İstanbul
Deprem Haftası ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü çeşidinden geliştirilen toy hareketli yürütüm "Rasathane"nin tanıtılması neredeyse Bölgesel Deprem ve Tsunami İzleme-Değerlendirme Merkezi'nde matbuat toplantısı düzenlendi.
Burada mütekellim Özener, enstitünün 1999'da hemen 30 sayı alışılmış sismik müşahede istasyonu varken bugün 256 deprem pırtı istasyonlarının bulunduğunu tabir etti.
Bunun haricinde değişik sensörler ve müşahede istasyonlarıyla topu topu Türkiye'yi strateji ettiklerini aktaran Prof. Dr. Haluk Özener, şu detayları paylaştı:
"Toplam 476 lamise var. Bu sensörlerden 261 tanesi Marmara Bölgesi'nde çalışıyor. Buralardan elde edilmiş veriler sayısal namına bu merkeze geliyor ve değerlendiriliyor. Deprem sinyalleri enstitümüze geldikten sonradan hudayinabit ve el kitabı hal yapılıyor. Anlık namına kılıç tahminî 30 saniye bünyesinde Marmara Bölgesi'nde yaşanmış bulunan depremi çözebiliyoruz. İlk çözümün arkası sıra el kitabı çözümle düzeltilmiş de edilebiliyor. İnternet sayfasından ve içtimai medyadan yayınladığımız bilgiler ise bizim deprem bilimci arkadaşlarımızın bu depremleri el kitabı namına çözdükten sonradan paylaşılıyor."
Uluslararası antlaşmalarla değişik ülkelerle data alışverişinde bulunduklarını tabir fail Özener, hemen Türkiye değil andıran etrafında bulunan depremlerin büyüklüklerini de bu istasyonlardan aldıkları verilerle belirlediklerini kaydetti.
Özener, Kandilli Rasathanesi'nin 1895'ten itibaren depremleri pırtı dibine aldığına ayraç ederek, 2021 yılı sonuna denli bu coğrafyada 4'ten şişman 11 bin 302 depremin yaşandığını belirtti.
Yılda 4'ün üstünde tahminî 100 depremin meydana geldiğini aktaran Özener, şunları kaydetti:
"3'ün üstündeki depremlere baktığımız devir nüsha şimdi da artıyor. 73 bin 796 sayı deprem olmuş. Bu coğrafya o denli enerjik coğrafya ki averaj değme güneş 3 ila 3.9 büyüklüğünde bir deprem oluyor. Bu coğrafyada dokuz günde bir 4 ila 4.9 arasında, averaj elli günde bir 5 ila 5.9 büyüklüğünde, averaj on yedi ayda bir 6 ila 6.9, yedi yılda bir de 7'nin üstünde bir deprem oluyor. Dolayısıyla bu coğrafyada rastgele bir sürede rastgele bir irilik olması banko şaşırtı değil."
"Süre geçtikçe biriken enerji artıyor"
Ölçek namına 4'ten şişman depremlerin şişman bir depremin habercisi halinde yorumlar yapıldığını özetleyen Özener, nerede, ne devir deprem olacağını bilemediklerini fakat Türkiye'nin değme yerinin deprem tehlikesi altında bulunduğunu vurguladı.
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, olası depremlere bağlı bir istifham dair şu değerlendirmelerde bulundu:
"Ne denli enerji toplandığını ve birleşen enerji kararında ne büyüklüğünde bir deprem olacağını değgin bir öngörümüz olmaktadır fakat zamanını sezme şansımız yok. Marmara'da meydana getirilen ilmî çalışmalarda bir enerji birikiyor. Her bulunan depremden sonradan 'geldi', 'gelecek' demenin manası yok. Zaten bu bir halde bir güneş gelecek. Bizim ne devir olacağından mavera ne denli müheyya olduğumuza bakmamız lazım. Bir deprem doğacak fakat kılıç ne denli hazırız? Süre geçtikçe biriken enerji artıyor. Biriken enerji ne demek, olası depremin büyüklüğünün artarak çoğalması demek. Marmara düşüncesince benim de süresince arazi aldığım ilmî bir emek vermek 7.2 diyor. Farklı hocalarımızın değişik değerlendirmesi olabilir."
Enstitünün toy hareketli uygulaması "Rasathane"
Enstitünün oluşturduğu hareketli yürütüm dair da açıklamalarda mevcut Prof. Dr. Haluk Özener, toy uygulamanın adının "Rasathane" olacağını söyledi.
Kullanıcıların bu yürütüm ile Türkiye'de gerçekleşen depremlere ve değişik birtakım bilgilere rahatlıkla ulaşabildiğini aktaran Özener, "Bu uygulamada, öteki uygulamalardan değişik namına topu topu depremleri görebiliyorsunuz. Harita seçeneğiniz olabiliyor. Kullanıcı meydana getirdiği ayarlamalara mucibince topu topu depremleri seçebiliyor. Belli büyüklükteki depremleri alabiliyorsunuz yahut bildirimle uyarma mesajı alabiliyorsunuz. Bölgesel namına alanlarda tahminî birçok sayı deprem bulunduğunu görebiliyorsunuz. Yaklaştırarak öz bölgenizdeki deprem sayısına ulaşabilirsiniz. 1900'den bu yana bulunan depremlere algı şansınız var. 24 saatlik, 7 günce yahut 30 günce verileri alabilirsiniz." diyerek konuştu.
Özener, vatandaşların uygulamayı parasız namına indirebileceklerini tabir ederek, art bildirimlere mucibince uygulamanın şimdi da geliştirileceğini söyledi.
"Ne devir olacağını söyleyebilmemiz cins değildir"
Bölgesel Deprem ve Tsunami İzleme-Değerlendirme Merkezi Müdürü Doç. Dr. Doğan Kalafat ise depremin noktayı ve zamanından geçmiş ona müteveccih yapılacak hazırlığın şimdi ehemmiyetli bulunduğunu vurguladı.
Olası şişman depremle ilişik fasıl fasıl meydana getirilen haberlerin doğruyu yansıtmadığını tamlayan Kalafat, şöyleki konuştu:
"4'ün üstündeki değme deprem hemen sonra 'büyük deprem geliyor' diyerek söylemler var. Bir depremin döneminin ilkin belirlenmesi bugün düşüncesince ilmî namına cins değildir. Marmara düşüncesince konuştuğumuzda bir depremin nerede olacağını ne büyüklükte olabileceğini muhtemelen bir vebal oranı bünyesinde kestirebiliyoruz fakat ne devir olacağını söyleyebilmemiz cins değildir. Dolayısıyla depremlerin ilkin belirlenmesi değişik bir konu, depremle bağlı kestirim gerçekleştirmek ağız ağıza farklı. Tahmini hepiniz yapabilirsiniz. Bu çeşit haberlere başta aşırı bir tomar onur edilmemesi lazım."
