Ankara
Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin 103. yılında, AA muhabiri savaşın neticeleri ve evren haritasında meydana getirdiği değişimleri derledi.
Bugün Saraybosna'yı gezen her insanın görüşme etmiş olduğu zamanı kitabevi binasına beş altı beniz mt. uzaktaki Saraybosna Müze binasının kenar pencerelerinden birinin altında, kadem seviyesinde ortak yazıt toprak alır. Bu kitabede, Avusturya-Macaristan veliahdı Franz Ferdinand ve eşinin bu aşamada Gavrilo Princip çeşidinden öldürülmüş olduğu yazılıdır.
Princip'in o devir ateşlediği silah, dünyada 4 yıl sürecek ortak toptan savaşın başlangıcı oldu.
Avrupa merkezli fakat sömürgeler ile 40 ülkenin katılmış olduğu harpte İngiltere, Fransa, İtalya ve Rusya'nın oluşturduğu İtilaf Devletleri'ne erinç Almanya, Avusturya Macaristan ve Osmanlı Devletinin oluşturduğu İttifak Devletleri toprak aldı.
ABD'nin başlamasından 3 yıl sonradan katılmış olduğu harp 2018'de sona ererken, nice cepheyi yada ciddi yeri ele etmek talip ortalık ortada 20'den çok iri ve önemsiz kabiliyetli harp yaşandı.
Somme Savaşı'nda 1 milyondan çok er öldü
Bu savaşlardan en hunriz geçenleri Almanya ile Fransa ortada yaşandı. Fransa, bu savaşlarda İngiliz ve Kanada askerlerinden de dayanaklık etmek aldı.
Bugün Polonya ve Ukrayna sınırları ortamında küsurat Galiçya bölgesindeki cephenin yarılması Avusturya'nın edisyon altında olması zımnında Fransa'ya hücumcu Alman güçleri, Somme Savaşı'nda erinç karşıya geldi.
Toplamda 3 milyondan çok askerin katılmış olduğu Somme Savaşı, tahminî 1 milyondan çok ölümle adamlık tarihinin en hunriz savaşlarından olurken, Birinci Dünya Savaşı da "en iri kayıplar sunulan savaş" adına kayıtlara geçti.
Nazi Almanyası diktatörü Adolf Hitler de bu harpte onbaşı adına savaştı.
Aynı devirde gine Fransa ve Almanya ortada yaşanmış bulunan Verdun Savaşı'nda ise 750 bin ile 950 bin ortada ferdin yaşamını kaybetmiş olduğu kestirim ediliyor.
Avrupa nüfusunun yüzdelik 7'si harpte öldü
Türk zamanı açısından ehemmiyetli bulunan Çanakkale ve Kut-ül Amare savaşları, Sarıkamış Harekatı, Yemen ve Filistin cepheleri de Birinci Dünya Savaşı çağında yaşanmış ve tarihte yerini almış olaylar.
Osmanlı ordusu, öz toprakları ve müttefiklerine dayanaklık etmek düşüncesince gittiği topraklarda verdiği savaşlarda 700 binin üstünde kaybolma verdi. Bu kayıpların 200 binden fazlasını Çanakkale'de kaybeden Osmanlı ordusunun çağ ortak bölümü emlak dışındaki şehitliklerde gömülü binlerce askeri de bulunuyordu.
Savaşın son yılı bulunan 1918'e gelindiğinde ortalık ortada mütareke görüşmeleri başladı. Bu görüşmelerin kararında ilk Bulgaristan peşi sıra da Osmanlı, Avusturya-Macaristan ve Almanya'nın yenilgiyi benimseme etmesiyle harp sona erdi.
Birinci Dünya Savaşı'nın kararında hepsi dünyada toplamda 17 milyon isim yaşamını kaybederken, tahminî 21 milyon isim de yaralandı. Bu kopya 1918'de Avrupa nüfusunun tahminî yüzdelik 7'sini evren nüfusunun ise yüzdelik 1'ini oluşturuyordu.
Avrupa'nın üç iri imparatorluğu tarihten silindi
Savaş elden geberik sayılarıyla değil evren politik haritasında namevcut bulunan abuhava sayısıyla da dikkati çekiyor. Bu harp öncesinde Avrupa'da mevcut 3 iri imparatorluk, ortak müddet sonradan gün sahnesinden silinirken acemi ülkeler ortaya çıktı.
O devirde toprak düzlük 3 Avrupa imparatorluğundan Türkiye, Çekoslovakya, Avusturya, Macaristan, Polonya, Estonya, Litvanya, Yugoslavya derece nice abuhava ortaya çıkarken harp esnasında yıkılan Rus Çarlığı hesabına ise Sovyetler Birliği kuruldu.
Orta Doğu'da ise Osmanlı topraklarında bugünün Arap ve Körfez devletleri kuruldu.
Bugün gerilimlere etmen bulunan son ihtilafının, politik anlaşmazlıkların ve komşular arası gerilimlerin bir çok bu zamanda ortaya çıktı.
Dünya, savaşın peşi sıra tarihin o vakte derece görmüş olduğu en iri konuşu buhranı da yaşadı. 1920'lerin böylece pırtlak verici iri buhran, Hitler derece diktatörlerin doğumuna da sebebiyet verdi.
