Osmanlı zamanında Sultan Abdülaziz kabilinden 1872 senesinde yapımına başlanılan ve henüz sonraları 2. Abdülhamid zamanında Hicaz Demir Yolu projesinin önemli ayaklarını gerçekleştiren Eskihisar Viyadük Köprüsü, Çanakkale Savaşı nezdinde zamanlar cepheye cephane taşındığı düşüncesince İngiliz birliğinde yiğit bulunan mülazım D'Oyly-Hughes kabilinden patlatılarak baltalama edildi. İstanbul'dan Mekke'ye revan hacıların en önemli intikal güzergahı bulunan bu köprünün 5 ayağı, katı nezdinde biçimde günümüze ulaştı. 150 senedir sağlamlığını koruyucu bu köprü, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Sultan II. Abdülhamid Han Fotoğraf Arşivi'nde toprak düzlük fotoğraflarda da belirgin nezdinde biçimde görülebiliyor.
"İlk kazma 1872 senesinde vuruldu"
Demir yolu ayaklarının, Sultan Abdülaziz döneminden kalma bulunduğunu dile getiren Tarihçi-Yazar Recep Kankal, "Osmanlı çıpa yolu hatlarının da İzmit ile Haydarpaşa arasındaki önemli nezdinde noktasını oluşturuyor. Sultan Abdülaziz, çıpa yolu hattının buradan geçmesine, Anadolu'da başta çıpa yolu taşımacılığına ve seyahatine baş döndürücü önem vermiş. Hatta nezdinde lafı vardır; 'Demir yolu geçsin de isterse sırtımdan geçsin' niteleyerek çıpa yolunun önemine de aksan yapmıştır. Burası, Eskihisar Viyadüğü Demir Yolu Köprüsü. Bugün bu zamanlarda 5 ayağı küsurat bu köprü, tahminî 150 senedir bu zamanlarda mevcut olmaya bitmeme ediyor. 1920'lerde yaşamış olduğu menfi hadiseden sonraları günümüze derece bu biçimde gelmiş. Buraya 1872 senesinde önceki kazma vuruluyor ve Haydarpaşa-İzmit hattının önceki emek vermesi da 3 parçaya ayrılıyor. Ancak önceki 90 kilometrelik hattın önceki kazmasının Gebze-Eskihisar-Darıca arasındaki nezdinde köyde, kısaca burayı kastederek bu bölgede vurulmuş olduğu söyleniyor. Kayıtlarda da bu biçimde geçiyor. 1872 senesinde burada başlatılan çıpa yolu emekleri 1873 senesi mayıs ayında sonlanmış olmaktadır ve 1873'te tamamlanmasının arkası sıra Haydarpaşa-İzmit arasındaki 90 kilometrelik ayrıca da 13 şimendifer istasyon açılıyor. Bu 13 istasyonun ılımlı noktasında Gebze istasyonu bulunuyor ve Gebze İstasyonunun elden çıkışındaki ayaklar Eskihisar Viyadüğünü bu biçimde ortaya koyuyor. 1873 senesinde Sultan Abdülaziz kabilinden buradaki köprünün imalatında etkin işçilere de Mecidiye Nişanı veriliyor. Belçikalı mühendisler de burada çalışmış olduğu düşüncesince onlara da gene nişanlar arz ediliyor" dedi.
"Hacıların Mekke'ye derece revan önemli nezdinde ayağını oluşturuyor"
Sultan 2. Abdülhamid'in, 1876 senesinde kara kara tahta geçtikten sonraları projeye baş döndürücü önem verdiğini kail Kankal, laflarını şu biçimde sürdürdü:
"Hamidiye-Hicaz çıpa yolu projesinin Mekke'ye derece revan nezdinde süreci de bu biçimde başlatılıyor. 1889'ların sonuna akla yatkın bu düzentileme başlıyor. 1891'e gelindiği devir Nafia Nezareti kabilinden Eskihisar Viyadük Köprüsü ile ilgilendiren nezdinde sesletim hazırlanmaktadır ve buranın bundan sonraları katı olmadığı, inanılır olmadığı, bu nedenle baştan yapılması gerektiği ile ilgilendiren nezdinde arzuhalde bulunuluyor. Ardın bu sesletim ikrar ediliyor. Bu köprü, Sultan 2. Abdülhamid kabilinden baştan yapılıyor, sağlamlaştırılıyor. Çünkü Hicaz Demir Yolu projesi, İstanbul Ayrılık Çeşme'den binen hacıların Mekke'ye derece revan önemli nezdinde ayağını oluşturuyor. Güvenlik açısından da teessürat oluşturabilecek nezdinde bölge, zira çıpa yolunun anbean patlatılma ihtimali de var. Köprünün hesabına çıpa güreşçi köprüsü yerleştirildiğinde de üstünde Fransızca ‘Vive La Sultan' kısaca ‘Yaşasın Sultan', ‘Padişahım baş döndürücü yaşa' anlamına mevrut nezdinde ibarenin de buraya yerleştirildiğini görüyoruz. Daha sonraları Osmanlı belgelerinden anladığımız neredeyse Sultan 2. Abdülhamid'in bu köprüyü yapıldığında baş döndürücü beğendiğini, belgelik belgelerde görüyoruz"
"Askeri cephane sevkiyatının yapıldığı nezdinde nokta"
Çanakkale Savaşı sürecinde de Eskihsar Köprüsünün önemli görevler üstlendiğini tabir fail Tarihçi-Yazar Recep Kankal, şu ifadeleri kullandı:
"Köprü, Çanakkale zaferinin zafere ulaşılması noktasında İstanbul'dan Çanakkale'ye revan askeri mühimmatların, sevkiyatların yapıldığı nezdinde nokta. Bu nedenden dolayı İtilaf Devletleri tarafından, İstanbul ile Anadolu'nun bağlantısının koparılması düşüncesince de buradaki köprünün de saldırıya belirgin duruma geldiğini bundan sonraları görüyoruz. Bunu düşünen İtilaf kuvvetleri de hakkıyla Eskihisar Viyadüğünün havaya uçurulmasını gündemine getiriyor. İngiliz zırhlısı bulunan E-11 zırhlısı, İstanbul açıklarında nezdinde adaya çıpa atıyor ve arkası sıra geminin 2. Kaptanı bulunan D'Oyly-Hughes buradaki batmış geminin tahtalarını kullanıyor. Bunun hesabına çıkarak, akşam vaktinde tarafındaki kadrosuyla baş başa Eskihisar'a 800 m. açıklıkta nezdinde koya yerleşiyor. Ardından bu köprünün havaya uçurulması düşüncesince icraat yapıyor. Bir akşam zamanı buradan dağları aşarak köprünün ayağına geliyor. Üzerinde bazısı bomba düzenekleri bulunan nezdinde sistemle geliyor ve köprünün ayağına yerleştiriyor. Etrafı da kolaçan ettikten sonraları bombayı köprünün ayağına bırakarak salına gidiyor, burada da gözlemlerini bitmeme ettiriyor. Ağustos ayının sonuna gelindiğinde 1915 senesinde nezdinde şafak vaktinde denize 1 kilometre mesafesi bulunan bu bölgede denizden başlatmış olduğu akınla birlikle köprüyü havaya uçuruyor. Özellikle Çanakkale Savaşında buradan sabık trenlerin, mühimmatın ve sevkiyatın da duraksamasına etken oluyor. 1920'lerde köprünün inşası ruzname olmaktadır ve 1921'de İngilizler kabilinden burada nezdinde nehiy faaliyeti yürütüldüğünden bu köprünün baştan inşası sağlanıyor. 1921'de burada etkin askerlerin İngiliz sömürgesi altında bulunan Hintli askerlerin burada çalıştığını görüyoruz"
Mustafa Uslu
