Kudüs
İsrail Başbakanı Naftali Bennett'in Ukrayna-Rusya cenginde açıklık buluculuk görevi deruhte girişimini kimi uzmanlar "Batı ülkeleriyle koordineli birlikte adım" adına yorumlarken, birileri ise "Washington ile mühim ilişkilere dokunca verme" ihtimaline dikkati çekiyor.
İsrail, kendisini Rusya'ya bağlayan baş döndürücü sayıda çıkarı olsa da mühim ortağı ABD'ye evleviyet özgülemek zorunda. Tel Aviv'deki tek önder Washington ile ilişkilere dokunca ita riskini hücre alamaz. İsrail Başbakanı Bennett'in Ukrayna ile Rusya arasında üstlendiği açıklık buluculuk çabalarına da kâr-zarar açısından bakılınca boyut kırılan görünüyor.
Suriye'ye iklim saldırılarını temdit ve Rusya'yla arasındaki kimi menfaatlerini korumaya çalışırken Tel Aviv yönetiminin Moskova ve Washington ile ilişkilerini dengede dokunabilecek birlikte alternatif olabilir görünmüyor. Ayrıca Bennett'in Rusya ile Ukrayna ortada açıklık buluculuk yapmasının nedeni de nikbet konusu.
İsrail'in açıklık buluculuk görevi üstlenmesi
Kudüs İbrani Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü Jonathan Freeman, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, Bennett'in Moskova ile Kiev arasındaki açıklık buluculuk rolünü Washington ile koordineli yürüterek ilişkilerin etkilenmesine vesile bırakmadığını savundu.
İsrail'in açıklık buluculuk rolüne soyunmasının dü faktörü bulunduğunu vurgulayan Freeman, "Birincisi İsrail, Ukrayna cenginde oradaki Yahudilerin konumundan ve başta de Tel Aviv'in yaptırımlara katılmasına ahlaksız kalması yerinde Rusya'yla ilişkilerinin etkilenmesinden ide ediyor. İkincisi ise İsrail, Ukrayna'daki savaşın daha birlikte tomar yayılarak şümullü birlikte harbe dönüşmesinden korkuyor." değerlendirmesinde bulundu.
Bennett'in hemen İsrail Başbakanı sıfatıyla değil "Batı'nın temsilcisi" adına Moskova'ya Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmeye gittiğini kail Freeman, "Bu nedenle Bennett, Putin ile görüşmesi sona erer bitmez Almanya'ya gitti." dedi.
İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid'in de Letonya'da ABD'li mevkidaşı Antony Blinken ile birlikte araya geldiğine ayraç fail Freeman, Bennett'in başkaca bu çerçevede Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ile iletişime geçtiğini hatırlattı.
İsrail Kamu Yayın Kuruluşunun Bennett'in Moskova ziyaretinden önceki Amerika Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile telefonda görüştüğünü aktardığını kaydeden Freeman, yetkililerin açıklamalarına mucibince Bennett'in Moskova'dan sonraları ABD'li Sullivan ile baştan görüştüğüne dikkati çekti.
İsrail çabalarının akıbet ita ihtimali mümkün
"İsrail'in şu an attığı adımın Amerika ile koordineli bulunduğunu ve ondan dayanaklık etmek aldığını düşünüyorum." diyen Freeman, Bennett'in çabalarının akıbet vermesi düşüncesince birlikte vesile bulunduğunu söyledi.
İsrailli akademisyen, "Kanaatimce ehemmiyetli bulunan evren liderleriyle aracısız görüşebilmendir. İsrail Başbakanı Bennett de mesajları taşıyabilecek kişidir. Nitekim kendisi de açıklık buluculuğa başlamasının peşi sıra Ukrayna'da düzenlilik koridorlarının açıldığı duyuruldu." niteleyerek konuştu.
Ukrayna'da birlikte ateşkesin de konuşulduğuna dikkati çekici Freeman, ateşkesin sağlanmasıyla düzenlilik koridorlarının oluşması ve sonunda sivillerin rahatlatılması anlamında İsrail'in kimi düşüncelere cemaat bulunduğunu tabir etti.
Freeman, İsrail hükümetinin başkaca Ukrayna'da çöl hastaneleri ihdas denli planlarını da Moskova'yla paylaştığını dile getirdi.
"Bence gizli odalarda bulunan obje İsrail'in müzakerat eliyle ateşkese ulaşmaya çabalayan anne oyunculardan birisi durumuna gelmesidir." diyen Freeman, İsrail düşüncesince birlikte ahir adımın mütareke müzakerelerine ev sahipliği gerçekleştirmek olmasını ırak görmediğini belirtti.
Washington ile ilişkilere dokunca ita riski
İsrailli gazeteci Amos Harel ise Haaretz gazetesindeki makalesinde, "Bennett'in meydana getirdiği açıklamaların akıllıca bulunduğunu ve bu adımın başlangıçta Amerika yönetimiyle eş güdümlü edildiğini varsayarsak Başbakan arsıulusal arenada kendine nokta toplamış olurdu. Ancak daha sonraları Amerikalıların çekinceleri bulunduğu ortaya çıkarsa ilişkilerimiz hakkıyla zedelenecektir." ifadelerine arazi verdi.
Bennett'in açıklık buluculuk çabalarına müteveccih gerekçelerini "haklı" adına değerlendiren Harel, fakat bu gerekçelerin Amerika ile beklenen birlikte huzursuzluğa bariyer olmadığını vurguladı.
İsrail'in Rusya'nın Ukrayna'ya müteveccih saldırganlığını kınamada aheste ve dallı budaklı tepkisinden ötürü sabık hafta Washington'da mahsus birlikte memnuniyetsizlik oluştuğuna ayraç fail Harel, şunları kaydetti:
"Bennett tamamı adımlarını Amerika Başkanı ile eş güdümlü etmelidir zira İsrail'in ABD'ye mühim ve düzenlilik bağımlılığı mutlaktır ve rastgele birlikte devir Ruslardan alınabilecek rastgele birlikte dobra yeti girişimi yahut tavizden daha önemlidir."
Bennett'in üstlenmeye çalışmış bulunduğu açıklık buluculuk rolünün emeksiz olmadığının altını çizen İsrailli gazeteci, "Bennett'in önderlik ruhu bulunduğunu menfez gerisi etmemeliyiz. Bu mevzuda baş döndürücü ıvır zıvır birlikte muvaffakiyet elde etmesi bile kendisi düşüncesince iri avantaj olur." yorumunu yaptı.
Bennett'in çabaları şu anne denli değerli olmadı
İsrail'in resmi açıklamalarına mucibince Bennett, şu anne denli Putin ile birisi beniz yüze iktisap etmek az daha dü mülakat yaptı. Bennett başkaca Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy ile 3 telefon görüşmesi, Macron ile 2 telefon görüşmesi, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile birisi beniz yüze 2 mülakat gerçekleştirdi.
Ancak Bennett'in diplomatik çabalarında şu anne denli değerli olduğuna ilişikli açık birlikte izah yok.
İsrail Başbakanı Bennett, 13 Mart'taki haftalık kabin toplantısında, Ukrayna kriziyle ilişik çabalarına bağlı şunları söyledi:
"Bunun detaylarına dönüşmek olabilir değil. Bizlerden istendiği sürece desteklerimizi sürdüreceğiz. Küçük birlikte dizge açılış ihtimali bile olsa tamamı taraflarla iletişime devrolmak bizim ahlaki görevimizdir. Dolayısıyla ihtimaller bulunduğu sürece çabalarımızı sürdürmeliyiz."
İsrail'in Haaretz gazetesinin pazartesi haset yayımladığı çözümleme haberde de şu ifadelere arazi verildi:
"Bennett'in kusursuz adına neye odaklandığı daha bilinmiyor. Bennett, görüşmelerinde Rusya ile Ukrayna arasındaki mücadelesi bitirecek yahut an azından mütareke sağlayacak müzakerelerin başlamasına ulama mı sundu? Yoksa İsrail'in ehemmiyetli çıkarlarına mı odaklandı? Veya harp alanındaki Yahudileri idare etmek ile Viyana'daki İran çekirdeksel anlaşması müzakerelerini mi görüştü?"
Gazete mevzuya ilişikli açıklamalarda katı optimizm havası olmadığına dikkati çekti.
