Tahran
İslam dünyasının şişman alimlerinden İmam Gazali'nin 1995'te mevcut gömüt yeri, aradan 26 sene geçişine karşın onarılmadı.
İslami ilimler, islam gizemciliği ve ahlaki mevzularda yazdığı kitaplarla şişman üne munsap ve zamanın en ünlü terbiye kurumu Bağdat Nizamiye Medresesi’nin rektörü bulunan Gazali, vefatının 910. senesinde yad ediliyor.
Büyük İslam alimi Gazali, dünyanın nice bölgesindeki Müslümanlar kabilinden anılırken, İran’ın zamanı Tus şehrinde 1995'te mevcut gömüt noktayı kaderine ayrılma edilmiş durumda.
Tur rehberi ve semt sakinlerinden Ali Rahimi, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, nice ülkeden Müslümanların Gazali'yi gitmek düşüncesince geldiğini aktararak, "Özellikle Gazali'yi gitmek düşüncesince Türkiye ve Pakistan'dan gelenler oluyor. Gazali'yi baş döndürücü seviyorlar ve kendileri düşüncesince önder görüyorlar." niteleyerek konuştu.
İran'daki Sünni alimlerden Abdulaziz Selimi de Gazali ve öteki Sünni alimler ile talih adamlarının gömüt yerinin bakımsızlığına tepkime göstererek, "Sahip çıkılmayan ortak vahit tane Gazali'nin mezarı değil. Selçuklu devrindeki şişman talih adamlarının bütünü bu durumda. Nizamiye medreselerini kuran ve Siyasetname anlı şanlı eserin yazarı Nizamülmülk'ün İsfahan'daki mezarı da bire ortak şekilde. Gazali'yi Ehl-i Beyt karşıtı sergileme şevki var." görüşlerini paylaştı.
İran Kültürel Miras, El Sanatları ve Turizm Bakanlığı Tus İlçe Müdürü Ebulfazl Mükerremi ise gömüt yerinin onarımıyla alakalı 3 sene önceki talih medyasında arazi meydan açıklamasında, "Gazali'ye ilgilendiren gömüt zamanı Tus şehri sınırları süresince bulunduğu düşüncesince buradaki rastgele muhtelif emek vermek zamanı dokusuna ve önemine akla yatkın yapılmalıdır. Konuyla alakalı projenin değerlendirmelerin peşi sıra endamsız müddette neticelenmesini bekliyoruz." ifadelerini kullanmıştı.
Aynı alanda Gazali'ye taalluk edilen apayrı ortak gömüt bulunuyor
Gazali'ye ilgilendiren gömüt yerinin metruk biçimde bırakılması ve eş çıkılmamasının sebeplerinden birinin şişman İslam alimine taalluk edilen apayrı gömüt yerinin bulunduğu kanıt ediliyor.
Gazali'ye ilgilendiren bulunduğu öne sürülen kabirlerden birisi zamanı Tus şehrinin güneybatısındaki beşinci ve en ünlü Abbasi halifesi Harun Reşid (766-809) anısına 14. yüzyılda meydana getirilen Haruniye Kümbeti'nin bahçesinde arazi alıyor. Bazı tarihçiler ve gezginler buradaki kabrin Gazali'ye ilgilendiren bulunduğunu belirtiyor.
Haruniye Kümbeti'nin Gazali kabilinden yaptırıldığı, fakülte adına kullanıldığı ve vefatının peşi sıra da İslam aliminin bu binanın içerisine gömüldüğüne müteallik de rivayetler bulunması zımnında Haruniye'yi Gazali'nin türbesi adına ikrar edenler de var.
İkinci gömüt noktayı ise zamanı Tus şehrinin kuzeydoğusunda 1995 senesinde Sefalkan Mezarlığı dalında meydana getirilen kazı bilimsel kazılarda bulunmuş oldu ve Gazali'nin asıl kabrinin 2 bükülmüş bu yerde bulunduğu belirtilerek levha asıldı.
Gazali ile alakalı tetkikat fail mevzunun uzmanları, Sünni alimler ve İranlı yetkililer Haruniye'nin avlusundaki içtima abide gömüt bulunduğunu fakat dünkü mevcut metruk içtima ise İslam aliminin asıl mezarı bulunduğunu anlatım ediyor.
Metruk durumdaki 2 bükülmüş dünkü gömüt durumunda henüz önceki türbe bulunduğu ve Moğol istilasının peşi sıra yıkıldığı düşüncesince buranın unutulmuş bulunduğu ve Gazali'ye ilgilendiren gömüt taşının da Haruniye'ye götürülmüş bulunduğu naklediliyor. 26 sene önceki belirleme edilen gömüt durumunda Gazali, benzeri ve çocuklarına ilgilendiren bulunduğu ikrar edilen 5 kara mahal bulunuyor. Mezar yerinin imalinde makbul tuğlalar ve kerpiçler de buranın ortak vakitler türbe bulunduğu ve Moğol istilasında yıkıldığı yönündeki görüşü destekliyor.
Tus Tarihi ve Kültürel Miras Alanı Sorumlusu İhsan Zührevendi İran talih medyasında arazi meydan açıklamasında mevzuyla alakalı şu detayları paylaştı:
"Gazali'nin gömüt yerinin bulunmasından önceki Haruniye'de onun hatırına ortak abide gömüt yapılmıştı. 1995 senesinde Sefalkan Mezarlığı dalında meydana getirilen kazı bilimsel kazılarda İmam Muhammed Gazali'ye atfedilen bu gömüt noktayı bulundu."
Arkeolog ve araştırman Receb Ali Libafhaniki de "Haruniye mimarlık nitelikleri açısından 8. asra ait. Ruzbehan Hunci anlı şanlı tarihçinin tanım etmiş bulunduğu türbe Haruniye'den henüz küçüktür. Kabrin Haruniye avlusunda olduğuna müteallik iddialar şüpheli." görüşlerini dile getirdi.
Haruniye'nin Sünnilerin bilim öğrendiği fakülte bulunduğunu aktaran volta rehberi Rahimi, "Buranın ilkin Gazali'ye ilgilendiren bulunduğu ve Moğollar kabilinden yıkıldığını belirtiliyor. Daha sonradan Gazali'nin anısına Ehli Sünnet'in bilim kurumu adına yapıyorlar. Haruniye'de Gazali'ye ilgilendiren ortak abide gömüt var. Gerçek mezarı ise Firdevsi Türbesi'nin sol tarafında (yeni mevcut yerde)." bilgilerini paylaştı.
