Her sene sanki 1915 Ermeni Soykırımı namına dilendirilen hadisenin olmadığı, o tarihte yalnızca hadiseler çıkartan Ermeni komitecilerin Osmanlı Devleti çeşidinden irsal ve iskan sonucuna revan ortak proses bulunduğunu özetleyen müverrih Doç. Dr. Oktay Bozan, hadiselerin gerçekte 1895 senesinde nice ilde bulunduğu üzere Diyarbakır'da da Ermeni komiteler çeşidinden çıkartıldığını söyledi. Her sene 24 Nisan bulunduğu devir Avrupa'da muhtemelen çevreler, muhtemelen ülkeler, Türkiye'yi, milletimizi, tarihini ve devletimizi itibarsızlaştırmak düşüncesince ortak genosit suçlaması yapıldığını aktaran Doç. Dr. Bozan, gazeteci görünümlü, aydınlık görünümlü, saylav görünümlü ortak kadro Ermenilerin, Ermeni komitelerin desteklemesi hesabına devlettin aldığı tedbirlerin giriş haset bulunduğunu belirtti.
‘Ermeniler, Müslümanları kardeş, Müslümanlarda, Ermenileri mahrem ikrar ederdi'
Ermeniler ile Türkler tahminî namına 11. Yüzyıldan itibaren bu arada yaşadığına yer veren Doç. Dr. Bozan, “Daha öncede 7. Yüzyıldan itibaren Müslümanların idaresi altında yaşıyorlardı. 19. Yüzyılın sonlarına derece Ermeninler ile Müslümanlar ortada kayda bedel ortak vaka yaşanmadığını görüyoruz. Hatta bunu şuradan görebiliriz. Diyarbakırlı mevki adamı, müverrih Ali Emiri Efendi şurası söylüyor. Vilayeti Şarkı anlı şanlı eserinde diyor ki, ‘Bir Müslüman hacca gittiği devir ailesini Ermeni komşusuna bırakırdı. Bir Ermeni'de Kudüs'e yahut apayrı bölgelere gittiği devir ailesini Müslüman komşusuna bırakırdı.' Bundan ötürü Ermeniler, Müslümanları kardeş, Müslümanlarda, Ermenileri mahrem ikrar ederdi. Peki ne vakte kadar? 1878 yılı daha sonra dü maşer arasındaki ilişkilerin kopmaya başladığını görüyoruz. Fakat, 1877-78 tarihinde Osmanlı- Rus harbe yaşanıyor. Savaştan sonradan Ermeni meselesi arsıulusal ortak maslahat biçimine dönüştürülüyor. Osmanlı devletini kafasına koyan, bunu planlayan iri devletler. Bunlar kim? İngiltere, Fransa, Rusya'dır, bunları Ermeni meselesini arsıulusal ortak meseleye dönüştürüyorlar. Bunun üstünden Ermeni toplumunu politize etmeye başlıyorlar. Bu süreçten sonradan maşrık vilayetlerinde konsolosluklar, misyonerlik kurumları, ecnebi okullar ve Ermeni diyanet adamları ağız ağıza Müslümanlar ile Ermeniler arasındaki o kadim ilişkileri bozmaya çalışıyorlar. Bir müddet sonradan buralarda komiteler kuruluyor. Hınçak ve Taşnak örgütleri kuruluyor ve bunlar nice yerde bomba yapmayı öğreniyorlar. Halep'e revan tacir bomba, tabanca getiriyor. Ve giderek topluluğun burada silahlanmaya başladığını görüyoruz” dedi.
“1895 Cuma haset Diyarbakır'da 8 camiye senkronik saldırı düzenleniyor”
1890 tarihinde binlerce senedir ortak arada canlı kadim halklar ortada ortak emniyetsizlik ortaya çıktığını kaydeden Bozan, laflarını şu şekilde sürdürdü:
“Mesela İngiliz konsolosluğu Diyarbakır'da diyor ki, ‘siz görüngü çıkarın kılıç size dahil edelim.' Diyarbakır'da 1895 tarihinde ehemmiyetli ortak görüngü olacak. O vakadan doğrudan biraz evvel mortocu Ömer Efendi sarığından tutulup sürükleniyor burada. Müslümanlar kımıldatma edilmeye, iri hadiseler çıkarılmaya çalışılıyor. Bunlara karşın sağduyunun galip geldiğini görüyoruz. Ama eksiksiz bunların daha sonra 1895 yılı 1 Kasım'ına geldiğimiz zaman, nice valilik üzere Diyarbakır'da da hadiseler oluyor. Diyarbakır'daki olayların engel arkasına bakılmış bulunduğu devir Tomas Mendilciyan niteleyerek ortak ferdin evinde yakalanan ortak varakpare var. Mektupta diyor ki, ‘ huzurun bitmeme etmesi bizim aleyhimizedir.' Müslümanları kımıldatma kılmak düşüncesince onların mabetlerinize saldırmamız gerek.' 1 Kasım 1895 Cuma haset Diyarbakır'da 8 camiye senkronik saldırı düzenleniyor. Başta Diyarbakır Ulu Camii peyda kılmak üzere, Şeyh Mattar Camii, Sultan Sasa Camii üzere camilere senkronik saldırı yapılıyor.”
“Nitekim 1915 irsal ve iskan sonucuna revan sürecin gerçekte en ehemmiyetli ayağı 1895”
Bu saldırıların bulunduğu gün, Diyarbakır'da namaza kılınmadığını anımsatan Doç. Dr. Bozan, “Diyarbakır'da kanlı ortak Cuma yaşanıyor. Ve bu kanlı Cuma zımnında nice Müslüman cami avlusunda yaşamını kaybediyor. Cami avlusunda Müslümanlar ile Ermeni komiteciler ortada mukatele yaşanmış oluyor. Bu olayların bulunduğu çağ ayrımsız sürede doğrudan ilerimizde bulunan Demirciler Çarşısında âşık çıkarılıyor. Bu âşık nice yere yayılacak. Bu âşık sipahiler pazarı, buğdaycılar pazarı dediğimiz bölgelere yayılmasıyla bu arada Diyarbakır'da 878 parça dükkan, atölye, depo, tezgah ortak nevi Diyarbakır'ın dirilik damarının yandığını görüyoruz. Halk ortada (Çarşiya şavuti) dediğimiz çorlu çarşı hadisesi böylelikle 1 Kasım 1895 günlü vaka bulunduğunu görüyoruz. Olaylar 3 çağ sonradan arama dibine gücenmiş oluyor. Nitekim 1915 irsal ve iskan sonucuna revan sürecin gerçekte en ehemmiyetli ayağı 1895 yılı diyebiliriz” halinde konuştu.
Rıdvan Kılıç
