İstanbul
Çarlık Rusyası'yla verdiği mücadelesinde efsaneleşen, arkadaş yağı her insanın saygısını ele geçiren "Kafkas Kartalı" unvanlı Şeyh Şamil, vefatının 151. senesinde anılıyor.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Kuzey Kafkasya halklarının siyasal ve dini lideri Şamil, Dağıstan'ın Gimri köyünde 1797'de dünyaya geldi. Şeyh Şamil, arkadaşları ile ilim bellemek düşüncesince Irak'a giderek, Türkiye'de "Mevlana Halid-i Bağdadi" namına tanıdık Nakşibendi Şeyhi Mevlana Halid-i Şehrezori'den tefsir, hadis, fıkıh, islam gizemciliği kadar dini bilimler ile edebiyat, gün ve bilim bilgilerini öğrendi. Şehrezori, öğrencisi Şeyh Şamil'e hilafet de vererek, onu Kafkasya'ya gönderdi.
Şamil, Çarlık Rusyası'nın, Kafkasya'daki Müslüman milletleri boyunduruk dibine onama ika politikasına dirlik Kafkasya'nın özgürlüğü düşüncesince savaşım verenlere katıldı.
Nakşibendi-Halidi Şeyhi İsmail Şirvani'ye bağlanarak hilafet aldıktan sonraları 1823'te Dağıstan'a dönen Şeyh Şamil'in arkadaşı Molla Muhammed, 1829'da Gazavat hareketinin liderliğine seçildi. Molla Muhammed, Müslüman Kafkasya halklarını Ruslar'a dirlik cihada çağırma fail ortak deklerasyon yayımlayarak harekete geçti.
Şeyh Şamil, "imam" ve "gazi" unvanlarıyla anılan Molla Muhammed'in en ehemmiyetli yardımcısı oldu. Molla Muhammed, 20 Kasım 1832'de Ruslarla meydana getirilen harpte yaşamını kaybederken, Şeyh Şamil ağırbaşlı çorlu kurtuldu.
35 sene savaşım etti
Ruslar, bu vakadan sonraları Dağıstan'da dayanma hareketinin sona erdiğini düşünürken, Molla Muhammed'in adına reis seçilen Hamza Bey (Hamzat Bek) mücadeleyi sürdürdü. Hamza Bey'in 19 Eylül 1834'te ortak suikast kararında öldürülmesinin peşi esna Şamil, Avar uleması ve ati gelenleri kabilinden reis seçildi.
Kafkasya'daki halklar, Şamil'i reis seçerek, derneşik ortak kargaşa kurulmasını sağladı. Şeyh Şamil, imamet icra ettiği 1834'ten 1859 yılına kadar, Çarlık Rusyası'nın askeri gücünün çokluğu ve ellerindeki olanaklara karşın kurduğu derneşik orduyla derinliğine müddet destani ortak savaşım sürdürdü.
Sultan Abdülmecid'e baş başa savaşım çağrısı
Şeyh Şamil, Mart 1853'te Sultan Abdülmecid'e ortak betik yazarak, Kafkasya Özgürlük Mücadelesi kendisince bilgiler aktardı. Diğer yandan harp yöntemince başlamadan önce, Kafkasya ve ilkin Dağıstan'da Rus askeri yığınağını sekteye uğratacak eylemlere girişti. Bir an ilkin Tiflis'e erişmek talip Şamil'in Güney Kafkasya'daki bu eylemlerinin amacı, beklenen ortak Osmanlı-Rus savaşına dirlik Ruslar'ın alanda askeri tahaşşüt yapmasını önlemekti.
Osmanlı Devleti, Ağustos 1853'te, Anadolu ordusu Mareşali Abdülkerim Paşa'ya, beklenen ortak Osmanlı-Rus harbinde kendilerine yardımda bulunması düşüncesince ortak kişiyi Şeyh Şamil'e göndermesini emretti. Kırım Savaşı'nın 4 Ekim 1853'te başlaması, Osmanlı Devleti'nin Kafkasya ile elan yakından ilgilenmesini mecburi bir duruma getirdi.
Sultan Abdülmecid 9 Ekim 1853'te Şeyh Şamil'e ortak egemenlik yollayarak, onu Ruslar'a dirlik cihada çağırdı. Bu çağrıya 13 Aralık 1853'te yanıt sağlayan Şamil, Tiflis üstünde ortak askeri harekata girişilirse Ruslar'ın Kafkaslar'dan çıkarılabileceğini bildirdi fakat bu öneri Osmanlı Devleti'nce onama görmedi.
Osmanlı Devleti, Mayıs 1854'te, Dağıstanlı Halil Bey'in teklifiyle Şeyh Şamil'e Dağıstan Serdar-ı Ekrem'i unvanını verdi. Tiflis'e dirlik askeri ortak harekat yapılması dair ısrarlı bulunan Şamil, Temmuz 1854'te Gürcistan'ın Kaheti sahasına girdi. Şeyh Şamil, etraflı gayretlerine karşın Osmanlı ordusunun Tiflis'e akıllıcasına eylem etmesini sağlayamadı ve karargahı Dargiye'ye çekildi.
Haziran 1853'ten itibaren icra ettiği saldırılarla Güney Kafkasya'daki Ruslar'ın seferberlik hazırlıklarını sekteye uğratan Şeyh Şamil'in bu hareketi, 1853'ün Kasım ile Aralık aylarında Kars-Gümrü anlamında akım fail muharebelerde Ruslar'ın savunmada kalmasında ehemmiyetli gösteriş oynadı. Osmanlı bahriyesinde memur İngiliz Amirali Adulphus Slade ortak raporunda, Rusya'yı barışa mecbur etmek düşüncesince Kafkasya'nın fethedilmesinin, bunu iletmek düşüncesince Çerkeslerin yanı esna Şeyh Şamil ile teşrikimesai yapılmasının mukteza bulunduğunu anlatım etti. Fakat ister Şeyh Şamil'in Dağıstan'daki eleştiri vaziyeti gerekse Osmanlı Devleti'nin tutumu, Kafkasya'daki Rus varlığını sona erdirecek harekatın gerçekleşmesini önledi, böylecene zamanı ortak okazyon değerlendirilemedi.
"Şeyh Şamil, ortak dayanma önderidir"
AA muhabirinin sorularını cevaplayan Yalova Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Fethi Güngör, Şeyh Şamil'in savaşım ruhunu anlattı.
Güngör, Şeyh Şamil'in, davasına sadık, aslı lafı bir, akıbet aşama çın ve prensipli ortak insanoğlu bulunduğunu dile getirerek, "Hayatı süresince ilmin ve imanın izzetini katiyen yere düşürmemiş, ömrünün göz boncuğu çabucak ümitsizliğe kapılmamış misal ve reis ortak şahsiyettir. Napolyon'u muzaffer bulunan General Vorontsov'u yenik fail Şeyh Şamil, Kafkasya'yı obstrüksiyon kılmak talip Rusya İmparatorluğu'na dirlik Dağıstan'da başlamış bulunan bağımsızlık savaşını ilkin Çeçenistan'a, elan sonraları hepsi Çerkesya'ya yaymayı erişmiş ortak dayanma önderidir." değerlendirmesinde bulundu.
Şeyh Şamil'in İmam Gazi Muhammed ile İmam Hamzat Bek dönemlerinde değme dü öndere müşavirlik icra ettiği yıllara dikkati çekici Güngör, şöyleki bitmeme etti:
"35 sene geçindiren hayvan dayanma mücadelesinden sonra, 6 Eylül 1859'da Gunip köyünde Prens Baryatinsky komutasındaki 70 bin şahsiyet Rus ordusu kabilinden kuşatılan İmam Şamil, indinde salim küsurat mücahitlerin, çoğunluğu bebek ve bayanlardan oluşan ahalinin selameti düşüncesince sulha razı olmasını dileyiş etmesi üzerine, Rus yetkililerle tabanca salıverme anlaşması imzalamıştır. Kendisine serbestçe ülkeyi verme ika lafı verilmesine karşın beş altı kilometre sonraları maiyetiyle hava edilerek senelerce Petersburg'da ev hapsinde tutulmuştur."
Güngör, Rus yayılmacılığı karşısında eneze küsurat Osmanlı Devleti'nin yıkılış zamanında olması gerekse Kafkasya'daki direnişin İslam dünyasının tabii sınırlarını savunması dolayısıyla Müslüman halklar gözetiminde Şeyh Şamil'in ehemmiyetli ortak noktayı bulunduğunu söyledi.
Şeyh Şamil'in, Arapça "Sonunu düşünen yiğit olamaz" bağlanmış madalya bastırdığı bilgisini sağlayan Güngör, Şeyh Şamil'in en yiğit askerlerini bu madalya ile taltif ettiğini anlattı.
Güngör, Şeyh Şamil'in Osmanlı başkentinde bulunduğu kadar Mekke'de de halkın derin ilgisiyle karşılandığını anlatım ederek, Müslümanların kendisini müşahede arzusuyla biçim açmış bulunduğu yığılma sayesinde Şeyh Şamil'in Kabe'nin damına çıkartılarak hacıları selamladığını aktardı.
Vefat geçmişine bağlı değişik değerlendirmeler
Prof. Dr. Güngör, "İmamat Devleti"ni kurmuş olmasından çevre talih başkanlığı vasfını anlatım kılmak has "İmam" unvanıyla anılan Şeyh Şamil'in, "25 Zilkade 1287 (16 Şubat 1871)" tarihinde Medine'de ölüm ettiğini söyledi.
Güngör, Şeyh Şamil'in ölüm geçmişine bağlı şunları söyledi:
"Mescid-i Nebevi'de kılınan cenaze namazının peşi esna naaşı Cennetu'l-Baki mezarlığında Hz. Fatımatu'z-Zehra validemizin kabrine andıran ortak yerde defnedilmiştir. İmam Şamil zamanına bağlı Türkçe en şümullü neşriyat bulunan eserinde kaynaklarda münteşir namına dökme 4 Şubat 1871 tarihini asal düzlük Dr. Yılmaz Nevruz, eserin 2. baskısı düşüncesince hazırladığı nüshada Muhammed Tahir el-Karakhi'nin ünlü eserinin Tahirü'l-Mevlevi kabilinden 'Kafkasya Mücahidi Şeyh Şamil'in Gazavatı' adıyla 1915 senesinde İstanbul'da neşredilen Osmanlıca tercümesini asal alarak 25 Zilkade 1287 (16 Şubat 1871) tarihinin elan yerinde olduğu, 4 Şubat tarihinin Rumi ve Hicri takvimlerin birbirine karıştırılmasından kaynaklanmış olabildiği sonucuna ulaşmıştır."
Şeyh Şamil, Kafkas halklarını biricik savaşım çevresinde toplamayı başardı
Güngör, ısıdam denizlere inmeyi hedefleyen Çarlık Rusyası'na dirlik Kafkas halklarının 3 çağ süresince savaşım verdiğini dile getirerek, şunları kaydetti:
"Şeyh Şamil zamanında bu halklar bütünlük biçiminde savaşım etmeyi başarmıştır. İmam Mansur, İmam Gazi Muhammed ve İmam Hamzat dönemlerinde Kuzey Kafkasya genelinde modüler biçimde bitmeme fail mücadele, Şeyh Şamil'in çeyrek yüzyıllık hile zamanında baş başa ve koordineli biçimde yürütülmüştür. Kafkasya özgürlük ve bağımsızlık mücadelesinde dış ortak yere ehil bulunan Şeyh Şamil'i, vefatının 151. sene-i devriyesinde gönül borcu ve şükranla yad ediyorum. Üç çağ geçindiren derinliğine soluklu hayvan direnişte dinleri, vatanları ve namusları yoluna hayatlarını feda fail önder, naip veya neferlere Allah'tan yağmur diliyorum. Binlerce salname anavatanlarında yüzlerce defa saldırıya sunulan kip mallarını ve canlarını yitiren, yaşamda kalabilen ve konutlarını barklarını verme yazar Osmanlı Devleti'ne sığınmaya zorluk çeken mazlum Kafkasyalılara Allah yağmur ve mağfiretiyle muamelat eylesin."
