Lefkoşa
Rumların 21 Aralık 1963'te Kıbrıs Türklerine erinç başlatmış yer aldığı silahlı saldırılar Kanlı Noel namına adlandırılırken, bu saldırılar, Ada'daki toplumlar arası çatışmaların başlangıcı oldu.
Kıbrıs'ta, 16 Ağustos 1960'ta Rumların ve Türklerin ortaklığını esasi düzlük "Kıbrıs Cumhuriyeti" çalışarak kuruldu.
Cumhuriyetin anayasası Kıbrıs Türklerinin siyasal haklarını garanti dibine alıyordu fakat bu katılma müşterek tomar levent boylu sürmedi ve Rumlar, tabanca diretmesiyle Kıbrıs Türklerini yönetimden uzaklaştırdı.
Kıbrıs'ta 1960-1963 dönemi, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin hukuken var yer aldığı fasıl olmakla birlikte, Ada'da mesail bitmeme etti. Rumlar başlangıçtan itibaren, Türk ve Rum ortaklığında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti'ne inanmamışlar, kurulan düzeni Enosis (Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması) düşüncesince müşterek sıçrama tahtası namına görmüşlerdi.
Daha sonraları Türkler, bası ve tabanca diretmesiyle cumhuriyetten dışlandı. Rumlar, Ada'daki Türkleri, Enosis (Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması) hedeflerinin önündeki bariyer namına görüyordu.
Bu hedefle 21 Aralık 1963'te Akritas ismi sunulan ve Türklerin Ada'dan bulunmayan edilmesini hedefleyen plan, Rum çeteler kabilinden uygulanmaya başladı.
Lefkoşa'nın Tahtakale semtinde 20 Aralık 1963 gecesi arabalarına oluşturulan gayz neticesinde Kıbrıs Türkü Zeki Halil ve Cemaliye Emirali martir edildi.
Rumların önce saldırılarında mutlak Lefkoşa'da 92 Türk öldürüldü, 146 ad ise yaralandı.
Rum yıldırı örgütü EOKA'cı militanlar önce şişman katliamını, Lefkoşa'da olan Ayvasıl köyündeki Kıbrıs Türklerine erinç 23 Aralık 1963'te gerçekleştirdi. Bu köyde köle tahsil edilen 21 Kıbrıs Türkü, elleri bağlandıktan sonraları katledildi ve şişman mezara gömüldü.
Rum çeteleri, 24 Aralık 1963'te Lefkoşa'nın Kumsal bölgesindeki saldırılarına bitmeme ederken, Kıbrıs'taki Türk Alayı'nda hekim namına fariza karşıcı Binbaşı Nihat İlhan'ın benzeri ile 3 çocuğunu da vahşiyane katletti.
Binbaşı İlhan'ın evinin banyo küvetinde benzeri Mürüvet İlhan ve evlatları Murat, Kutsi ile Hakan, ölmüş namına bulundu. Bu fenomen tarihe "Kumsal Katliamı" yada "Banyo Katliamı" namına geçerken, baskının yapıldığı ev hâlâ sonraları Barbarlık Müzesi adıyla ziyarete açıldı.
Barbarlık Müzesi'nin restorasyonun emek harcamaları şu anda TİKA kabilinden yürütülüyor.
Olaylarda saldırıya uğrayan 103 Türk köyü boşaltılmak mecburiyetinde kalırken, Kıbrıs'ta 1963'te başlayıp 1964'te de bitmeme fail vakalarda 364 Türk martir oldu.
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi, Ada'ya Barış Gücü irsal neticesinde aldı ve önce BM Barış Gücü (BMBG) 14 Mart 1964 tarihinde Ada'ya geldi. Ancak BMBG'nin Ada'ya gelmesi de Rumların, Türklere müteveccih saldırılarının önüne geçemedi.
Rumlar 6 Ağustos 1964 tarihinde darülfünun öğrencileri ile Erenköylü mücahitlerin savunduğu Erenköy'e EOKA önderi Yeoryos Grivas komutasındaki kuvvetlerle saldırıya geçti.
Yüzbaşı Cengiz Topel martir edildi
Erenköy'ü destek iktisap etmek düşüncesince çaktırmadan alana mevrut öğrenci, baytar ve öğretmenden oluşan 500'e DOĞRU Türk mücahidi, halkın indinde koruma aldı. Rumların bu ağırbaşlı saldırıları Erenköy'deki direnişi kıramadı.
Rumların Erenköy çevresindeki kuşatmasını sona erdiren ise Türk Hava Kuvvetleri'nin gerçekleştirdiği ikaz uçuşları oldu.
Bu savaşlar esnasında Yüzbaşı Cengiz Topel'in kullandığı F100F jeti, yerden vurma alarak düşürüldü.
Paraşütle atlamayı başaran Topel, indirilmiş yer aldığı Rum köyü civarlarında köle alındı. Rumlar kabilinden işkenceyle öldürülmüş Yüzbaşı Topel, Cumhuriyet periyodunun önce iklim kıtal şehidi oldu.
Müdahaleden sonraları Türklere müteveccih saldırılar azalmakla baş başa bulundukları alanlarda abstraksiyon edilip değme çeşitli haklarından yoksun bırakılarak bulunmayan edilmelerine girişildi.
Bu gidişat 15 Kasım 1967 evveliyatına derece sürdü. 15 Kasım 1967 tarihinde Grivas komutasındaki Rum ve Yunan birlikleri Geçitkale'ye saldırarak kırım yaptı, 20'den müşterek tomar Türk öldürüldü.
Türkleri silahla bulunmayan edemeyeceğini anlayan Makarios, 1967-1974 çağında Türklere kazançlı ve içtimai baskılar uygulayarak Ada'dan göçe zecir ve bu suretle dejenere ika politikasını uygulamaya başladı.
Kıbrıs'ta 1963-1974 dönemi, Kıbrıs Türkleri düşüncesince kan, gözyaşı, katliam, şişman kara yer ve muhaceret namına tarihe geçti. Kıbrıs Türkleri 11 sene idame eden bu gayz çağda adanın yüzdelik 3'üne sıkıştırıldı.
EOKA çalışanları arasındaki düşünce ayrılıkları, Türkiye'nin müdahalesinden akıl fail ve Kıbrıs Türklerini kazançlı yoldan bitirmeyi dileyen Rum şef Makarios ve hâlâ aceleci ürün alınmasını talip emektar cuntacılardan oluşan EOKA-B personellerinin erinç karşıya gelmesine faktör oldu.
Yunan Cuntası 1974'te Kıbrıs'ta vuruş yaptı
EOKA önderi Nikos Sampson, Yunan cuntasının yardımı ile 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs'ı Yunanistan'a düğümlemek amacıyla Makarios'a erinç vuruş yapmış oldu ve iktidarı ele geçirdi.
Bu darbeyle Kıbrıs'ın egemenliğine ve arazi bütünlüğüne kastedilmiş oldu.
Türkiye, darbenin peşi sıra 1960 Garanti Antlaşması gereği önce evrede diplomatik girişimleri önceledi.
Bu noktada 17-18 Temmuz 1974'te Türkiye ile İngiltere arasında, darbenin peşi sıra atılabilecek adımlara müteveccih Londra'da görüşmeler de yapıldı.
İstişarelere güvenceci talih namına Yunanistan da çağırma edildi fakat Yunanistan'daki cunta yönetimi görüşmelere katılmadı.
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit ile İngiltere Dışişleri Bakanı James Callaghan arasındaki görüşmelerde İngiltere'ye eş engelleme teklifinde bulunuldu.
20 Temmuz Barış Harekatı gerçekleşti
Dönemin Başbakanı Ecevit ve Yardımcısı Necmettin Erbakan, İngiltere'nin menfi yanıt vermesi üzerine, garantörlük hakkını kullanarak ve Ada'daki Türklerin güvenliğini de dikkate alarak 20 Temmuz 1974'te Kıbrıs Barış Harekatı'nın başlaması kararını aldı.
Harekat, dünyaya Ecevit'in icra ettiği tarihi, "Biz gerçekte kıtal düşüncesince değil, sulh düşüncesince ve mutlak Türklere değil, Rumlara da sulh bildirmek düşüncesince Ada'ya gidiyoruz." açıklamasıyla duyuruldu.
Barış harekatıyla Kıbrıs'ın Yunanistan'a ilhakının önüne geçilirken Kıbrıs Türk halkının güvenliği ve varlığı garanti dibine alındı.
Türkiye, 20 Temmuz 1974'te Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 353 stratejik neticesinde ile İngiltere ve Yunanistan'a "barışın baştan tesisini peylemek neredeyse müzakerelere başlama" çağrısında bulunmuş oldu ve 22 Temmuz 1974'te harekatı durdurdu.
Bunun üzerinde güvenceci ülkeler, müşterek araya gelmiş şekilde Kıbrıs meselesinin çözümü düşüncesince görüşmelere başladı.
25 Temmuz 1974'te birleşen 1. Cenevre Konferansı, 30 Temmuz 1974'te imzalanan Cenevre Deklarasyonu ile akıbet buldu.
Deklarasyonda, Yunanistan ve Rumlar kabilinden obstrüksiyon edilen Türk bölgelerinin çabucak boşaltılması ile Ada'da barışın ve anayasal düzenin baştan tesisini teminen dışişleri bakanları ortada müzakerelere bitmeme edilmesi öngörüldü.
Öte taraftan deklarasyonla Ada'da Kıbrıs Türk topluluğu ile Kıbrıs Rum topluluğu iktisap etmek neredeyse dü mahalle muhtarı yönetimin mevcudiyeti ilkesel namına tanındı.
İkinci harekat "Ayşe tatile çıksın" parolasıyla başladı
Konferansın 8 Ağustos'ta başlamış olan ikinci aşamasında, Yunanistan, Ada'da toy anayasal düzenin kurulmasına müteveccih tamamı teklifleri reddetti ve anayasaya bağlı varılacak müşterek ahenk düşüncesince Türk birliklerinin art çekilmesini ön şart namına encam sürdü.
Ayrıca ikinci toplantıya derece Rum ve Yunan askerlerinin, Türklerin bulunmuş yer aldığı bölgeden çekilmeleri gerekiyordu fakat çekilmedikleri denli saldırılar da sürdü.
2. Cenevre Konferansı görüşmelerinden de müşterek ürün çıkmayınca 14 Ağustos'ta "Ayşe tatile çıksın" parolasıyla Kıbrıs Barış Harekatı'nın ikinci evresi başladı ve 16 Ağustos'ta mütareke anons edildi.
Türkiye'nin başlatmış yer aldığı harekat başarıyla sonuçlanırken Ada'da canlı Kıbrıs Türk halkının güvenliği de sağlandı ve Ada'ya sulh bilge oldu.
İkinci harekat esnasında art çekilen Rum askerleri, geçtikleri Türk köylerini yakarak silahsız müşterilerini katletti. Toplu katliamlar ve mezarlar, harekatın bitiminde ortaya çıkarıldı.
Kıbrıs Barış Harekatı sırasında, Türk ordusu 498 martir verirken Kıbrıs Türk tarafı ise 70'i mücahit, 270 kişiyi kaybetti. Kıbrıs Türkleri umumi namına ise 1672 martir verdi.
Harekatın peşi sıra Kıbrıs Türkleri zat yönetimlerini kurdu
Kıbrıs'ta olan sınırların çizilmesine imkân sağlayıcı harekattan doğrudan sonraları Kıbrıslı Türkler, 1 Ekim 1974'te Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi'ni kurdu.
Ardından Kıbrıs Türklerinin talih yapısını kökleştirme, kanun ika ve baş döndürücü partili düzene mürur denli tecrübeler yaşamış yer aldığı Kıbrıs Türk Federe Devleti (KTFD) 13 Şubat 1975'te anons edildi.
KTFD Meclisi, 15 Kasım 1983'te oy birliğiyle almış yer aldığı müşterek kararla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kurulduğunu anons etti.
KKTC'nin ilanı, Kıbrıs Türk halkının Ada'daki siyasal yaşamını talih olgusuyla dünyaya anons etmiş yer aldığı ehemmiyetli müşterek dönüm noktası olurken Kıbrıs Türk halkının zat kaderini atama ika hakkı da anons edilmiş oldu.
KKTC'de, 21-25 Aralık tarihlerinde Milli Mücadele ve Şehitler Haftası dolaysıyla, Kıbrıs Türk halkının varlık mücadelesinde yaşamını kaybedenler, merasim ve etkinliklerle anılıyor.
