Ankara
Anayasa referandumları, genel ve cumhur reisi seçiminin yapıldığı Kırgızistan'da bu yıl "seçim yılı" olurken İsrail'de yapılan seçimle 12 yılın peşi sıra Binyamin Netanyahu devri sona erdi.
İran'da cumhur reisi seçimlerinde tutucu namzet İbrahim Reisi 8. Cumhurbaşkanı seçilirken Rusya'da Duma düşüncesince yapılan seçimlerde Devlet Başkanı Vladimir Putin’in partisi Birleşik Rusya, anayasayı değiştirecek çoğunluğu elde etti.
Almanya'daki genel seçimlerde Sosyal Demokrat Parti (SPD) ortak numara olurken 16 salname Angela Merkel devri geride kaldı. Tarihinde önceki kere yasama kurulu seçimlerine revan Katar'da da halk, 45 sandalyeli mecliste milletvekillerinin 30'unu öz seçti.
2021'de öne çıkan genel seçim, talih başkanı tarzı ve referandumlar şu halde sıralandı:
OCAK-ŞUBAT
- Kazakistan'da 10 Ocak’ta yapılan saylav seçiminde 5 siyasal öğür arasından iktidardaki Nur Otan Partisi oyların yüzdelik 71,9'unu alarak ortak numara oldu. Kazakistan’da 1995’ten beri önceki el er değil, Anayasa’da tamlanan sürede seçim işlenmiş oldu.
- Kırgızistan'da ayrımsız tarihte yapılan cumhur reisi er seçimlerinde ise emektar Başbakan Sadır Caparov, yüzdelik 79,20 oyla cumhur reisi seçildi. Ülkede 10 Ocak’ta yapılan Anayasa referandumuyla talih başkanlığı idare sistemine geçilmesi yüzdelik 79,18 oy oranıyla onama edilirken dünkü idare alternatifini öngören Anayasa değişikliği düşüncesince 11 Nisan'da yapılan referandumda Kırgız halkı "Cumhurbaşkanlığı sistemi"ne geçilmesine dayanak verdi. Öte taraftan 28 Kasım'daki genel seçimde ise 6 öğür barajı aşarak 90 sandalyeli meclise girmeye doğruluk kazandı.
- Portekiz'de 24 Ocak'ta 10'uncusu yapılan cumhur reisi seçimini, 2016'dan beri görevde bulunan Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa kazandı. Ülkede dü senedir ekalliyet hükümetiyle iktidarda bulunan Sosyalist Partinin (PS) sunmuş bulunduğu ve reddedilen 2022 bütçesinin peşi sıra süregelen hükümet krizi kararı ise 30 Ocak 2022'de er genel seçime gidilecek.
- Kosova'da 14 Şubat'ta yapılan er genel seçimlerde en çok oyu yüzdelik 49,95 ile Kendin Karar Al Hareketi (VV) aldı. Mecliste yapılan oylamada, Vyosa Osmani ülkenin dünkü cumhur reisi seçildi.
MART
- Hollanda'da 17 Mart'ta yapılan genel seçimleri 35 saylav çıkaran iare hükümetin başbakanı Mark Rutte liderliğindeki Özgürlük ve Demokrasi düşüncesince Halk Partisi (VVD) kazandı. Sigrid Kaag liderliğindeki ortak patronaj ortaklarından Demokratlar 66 (D66) da ikinci oldu.
- İsrail'de 23 Mart’ta yapılan er seçimde, Başbakan Netanyahu liderliğindeki Likud Partisi tarzı önde tamamladı. Ülkede derinliğine devam eden ortak patronaj çabalarının peşi sıra Gelecek Var ve Yamina partilerinin öncülüğünde kurulan ortak patronaj hükümeti güvenoyu aldı. Netanyahu, 12 senedir sürdürdüğü vazifesini 14 Haziran'da halefi Naftali Bennett'e devretti.
NİSAN
- Doğu Afrika ülkesi Cibuti’de 9 Nisan'daki cumhur reisi seçimini bulunan Cumhurbaşkanı ve iktidardaki İlerleme düşüncesince Halk Hareketi (RPP) önderi İsmail Ömer Ciyle kazandı.
- Güney ABD ülkesi Ekvador'da, 11 Nisan'da yapılan talih başkanı seçimini 2. turda sağcı namzet Guillermo Lasso kazandı. Fırsat Yaratan Siyasi Hareket (CREO) talibi Lasso, oyların yüzdelik 52,52'sini alarak Ekvador'un dünkü talih başkanı seçildi.
- Arnavutluk'ta 25 Nisan'da yapılan genel seçimlerde, Başbakan Edi Rama'nın genel başkanlığını icra ettiği Sosyalist Parti tarzı önde tamamladı. Sosyalist Parti, 140 sandalyeli mecliste 74 iskemle elde ederek üçüncü çağda iktidarda kalma hakkı kazandı.
MAYIS
- İngiltere'de 6 Mayıs'ta domestik seçimler yapılırken ayrımsız devir İskoçya'da da yasama kurulu seçimleri düzenlendi. İskoçya'daki tarzı ikinci ortak istiklal referandumu lafı verici İskoç Ulusal Partisi (SNP) kazandı.
- Peru'da talih başkanı seçiminin ikinci turunda hür Peru Partisi talibi Pedro Castillo galip geldi. Muhalif partiler, Kongre'den "kalıcı ahlaki yetersizlik" ve "seçim kampanyası sürecinde maruz paraları gayrikanuni halde kullanma" suçlamasıyla Castillo'nun görevden katılması talebinde bulunmuş oldu fakat Kongre bu talebi onama etmedi.
- Suriye'de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarını hiçe sayan rejimin tezyinî adaylarla 26 Mayıs'ta planlı güya talih başkanı seçimini Beşşar Esed'in kazanılmış bulunduğu anons edildi. Halkın yarısından fazlasının katılamadığı tezyinî talih başkanı seçiminin sonuçları, arsıulusal maşer ve muhalifler kabilinden tepkime gösterilerek yasal görülmedi.
HAZİRAN
- Cezayir'de 12 Haziran'da yapılan genel seçimlerin galibi, 105 iskemle ile Ulusal Kurtuluş Cephesi (UKC) oldu, Eymen bin Abdurrahman liderliğinde dünkü hükümet kuruldu. Öte taraftan 27 Kasım'da yapılan er domestik seçimlerde de değişmez sıfır önceki neticelere mucibince UKC sandıktan ortak numara çıktı.
- İran'da 18 Haziran'da yapılan 13. cumhur reisi seçimlerinde tutucu namzet İbrahim Reisi, oyların yüzdelik 62'sini alarak 8. Cumhurbaşkanı oldu.
- Ermenistan'da 20 Haziran'da yapılan er yasama kurulu seçimlerinde başvekillik vazifesini iare sürdüren Nikol Paşinyan’ın "Sivil Sözleşme Partisi" oyların yüzdelik 53,91’ini alarak ortak numara oldu. Seçimde, emektar Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan'ın "Ermenistan İttifakı" yüzdelik 21,09 ve emektar Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın desteklediği "Onurum Var İttifakı" yüzdelik 5,22 oyla parlamentoya girdi.
TEMMUZ-AĞUSTOS
- Moldova'da 11 Temmuz'da yapılan er yasama kurulu seçimini Cumhurbaşkanı Maya Sandu'nun Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) kazandı.
- Zambiya’da kasa sonuçlarının hız vakalarına tarz açacağı endişesi altında 12 Ağustos’ta planlı genel ve domestik seçimde, 59 yaşındaki emektar iş insanı Hakainde Hichilema dünkü talih başkanı oldu.
EYLÜL
- Fas’ta 8 Eylül’de yapılan genel geçimlerin galibi, 102 iskemle ile ortak patronaj ortağı Milli Bağımsızlar Birliği (RNI) oldu. Görevi sona aziz hükümet koalisyonunun önderi Adalet ve Kalkınma Partisi (PDJ) beklenmeyen ortak halde mecliste ehil bulunduğu sandalyelerinin yüzdelik 90'ından fazlasını kaybetti.
- Norveç'te 13 Eylül'de yapılan yasama kurulu seçimlerini İşçi Partisi önderi Jonas Gahr Stoere önderliğindeki sol blok kazandı. Sol blok, 8 senedir iktidarda bulunan Başbakan Erna Solberg başkanlığındaki özek salim koalisyonunu yenilgiye uğrattı.
- Rusya'da 17-19 Eylül'de parlamentonun madun kanadı Duma düşüncesince yapılan saylav seçimlerinden Devlet Başkanı Putin’in partisi Birleşik Rusya, yüzdelik 49,85 oyla ortak numara çıktı. Birleşik Rusya, 324 saylav çıkararak anayasayı değiştirecek çoğunluğa ehil oldu.
- Kanada'da yapılan er genel seçimlerde ise Başbakan Justin Trudeau liderliğindeki Liberal Parti ortak numara oldu. Parlamentosunda 156 iskemle elde eden Liberal Parti, biricik başına kudret kazanmak düşüncesince müstelzim 170 milletvekilliğini kazanamadığı düşüncesince ekalliyet hükümeti ihdas etmek düşüncesince bambaşka ortak partinin desteğine gerekseme duyacak.
- Almanya'da 26 Eylül'de yapılan genel seçimlerde SDP oyların yüzdelik 25,7'sini alarak 2002'den sonradan önceki kere sandıktan ortak numara öğür çıktı. Yapılan ortak patronaj müzakereleri kararında SPD, Yeşiller ve FDP ortak patronaj protokolünde anlaştı. Ülkede 16 salname Merkel dönemi, Olaf Scholz'un dünkü başvekil seçilmesiyle sona erdi.
EKİM
- 2 Ekim'de önceki kere Şura Konseyi (parlamento) seçimlerine revan Körfez ülkesi Katar'da, 26'sı avrat kazanmak gibi 234 aday, 45 sandalyeli divan düşüncesince yarıştı. Şura Meclisi üyeleri, ülkenin seçme önceki parlamentosunun başkanı olarak, 45 üyenin 37'sinin oyunu düzlük Hasan bin Abdullah el-Ganim'i seçti. Milletvekillerinin 30'unu Katar halkı seçerken 15 üyeyi Emir atadı.
- Çekya'da ekimde yapılan genel seçimleri Sivil Demokrat Parti (ODS), TOP 09 ve Hristiyan Demokratlar Birliğinin (KDU-CSL) oluşturduğu Spolu (Birlikte) ittifakı kazandı.
- Japonya'da 49. fasıl Temsilciler Meclisini (Şuugiin) yakalamak düşüncesince yapılan seçimlerde, kudret ve anne aykırılık değişmedi. Seçimi elde eden Liberal Demokrat Parti (LDP) Genel Başkanı Kişida Fumio ise baştan başvekil seçildi.
- 10 Ekim'de Irak'ta yapılan er genel seçimde Mukteda es-Sadr liderliğindeki Sadr Grubu 73, Eski Meclis Başkanı Muhammed Halbusi'nin Takaddum Partisi 37, emektar başbakanlardan Nuri el-Maliki liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu 33 ve Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) 31 iskemle elde etti. Seçimin önceki neticeleri açıklandığında Sadr dışındaki Şii partiler neticelere itiraz ederek değişik kentlerde bazısı sandıklardaki oyların baştan elle sayımını istem etmişti. Şii Fetih Koalisyonu'nun seçim sonuçlarının iptali düşüncesince açmış bulunduğu dava, erte görülecek.
- Özbekistan'da 24 Ekim'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini oyların yüzdelik 80,12'sini alarak Liberal Demokrat Parti'den baştan namzet yayınlanan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev kazandı.
KASIM
- Orta ABD ülkesi Nikaragua'da 7 Kasım'da yapılan talih başkanlığı seçimini, ülkeyi 14 yıldan beri akıcı yönetmen Devlet Başkanı Daniel Ortega kazandı. ABD yönetimi, Nikaragua'da yapılan seçimleri "hileli" ve "demokrasiye aykırı" kendisine nitelendirdi. Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), İspanya ve Avrupa Birliğinden (AB) yapılan açıklamalarda da seçimin emniyetli bulunmadığı savunuldu. "Nikaragua'nın demokrasisine dokunca verdikleri" sebebi öne sürülerek Ortega'nın ABD'ye girişi yasaklandı.
- Arjantin'de 14 Kasım'da meydana gelen yasama kurulu seçimlerinde, emektar Devlet Başkanı Mauricio Macri'nin liderliğini icra ettiği aykırı Değişim düşüncesince Birlikte (Juntos) ittifakının senatör adayları oyların yüzdelik 46,88'ini saylav adayları yüzdelik 42,13'ünü aldı. Peronizmin mümessili Herkesin Cephesi (Todos) ittifakı ise demokrasinin baştan nesir edilmiş bulunduğu 1983'ten beri Senatoda üstünlüğü yitirmiş oldu.
- Venezuela'da 21 Kasım'da yapılan diyalekt ve domestik seçimlerin kazananı, ülkedeki 23 eyaletten 20'sinden zaferle ayrılan Devlet Başkanı Nicolas Maduro'nun partisi oldu. Büyük Vatansever Kutup (Gran Polo Patriotico) ittifakı kendisine seçimlere giren kudret Venezuela Birleşik Sosyalist Partisi (PSUV), başkaca kesinleşen 335 şehremaneti başkanlığının 205'ini kazandı.
- Şili'de ise seçmenler, ülkeyi 2022-2026 zamanında yönetecek talih başkanını yakalamak düşüncesince sandığa gitti fakat nazar boncuğu namzet yüzdelik 50 barajına ulaşamadı. 19 Aralık'ta ikinci kere yapılan talih başkanlığı seçimlerinde, 35 yaşındaki sol görüşlü Gabriel Boric ülkenin dünkü ve ayrımsız sürede "en canlı talih başkanı" oldu.
- Bulgaristan'daki cumhur reisi ve er yasama kurulu seçiminin ikinci turunda Cumhurbaşkanı Rumen Radev galip geldi. Ülkede, parlamentoda temessül bulan 4 siyasal öğür ortada ortak patronaj hükümetinin kurulması düşüncesince uyuşma imzalandı.
- Başkanlık ve yasama kurulu seçimlerinin 24 Aralık'ta yapılmasına değişmeyen maruz Libya'da da Libya Başkanlık Konseyi dü seçimin de senkronik yapılması dair kararlı. Türkiye, seçime hazırlanmakta bulunan Libya'yı rastgele koşulda desteklemeye bitmeme ediyor.
