Tarihi dokunun ön plana çıkarılması ve kentin soluk alması düşüncesince başlatılan plan kapsamında yıkılan iş yerlerinin altında küsurat başta köprüler önceki günkü ihtişamını koruyarak tekrardan ortaya çıktı. Ayrıca yapıların altında küsurat köprüler kabil gene demirli beton yapıların arkalarında küsurat kale, ısıdam ve cami kabil yüzlerce salname eserler, gene kusursuz anlamıyla gün yüzüne çıkarıldı. Yıkım çalışmalarında sona gelindiği şimdilerde rusubatların temizliğinin peşi sıra çarşı merkezinde sabık Bitlis Çayı ve çevresinde peyzaj düzenlenmesi de yapılacak. Projenin endamsız müddette tamamlanması düşüncesince çalışmaların geceli gündüzlü sürdüğü Bitlis'te ortaya çıkan tarihi köprüler de yurttaşlar çeşidinden merakla izleniyor.
“Bitlis baş döndürücü emektar uygarlık şehri”
Projenin tamamlandığında Bitlis'i vaktiyle bulunduğu kabil çağ de çekicilik merkezi biçimine getireceğini tamlayan Bitlis Eren Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Demirtaş, Bitlis'in tarihi geçmişi ve dokusu ile bölgenin çekicilik merkezi bulunduğunu söyledi. Demirtaş, yaşamış bulunduğu herhangi müşterek medeniyetten izler haiz Bitlis'in Mitanilerle başlamış olan tarih yolculuğunda nice medeniyete de ev sahipliği yaptığını belirtti. Demirtaş, “Bitlis baş döndürücü emektar uygarlık şehri. Binlerce salname tarihi bulunduğu filhakika biliniyor. Araştırmalar sonucunda milattan ilkin 2 binlerde kurulduğu ortaya çıkmıştır. Bitlis önceki kere Mitaniler devrinde kurulmuş. Kurulduktan sonradan da gelişimini endamsız müddette sağlıyor. Çünkü alternatifi sıfır müşterek şehir. Bitlis Deresi güzergahı başta kuzeyden güneye, güneyden doğuya mevrut eksiksiz kervanların, eksiksiz ülkelerin devrolmak mecburiyetinde bulunduğu müşterek yer. Böyle bulunduğu düşüncesince herhangi müşterek fasıl şahısların nispet odağı olmuş. Daha sonradan bu bölgede müşterek kermen nesir edilmiş. Bu tarihi nesiç binlerce yıldan beri oluşmaya başlamıştır. İslam hakimiyeti öncesine baktığımızda Mitanilerden sonradan Asurlular, Urartular, Medler, Persler var. En böylecene İslam orduları bu alana gelmiş. İslam ordularının zaferleri böylecene Abbasi ve Emeviler 200 yılı müşterek tomar müşterek müddet egemenlik sürmüş. Bizanslıların Sasanilerle savaşım döneminden sonradan evcil beylikler ve İslam ülkeleri egemenlik sürüyor. Mervaniler ve Ahlat merkezli Sökmenşahlar bunlardan bazılarıdır. Rojikiler denilen Şerefhanlar bu bölgede 600 salname hakimiyetleri gır konusudur. Osmanlı ile beraberce Bitlis'te elan doğacak müşterek aşama var. Özellikle Abdal Han devrinde zat medeniyetinin zirvesini yaşamıştır” dedi.
“Dere üstünde onlarca güreşçi köprüsü var”
Bitlis'teki medeniyetlerin yaşadıklarına müteallik türlü alametlerin de halen bu zamanlarda bulunan olduğuna yer veren Demirtaş, konuşmasını şu şekilde sürdürdü:
“Bitlis'te nice uygarlık yaşamıştır. Bunun türlü alametleri var. Bitlis'e bakmış olduğunuzda kalesinin haricinde baş döndürücü sayıda tarihi yapı var. Camiler, medreseler, kiliseler, hamamlar ve köprüler var. Şimdi edilmek maksut nesne bu tarihi dokuyu ortaya çıkarmaktır. Bunun en şişman engeli öz üzerinin karışma edilmiş olmasıdır. Şimdi bunu ortaya boşaltmak düşüncesince başlatılmış müşterek plan vardır. Bitlis Deresi'nin üzerinin açılması projesi durumunda ve ürün aşama iyi giden müşterek projedir. Şehrin tarihi dokusunun ortaya çıkarılması düşüncesince ehemmiyetli müşterek projedir. Bir kol aksaklıklar var. Bunu inkar edemeyiz. Dere üstünde onlarca güreşçi köprüsü var. Bu tarihi köprüler şayet berk müşterek şekilde, yıkma edilmeden ortaya çıkarılabilirse hakkıyla projenin en ehemmiyetli ayaklarından birisi gerçekleşmiş olur.”
“Bitlis mukaddema Anadolu'nun en iyi kentlerinden birisiydi”
Demirtaş, öz üstü projesinin durumunda müşterek plan olduğunu, fakat müşterek tane başına bu projenin tarihi ortaya çıkarmaya yetmeyeceğini de tabir ederek, “Burada İslam uygarlığı öncesine müteallik yığınla tarihi dokuyu ortaya boşaltmak mümkündür. Bana mucibince bu plan Bitlis'in tarihi dokusunu daima ortaya çıkarmaya yetmez. Daha ayrıksı projelerle bunu elan ileriye çalmak gerekir. Betonarme meydana getirilen tasfiyesi, ıslahı mümkünse ıslahının yapılması, çağcıl yapılara müsaade verilmemesi, tarihi Bitlis evlerinin restorasyonu neredeyse müşterek şişman projeye elan gerekseme vardır. Bu olduğunda Bitlis esas hüviyetine kavuşmuş olur. Antik site vasfına filhakika sahiptir. Bu hususi durumunu de ortaya çıkarmış olur. Bu plan yaşama geçirildiğinde Bitlis mukaddema Anadolu'nun en iyi kentlerinden birisiydi, bugünde o bir duruma gelecektir. Yine çekicilik merkezi olacaktır. Bitlisliler bundan baş döndürücü elan müşterek tomar yararlanma edeceklerdir” niteleyerek konuştu.
“Her nesne insanoğlu içindir”
Demirtaş, projenin yaşama geçirilirken insanoğlu merkezli bulunmasına özen edilmesi icap ettiğinin de altını çizerek, “Burada yapılması müstelzim en ehemmiyetli şey, insanoğlu merkezli düşünmektir. Yani bu restorasyon, öz üzerinin açılması, öbür planların yapılması faaliyetlerini insanoğlu merkezli gerçekleştirmek gerekir. İnsanımıza dokunca vermeden onların arzu ve beklentilerini istikbal etmek yoluyla gerçekleştirmek lazım. Çünkü ürün adına tarihte medeniyette herhangi müşterek nesne insanoğlu içindir. Böyle düşündüğümüzde projemizin muvaffakiyet şansı elan faziletkâr olur” biçiminde konuştu.
Vahit Olcay - Özkan Olcay
