaktadır ve öteki içtimai haklarından yararlanıyor. Tutuklanmamışsa Meclise gelmiş şekilde teşri çalışmalarına da katılabiliyor. Bir yurttaş tutuklanmadan kendisine elbette hayatını sürdürüyorsa mebus de o halde düzentileme yaşamına bitmeme edebiliyor.
Ancak mebus konusu için ukubet kesinleştikten sonradan Genel Kurulda okunuyor ve o devir mebusluk düşürülüyor.
Milletvekilinin teşri dokunulmazlığının kaldırılmasına yahut milletvekilliğinin düşmesine değişmeyen verilmesi halinde, Genel Kurul kararının alındığı tarihten itibaren 7 gündüz içre dayalı mebus yahut ortak öteki milletvekili, kararın Anayasaya, kanuna yahut İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla bozma düşüncesince Anayasa Mahkemesine başvurabiliyor. Anayasa Mahkemesi, bozma istemini 15 gündüz içre kesme karara bağlıyor.
