Küresel petrol piyasalarını vuran jeopolitik krizlerin sonuncusu: Rusya-Ukrayna savaşı

İstanbul

Dünya petrol piyasalarında hayret tesiri yaratıcı geçmiş jeopolitik kriz, 6 Ekim 1973'te süregelen Arap-İsrail Savaşı (Yom Kippur) esnasında yaşandı. Tel Aviv'e dayanak sağlayan Amerika ve kimi Avrupa ülkelerine hakkında Suudi Arabistan ve Arap devletleri petrol ambargosu başlattı.

Bunun hesabına Amerika ve öteki nice ülke, toptan jeopolitik krizlerin tekrarlanmasına hakkında "stratejik stoklar" yerine aşina iri petrol rezervleri oluşturdu.

Arap ülkelerinin petrol ambargosuyla 1973'te süregelen ve aralık aralık tırmanan bu krizler, sonuç 5 yılda ağır müşterek ivme kazandı. Bu krizlerin birileri tutum kaynaklı denli görünse de az daha kâffesi jeopolitik nedenlerle oluşan darbeleri takiben getirdi.

Dünyanın en iri ekonomileri arasındaki tecim savaşı

Yaklaşık 4 sene evvela zamanın Amerika Başkanı Donald Trump, 22 Mart 2018'deÇin'e dünkü gümrük vergileri öngören müşterek genelgeyi imzaladı. Çin'den ithal edilen 100'ü fazla ürünü havi genelge, 60 bilyon doları bulabilecek dünkü rüsum içeriyordu.

Washington'ın bu hamlesine Pekin yönetiminin benzeşim halde cevap vermesi dünyanın en iri ekonomileri ortada tecim savaşını başlatmış oldu.

ABD ve Çin arasındaki tecim savaşı, toptan ekonominin daralmasına sefer açtı ve petrole talebi azalttı.

İki abuhava Ocak 2020'de aralarındaki tecim savaşını bitirecek şümullü anlaşmayı sağlayacak simgesel müşterek mutabakata vardı.

İran'ın Hürmüz Boğazı'nı metres tehdidi

ABD ile Çin arasındaki tecim mücadelesi nedeniyle petrole alakanın azaldığı ve petrol fiyatlarının düşüşte bulunduğu dönemde, petrol sevkiyatını gözdağı fail kimi jeopolitik krizler devir yüzüne çıktı.

Uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarının yükselmesine faktör bulunan bahis konusu jeopolitik krizlerin başlangıcında ise İran'ın Hürmüz Boğazı'nı metres tehdidi geliyordu.

İran'ın petrol ihracatını sıfıra düşürmek nerede ise yaptırımları yaşama nâkil Washington yönetimi, müşterek süreliğine kimi devletleri bu yaptırımlardan affedilmiş tuttu. ABD, kimi devletlere tanımış bulunduğu muafiyeti Nisan 2019'dan itibaren sonlandırdı.

İran yönetimi ise ABD'nin yaptırımları karşısında Arap ülkelerinden evren piyasalarına petrol sevkiyatının yapıldığı ciddi Hürmüz Boğazı'nı metres tehdidini gündeme getirdi.

Hürmüz Boğazı, toptan petrol ticaretinin en ehemmiyetli dirilik damarı yerine öne çıkıyor. Nitekim Suudi Arabistan'ın beraberinde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Irak ve Kuveyt petrolünün yüzdelik 80'i Hürmüz Boğazı'ndan geçiyor.

Bu kantite da kısaca 20 milyon varille hayattaki petrol ihtiyacının 5'te bir tanesini oluşturduğu denli derya kanalıyla meydana getirilen petrol ticaretinin de yüzdelik 40'ına cevap geliyor.

İran yönetimi değme ne denli gözdağı etmiş bulunduğu denli Hürmüz Boğazı'nı kapatmış olmasa da Brent varil petrol fiyatlarının çelimsiz vadede 50 dolardan 70 doların hesabına çıkmasına sefer açtı.

Saudi Aramco tesislerine müteveccih iri saldırılar

Suudi Arabistan, Yemen'de hükümet güçlerine askeri destekleri nedeniyle 2015'ten bu yana İran destekli Husilerin saldırılarına sunulan kalıyor.

Suudi Arabistan'da ilkin havalimanları ve petrol tesislerini balistik roket ve insansız iklim araçlarıyla (İHA) gaye meydan Husiler, Eylül 2019'da Suudi Arabistan ulusal petrol şirketiSaudi Aramco tesislerine müteveccih en iri saldırıyı gerçekleştirdi.

Ülkenin doğusundaki Bekik ve El-Ahsa vilayetlerindeki 2 tesisin 14 Eylül 2019'da saldırıya uğraması kararı Saudi Aramco'nun petrol üretiminin yarısından fazlasını gerçekleştiren 5,7 milyon varillik istihsal durdu.

Söz konusu saldırıdan sonradan müşterek hafta içre petrol tutarları yüzdelik 7 artışla 65-70 dolara yükseldi.

Ukrayna savaşı

Kovid-19 salgınından 2 sene süresince aksi etkilenen evren ekonomisinin çabucak toparlama sürecine girmiş bulunduğu ve petrol taleplerinin de tedricen arttığı müşterek devirde Rusya'nın Ukrayna'ya müteveccih mücadelesi başladı.

Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya başlatmış bulunduğu saldırıyla toptan petrol piyasaları dünkü müşterek krize girdi.

Karadeniz'de kızışan savaşın arkası esna Batı dünyasının Moskova'ya müteveccih yaptırımları, piyasaları Rusya'nın günce 5 milyon varillik petrolünden yoksun etmekle gözdağı ediyor.

Rusya'nın saldırılarının başladığı 24 Şubat'tan sonradan Brent varil petrol fiyatı yüzdelik 70 artışla 80 dolardan 140 dolara denli çıktı. Yaklaşık 3 hafta içre yaşanmış bulunan bu artışla petrol tutarları 14 sene sonradan bu zirveyi görmüş oldu.

Ukrayna'daki savaşın 4. haftasında Moskova ile Kiev arasındaki müzakerelerde gelişim kaydedildiği söylentileriyle Brent varil petrol fiyatı 100 dolar civarına geriledi.