Ankara
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 20 Aralık 2013'teki 68. oturumunda, 1973'te Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin (CITES) imzalandığı gündüz bulunan 3 Mart'ı, yabani efsanevi ve nebat bilimi erinç farkındalık görüntülemek ve zihin tekvin etmek amacıyla "Dünya Yaban Hayatı Günü" duyuru etti.
Her sene türlü etkinliklerle kutlanan Dünya Yaban Hayatı Günü'nün bu yılki teması, evren çapında nazik kurda nesli tükenmekte bulunan yabani nebat ve hayvanların statüsüne uyanıklık tefriş etmek ve onları destek iktisap etmek düşüncesince analizör niyet etmek ve infaz etmek amacıyla "Ekosistemin Yenilenmesi düşüncesince Kilit Türleri İyileştirmek" adına belirlendi.
AA muhabirinin Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Konulu Hükümetler Arası Bilim-Politika Platformunun (IPBES) akıbet tutanağından derlediği bilgilere göre, bir fazla 10 sene zarfında iktisap etmek şartıyla tahminî 1 milyon efsanevi ve nebat türünün nesli tükenme tehdidi altında bulunuyor.
Biyolojik gam iri dokunca görüyor
Rapora göre, şahısların ve öbür topu topu türlerin tabi bulunduğu ekosistemlerin sağlığı değme zamankinden hâlâ çabuk kötüye gidiyor. Bunun da dünyanın ciharıyek tarafındaki insanoğlu üstünde ağırbaşlı etkisinde bırakır yaratacağı öngörülüyor.
İnsanlardan kaynaklı tahribat zımnında dirim bilimsel çeşitliliğin iri dokunca görmüş bulunduğu vurgulanan raporda, endemik türlerin kaybolmak tehlikesinin tedricen yetiştiği arsa aldı.
Araştırmada arsa düzlük bulgular, evren genelinde nesli tükenmekte bulunan çeşit sayısının derece derece arttığını ortaya koyuyor.
Özellikle insanoğlu nüfusunun ikiye katlandığı akıbet 50 salname devir dilimindeki tahribatın tarihte benzeşim bulunmadığı kaydediliyor.
Araştırmada, günümüzdeki nesli tükenmekte bulunan enerjik şekli oranının evren üstünde akıbet 10 milyon yılda tanıdık oranın yüzlerce kıvrım üstünde bulunduğunun altını çiziyor.
Rapor, 2016'ya dek besin ve ekincilik amacıyla evcilleştirilmiş 6 bin 190 memeli hayvandan 559'unun soyunun tükendiğini ve minimum 1000'inin de yıldırma altında bulunduğunu ortaya koydu.
Yerli türlerin sayı farkı bolluğu, beledi habitatlarda 1900'den buyana minimum yüzdelik 20 azaldı. Amfibi türlerin yüzdelik 40'ından fazlası, resif gerçekleştiren mercanların az hâlâ yüzdelik 33'ü ve topu topu çokluk memelilerinin üçte birinden dahası ise yıldırma altında.
Böceklere bağlı kemiksiz verilere ulaşılmazken, bulunan veriler kurt türlerinin kararlayarak yüzdelik 10'unun tehlikede olduğuna ayraç ediyor.
Rapora göre, 16. yüzyıldan buyana minimum 680 omurgalı türünün nesli tükendi.
Denizlerdeki avlu da yıldırma altında
Rapor, su üstünde bitmeme fail ekosistemin de insanoğlu tesiri zımnında ağırbaşlı birlikte tahribata uğradığını ortaya koyuyor.
Dünya üstünde arsa düzlük okyanusların sadece yüzdelik 3'lük bölümü insanoğlu etkisinden ırak kalabiliyor. Yaklaşık yüzdelik 66'lık kısmıysa insanoğlu etkisiyle dokunca görüyor. Bu kısımlarda zihayat çokluk canlıları düşüncesince yaşantı hâlâ da zorlaşıyor.
İklim değişikliği, mahveden tercihleri, kentleşme, demografinin değişmesi, toprak kullanımında değişiklikler, kirlilik, baş döndürücü hasat ve istilacı türlerin yayılımı kabilinden unsurlar, dirim bilimsel çeşitliliği menfi etkiliyor.
Rapora göre, beledi çevrenin dörtte üçü insanoğlu eylemleri kabilinden ehemmiyetli seviyede değiştirildi, sulak alanlarınsa yüzdelik 85'i bulunmayan oldu.
Ülke başına istilacı ecnebi türlerin sayısı, etraflıca verilere ehil 21 ülkede 1970'ten buyana tahminî yüzdelik 70 çoğalma gösterdi.
Raporda, karada yaşayan, uçamayan memelilerin az hâlâ yarısının (yüzde 47) ve hava değişikliğinden doğrusu menfi müteessir olabilecek kuşların yüzdelik 23'ünün yıldırma altında bulunduğu belirtiliyor.
Ayrıca karada yaşayan, lezzetli su ve çokluk omurgalıları, omurgasızlar ile nebat gruplarının yüzdelik 25'i de nesli tükenme tehdidiyle erinç karşıya.
Öte yandan, yurt kaybı ve bozulmasının hastalık bulunduğu toptan berri yurt bütünlüğü de yüzdelik 30 azaldı.
Kıyı bölgelerinde yaşanmış bulunan yurt kaybı ile mercan balığı balığı kayalarının bulunmayan olması zımnında 300 milyona DOĞRU insanoğlunun yaşamış bulunduğu bölgelerdeki su taşkını ve sıkıntı riski kalık durumda.
2030 hedeflerine ulaşılması çetin görünüyor
BM'nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Paris Anlaşması ve Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi kabilinden kez haritaları, tabiatın yaşantı örgüsünün ve dirim bilimsel çeşitliliğin korunmasında aşkın ehemmiyetli gösteriş oynuyor.
IPBES'e göre, doğayı siper ve politikaları infaz mevzusundaki ilerlemelere rağmen, doğayı destek iktisap etmek ve sürdürülebilirliği bildirmek düşüncesince toptan hedefler bulunan yönergelerle karşılanamayabilir ve 2030 ve ötesindeki hedeflere fakat ekonomik, sosyal, siyasi ve teknolojik faktörlerdeki trafo değişimlerle ulaşılabilir.
