Pekin
İki iklim Sincan, Hong Kong, Tayvan ve Güney Çin Denizi ile ait meselelerde ve üste demokrasinin nite tanımlanması gerektiği üstüne güçlü anlaşmazlıklar yaşadı.
Washington yönetiminin, Sincan ve Hong Kong'da insanoğlu hakları ve demokrasi mevzusundaki eleştirilerinin beraberinde Çin'in emir ihtilafı yaşamış bulunduğu Tayvan ile askeri gerginlikte de Pekin'e erinç vakfe sergilemesi dikkati çekti.
ABD'de senenin başlangıcında göreve mevrut Başkan Joe Biden liderliğindeki Demokrat Parti hükümeti ile Pekin ortada ortak yılda yaşananlar, geçmiş Başkan Donald Trump çağında giriş yayınlayan gerilimlerin ayrımsız düzlemde süreceğinin işaretlerini verdi.
Sincan
Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki insanoğlu hakları ihlallerine bağlı iddialar, bu sene da ülkenin aut ilişkilerde an aşırı baskısını hissettiği konuların başlangıcında geldi.
Sincan'da Uygur Türkleri ve öteki azınlıkların "zorla çalıştırılması" kanalıyla üretildiği tez edilen malların ithalatının yasaklanmasını öngören tasarı, 23 Aralık'ta Başkan Biden'ın onayıyla yürürlüğe girdi.
Yasa, Temsilciler Meclisi'nde 14 Aralık'ta, Senato'da ise 16 Aralık'ta oy donanması ile onama edildi.
ABD Ticaret Bakanlığı, Sincan'daki insanoğlu hakları ihlalleriyle linkleri bulunduğu nedeni öne sürülerek Çin merkezli kimi biyoteknoloji ve bakma şirketleri ile kimi hükümet kuruluşlarını, Hazine Bakanlığı ise aralarında dron üreticisi DJI'nin de bulunduğu 8 Çinli uygulayım bilimi firmasını müeyyide listesine aldı.
Olimpiyatları boykot kararı
Beyaz Saray, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve öteki bölgelerdeki "insan hakları ihlalleri" ve "insanlığa erinç suçlar" hasebiyle 2022'de Pekin'de düzenlenecek Kış Olimpiyatları'na diplomatik boykot uygulanacağını açıkladı.
Pekin ise ABD'nin tavrını, "sporun siyasallaştırılması" ve "siyasi manipülasyon" adına sanarak kınadı.
Hong Kong
Hong Kong hususi yönetim Bölgesi'nde güzeşte sene çıkarılan Ulusal Güvenlik Yasasının ardından, bu sene da intihap kanunlarında meydana getirilen değişimlerle bölgenin demokratik dümen yapısına dokunca verildiğine bağlı eleştiriler, Pekin yönetiminin aut ilişkilerinde karşılaşmış bulunduğu sorunlardan oldu.
Hong Kong'un anayasası niteliğindeki Temel Yasa'nın 1. ve 2. ek maddelerinde 30 Mart'ta meydana getirilen değişimlerle domestik teşri organı niteliğindeki Yasama Meclisi'nin iskemle sayısı 70'ten 90'a çıkarılırken aracısız seçimle belirlenen iskemle sayısı ise 35'ten 20'ye düşürüldü.
Ayrıca namzetlik müracaat şartları, demokrasi yanlısı muhaliflerin sözlü olmalarını engelleyecek biçimde düzeltilmiş edildi.
Pekin yönetimi bahis konusu değişikliklerin "Hong Kong'un vatanseverlerce yönetilmesi" prensibi doğrultusunda yapıldığını savunurken değişikliklerin peşi esna 20 Aralık'ta meydana getirilen geçmiş seçime ortaklık yüzdelik 30,2'de kaldı.
Neredeyse tüm Pekin yanlısı adayların yarıştığı seçimin peşi esna ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda'nın oluşturduğu "5 Göz" İttifakı ülkeleri, G7 ve AB ülkeleri, yayımladıkları açıklamalarda "yeni intihap sistemiyle alanda demokrasinin erozyona uğradığına" müteallik kaygılarını dile getirdi.
Tayvan
Öte taraftan bu sene Tayvan Boğazı ve etrafı Pekin ile Taipei ortada askeri gerilimlere oyunluk oldu.
Pekin'in, Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun sene dönümünün kutlandığı 1 Ekim ve izleyen günlerde Tayvan'ın iklim defans tanımla sektörünün güneybatı kısmına üstün dereceli sayıda uçakla girdi.
Tayvan Savunma Bakanlığı, 1 Ekim'de 38, 2 Ekim'de 39, 3 Ekim'de 16 ve 4 Ekim'de 56 harp uçağının iklim defans tanımlama bölgesine girdiğini bildirdi. 4 Ekim'deki uçuşlar, Tayvan'ın kayıtlarını tutmaya başladığı Eylül 2020'den buyana ortak günde belirleme etmiş bulunduğu en aşırı sayıda uçağın katılmış bulunduğu "ihlal" oldu.
Çin mevki medyasında, uçuşların Tayvan'da hükümetteki Demokratik İlerleme Partisi'nin (DPP) istiklal yanlısı eğilimlerine ve onu destekleyen aut güçlere maruz ikaz bulunduğu yorumlarına toprak verildi.
ABD yönetimi bahis konusu gerilimde Washigton'ın Tayvan mevzusundaki "stratejik belirsizlik" politikasına rağmen Taipei'ye bariz dayanak noktası içeren mesajlar verdi. ABD Başkanı Biden ve Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Çin'in karışma etmesi şeklinde "Tayvan'ı savunacaklarına" müteallik beyanlarda bulundu.
Çin, DPP iktidarını askeri bası dibine almanın beraberinde diplomatik adına abstraksiyon ika çabalarını da sürdürdü. Pekin, Taipei'nin Dünya Sağlık Asamblesi ve öteki Birleşmiş Milletler toplantılarında asimilasyon edilmesini bilfiil önlerken Tayvan'ı tanıdıkları bulunan az sayıdaki iklim ile diplomatik alışveriş kurmaya müteveccih adımlarını sürdürdü.
Tayvan ile resmi ilişkilerini 10 Aralık'ta kestiğini duyuran Orta ABD ülkesi Nikaragua, diplomatik aşinalık ilişkisini Pekin'e çeviren akıbet iklim oldu.
QUAD ve AUKUS ittifakları
Öte taraftan ABD'nin Hint Pasifik branşında Japonya, Avusturalya ve Hindistan'ın karışma bulunduğu Dörtlü Güvenlik Diyalogu (QUAD) anlaşması ve İngiltere ile Avusturalya'nın çekirdeksel tahtelbahir üretimi düşüncesince dayanak noktası sağlamaya müteveccih üçgen asayiş teşrikimesai AUKUS anlaşmasına önderlik etmesi, Çin çeşidinden alanda kendisini izlemsel açından çevrelemeye müteveccih girişimler adına yorumlandı.
Çin bu ittifaklara ve çevreleme girişimlerine erinç Pasifik'te Avustralya'ya erinç Yeni Zelanda ile Hint Okyanusu'nda Hindistan'a erinç Pakistan ile başkaca toptan eş adına Rusya ile ilişkilerini geliştirerek cevap verdi.
Pekin, AB ile bozulan siyasal ilişkilerine erinç Almanya ile hesaplı ve siyasal bağlarını güçlendirmeye müteveccih adımlar attı.
Çin, ABD'nin çekilmesinin peşi esna Taliban'ın iktidarı ele geçirdiği Afganistan'a bulunan takdirini arttırdı. Afganistan'a namüsait ortak uç koridoruyla bitişik bulunan ve buradaki istikrarsızlığın uç bölgelerini etkilemesinden akıl fail Pekin, ülkede güvenliğin ve istikrarın sağlanması düşüncesince semt devletleri ile aşırı cepheli diplomatik çabalara deli dolu dayanak noktası sağladı.
ABD'ye demokrasiyi taşıt adına istimal suçlaması
Son adına ABD ile Çin ortada "demokrasi teorisi" çerçevesinde Soğuk Savaş yıllarının ideolojik kamplaşmalarını akıllara getiren tartışmalar yaşandı.
ABD'nin 9-10 Aralık'ta Çin'i ve öteki devletleri dışlayarak düzenlemiş bulunduğu "Demokrasi Zirvesi" hasebiyle eleştirdi. Pekin yönetimi, bu mevzuda yayımladığı raporlar ve meydana getirdiği açıklamalarda öz demokratik anlayışında ağırbaşlı eksikler bulunan ABD'nin bu mevzuda ahlaki velayet sayılamayacağını, Washington'ın demokrasiyi izlemsel çıkarları düşüncesince taşıt adına kullandığını savundu.
Çin sözcüleri, yegâne öğür iktidarına dayalı, umumi oy hakkının bulunmadığı, başıboş seçimlerin yapılmadığı öz modelini, el egemenliğinin kurumsal güvenceye alındığı "bütüncül proses demokrasisi" bulunduğunu doğacak sürdü.
Washington ile Pekin arasındaki gerilimlerin toy yılda da arsıulusal gündemde ehemmiyetli toprak tutması bekleniyor.
