İstanbul
Çağla Kılıç, NATO Stratejik Belgesi'ni Çin'in aut politikası bağlamında AA Analiz düşüncesince kaleme aldı.
***
Çin ve Batı ortada tarihî anlamda dörde ayırabileceğimiz ve daim darmaduman yanında alım satım zinciri oluşmuştur. İlki 1949-1971 yılları ortada Çin'i eritmek amacıyla mamul bulunan çevreleme dönemidir. İkincisi, Çin ve ABD arasındaki ilişkilerin artı anlamda dönüm noktası denilebilecek, "Ping-Pong" diplomasisinin sembolikleştiği 1971 ve 1979 arasındaki uyum dönemidir. Kore Savaşı ve Tayvan problemi daha sonra gerilen ilişkiler, eş Rusya tehdidine gönül rahatlığı Amerikalı sporcuların Çin ve Amerika'yı Çin'de planlı çökmüş maçına çağırma etmesiyle iyilik sürecine girmiştir [1]. Bu devre denli Çin’e girmesine müsaade verilmemiş Amerikalılar Çin’e mevrut ve düet ilişkilerdeki iyileşmeyi Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’ın 1971'de Çin'e duyurulmayan ziyareti ve daha sonra 1972'de Amerikan Başkanı Richard Nixon’nın resmi ziyareti strateji etmiştir. Bunu strateji fail üçüncü dönem, dü hükümet ortada kusursuz diplomatik ilişkilerin kurulmasını sağlayıcı 1979-2016 arası angajman dönemidir. Bu devirde Çin'e Batı'dan mevrut yatırımlar artmış, Çin Dünya Ticaret Örgütü'ne onama edilmiş, Çin ile bulunan tecim ümranlı ve devletler arası el birliği artmıştır.
Çin'in Asya-Pasifik'te bulunan iş birliklerini bitmeme ettirerek hâlâ davranışlarında ölçülü adımlar atacağı ve ABD ile gönül rahatlığı karşıya gelmekten sakınacağı söylenebilir.Netice bakımından Çin ve Batı arasındaki ilişkilerin iyileşmesindeki üç anne ilke olarak; 1- Soğuk Savaş ve eş Rusya tehdidi, 2- Deng Xiaoping’in akilane yürütülmüş bulunan barışçıl mutluluk politikası, 3- Batı'nın yanında Çin anlayışını kabullenmesi ve ülkeyi tanıması sayılabilir. Deng Xiaoping bu zamanda Çin'in Batı'ya gönül rahatlığı yanında yıldırma olamayacağını ve ayrıca giderek demokrasiye bile geçebileceklerinin sinyalini verdiği hâlâ demokratik denebilecek politikalarla itimatı sağlamıştır.
Ancak Çin-Amerika ilişkilerini dengeleyen bu kırılan konulardan birkaçının şek sürükler unsurlar taşıması nedeniyle, Çin-Batı ilişkileri toy yanında devre girmiştir denebilir. Çin Başkanı Xi Jinping 2012 senesinde Çin Komünist Partisi Genel Sekreterliğine seçildiğinden bu yana lüzum Rusya ile ilişkileri kuvvetlendirmeyi gerekse de Tayvan, Japonya, Hindistan ve öbür yandaki devletlere hâlâ zorba politikalar uygulamayı yeğleme etti. "Kuşak ve Yol" politikası ile hasiyet sahasını ekleme ve arsıulusal organizasyonlarda hâlâ çalışan olma isteği, içeride ise izafi demokratlık politikasını ayrılma ederek gazetecilere, feministlere, Müslüman azınlıklara (Uygur Türkleri hassaten edinmek üzere) ve abuhava insanına uyguladığı otoriteli politikalar hâlâ ilkin Çin'i ve Batı'yı birleştirmiş bulunan unsurları namevcut ederek endişeleri artırdı.
Kesin bulunan yanında obje var ise o da Çin'in şu an düşüncesince NATO denetiminde yanında Asya ile gönül rahatlığı karşıya ikamet etmek istemeyeceğidir.Böylece 2016 senesinde Donald Trump’ın ABD Birleşik Devletleri (ABD) başkanı seçilmesiyle başlayan, düet ilişkilerde toy yanında antipatik harp devri diyebileceğimiz dördüncü devre girildi. Xi Jinping’in abuhava kanunlarını değiştirerek baştan seçilmesi ve partide kendine rakip olabilecek insanları kesinleşmemiş yöntemsizlik suçlamalarıyla hapse attırması Batı'daki endişeleri artırdı. Bu bağlamda, yanında antipatik harp yapılanması bulunan NATO’nun yayınlamış bulunduğu toy ciddi doküman hâlâ aşırı bu ilişkilerin ve problemlerin birer semptomu namına görülebilir.
NATO akıbet biraz senedir Çin'in hassaten Doğu Pasifik'teki politikalarını yakından izliyor. Çin'in bu alanda Rusya ile yakınlaşması, Tayvan'ın ulusal bütünlüğünü yıldırma etmesi, alanda silahlanmayı artırması, zat vatandaşlarını ümranlı uygulayım bilimi ile yakından strateji etmesi NATO’nun Asya’daki çıkarlarına yanında yıldırma namına görülüyor. Tüm bunlara ekleme namına Amerika'nın 2016'dan, NATO’nun ise sabık yıldan bu yana Çin rahatsızlığına açılım değişti. Bu değişimin ehemmiyetli yanında nedeni Çin'in ilkin diyalekt sonraları ise global yanında kuvvet olabileceği algısının oluşması.
Rusya’nın Ukrayna’ya girmesi ile beraberce Çin`in Tayvan’a duhul tehdidi bulunan endişeleri hâlâ da artırarak toy ciddi konseptin oluşumuna biçim açtı. NATO, 75 salname tarihinde ilkin kat namına Çin'i Avrupa Atlantik güvenliğine dizgesel yanında yıldırma namına görmüş oldu ve Rusya ile bulunan ilişkileri dair uyardı.
Çin’deki yansımalar
NATO ciddi konsepti Çin’de dü anlamda iri eko uyandırdı. Öncelikle bu belge, Çin'in Batı nezdindeki menfi imajını tahrip mevzusundaki başarısızlığını gösterdi. Çin, dünyaya ve bulunan siyasi düzene yanında yıldırma unsuru olmadığını yineledi. Bunu, hassaten Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian edinmek neredeyse nice izinli belirtti. Çin sözcüsü bire yanında biçimde Çin'in barışçıl yanında aut siyaset izlemeye bitmeme ettiğini, evren barışını ölçü dair kılavuz kaptan olacağını ve global gelişmeye ve bulunan düzenin korunmasında ulama sağlamaya bitmeme edeceğini esasen etti. Özellikle NATO ciddi konseptinden sonraları Çin`in konuşu gelişimi ve yükselişinin evren düşüncesince yanında yıldırma değil yanında punt bulunduğu anlayışı hâlâ da vurgulandı.[2]
Çin, Deng Xiaoping döneminden bu yana kendilerinin Batı'ya gönül rahatlığı yanında yıldırma unsuru bulunmadığı ve yükselen barışçıl yanında kuvvet bulunduğunu göstermeye çalışıyor. Hatta emektar Çin Başkanı Jiang Zemin bu bağlamda hata anlaşılabileceği nedeni öne sürülerek Çin'in barışçıl yanında yükselen kuvvet bulunduğu (peaceful rise) tabirini ayrılma ederek, barışçıl büyümekte bulunan yanında kuvvet (peaceful development) tabirini kullanmaya başlamıştı.[3]
İkinci namına ise bu doküman Çin taraflarınca NATO’nun Asya'daki askeri üstünlüğünü ve jeopolitik etkinliğini çoğaltması namına görüldü. Çin Dışişleri Bakanlığı global barışa gerçek tehdidin etraflı global çatışmalara karışma bulunan NATO bulunduğunu öne sürdü. Özellikle Japonya, Yeni Zelanda, Hindistan ve Güney Kore'nin NATO ile hâlâ yoğun yanında angajmana girmesi Çin'i endişelendirdi. Xi Jinping, Madrid'deki NATO toplantısından biraz devir ilkin BRICS zirvesinde Asya'da askeri üslerini genişleten ve yan seçmeye kahir bazısı devletleri uyardı ve bu davranışların bitmeme etmesi yerinde dünyanın hâlâ itimatsız yanında arsa olacağını belirtti. Benzer biçimde Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zhao Lijian de Asya-Pasifik'e yayılacak yanında NATO’nun alanı hâlâ itimatsız duruma getireceğini söyledi.[4]
Çin'in NATO'nun Asya Pasifik'te küsurat faaliyetlerine gönül rahatlığı atabileceği adımlar
Çin'in bulunan davranışı çözümleme edildiğinde liderin ki bulunduğu yahut Çin'i ne grubun yada fraksiyonun yönettiğinin -özellikle bu akıbet dönemde- iri ehemmiyet taşımış bulunduğu görülüyor.[5] Xi Jinping, aut siyaset ideolojileri edinmek neredeyse öbür Çin başkanlarından nice anlamda ayrışıyor. Diğer liderlerin tersine hâlâ saldırgan yanında önder namına görülüyor ve Çin'in alışılmış “low profile diplomacy” anlayışından oldukça hâlâ uzak.
Peki Çin, NATO`nun Asya-Pasifik'te küsurat faaliyetlerine gönül rahatlığı neler yapabilir? Çin uzmanları şu an üstelik Çin'in gizil stratejilerini tartışıyor. Ancak kesme bulunan yanında obje var ise o da Çin'in şu an düşüncesince NATO denetiminde yanında Asya ile gönül rahatlığı karşıya ikamet etmek istemeyeceğidir.
Çin, Deng Xiaoping'den bu yana zat konuşu gelişimine odaklandı ve zat arsa bütünlüğüne karışma dışındaki meseleleri yıldırma unsuru namına görmeyen yanında aut siyaset anlayışını benimsedi. Bölge devletleri ile yaklaşan konuşu münasebat kurarak hasiyet piyasası yarattı fakat iri güçler ile arbededen rastgele devir kaçındı. Dolayısıyla Çin'in bulunan saldırgan politikaları derinlemesine dönemli yanında stratejiden aşırı önder bazlı saldırgan politikaları andırıyor. Bu, bulunan lidere ve geçmişteki liderlere söyleyiş analizi karşıcı bazısı çalışmalarda da görülebilir.[6]
Çin'in Asya-Pasifik'te bulunan iş birliklerini bitmeme ettirerek hâlâ davranışlarında ölçülü adımlar atacağı ve ABD ile gönül rahatlığı karşıya gelmekten sakınacağı söylenebilir. Bölgedeki ülkelerle konuşu iş birliklerine bitmeme edecek fakat Senkaku Adaları ve Tayvan kabil meselelerde askeri yayımlanma dair şimdilik hâlâ davranışlarında ölçülü adımlar atabileceği söylenebilir. Bütün bu gelişmeler yukarıda da belirtildiği gibi, Çin'in hala barışçıl abuhava söylemini bitmeme ettirdiğini ve Batı'yla muhtemel yanında angajmana sebebiyet verecek ağırbaşlı yanında arbededen şimdilik hala çekinmek istediğini gösteriyor.
Her ne denli Tayvan meselesi Çin'in zamanı ciddi meselelerinde ilkin sıralarda olsa da Pekin hükümeti tek devir Amerika’nın müdahalesini gerektirecek yanında siyaset izlememiş ve soruna hâlâ barışçıl yöntemlerle yaklaşmıştır. Jinping eskiden liderlere göre hâlâ saldırgan politikalar üretse de Güney Kore ile bulunan “Terminal High Altitude Area Defense” krizinde yaşandığı kabil art hamle attığı ve makul yanında politikadan vazgeçmiş bulunduğu de görülmüştür.
[Çağla Kılıç, Arizona State University]
[1] "Timeline: US-China Relations" https://www.cfr.org/timeline/us-relations-china
[2] "参考消息, 北约战略概念文件首提中国 中方：臆想的系统性挑战" https://mil.news.sina.com.cn/2022-07-02/doc-imizmscu9822822.shtml
[3] "Full Text: Xi Jinping’s speech at the 14th BRICS Summit" https://news.cgtn.com/news/2022-06-24/Full-text-Xi-Jinping-s-speech-at-the-14th-BRICS-Summit-1b6CYOtRtja/index.html
[4] https://www.ft.com/content/497f116b-4c03-4d19-a5b1-da4490c183bb
[5] Bakiniz: Bo, Zhiyue. (2015). “Who Are China’s Princelings?” The Diplomat, November 24. http://thediplomat.com/2015/11/who-are-chinas-princelings/ , Kerry Brown (2014) “China’s Princelings and the CCP” The Diplomat, http://thediplomat.com/2014/07/chinas-princelings-and-the-ccp/., Cheng Li, 2017 “China’s Most Powerful Princelings: How many will enter he new politburo? Brookings,. https://www.brookings.edu/articles/chinas-most-powerful-princelings-how-many-willenter-the-new-politburo/.
[6] Cagla Demirduzen, Cameron Thies (2021) “A Role Theory Approach to Grand Strategy: Horizontal Role Contestation and Consensus in the Case of China” Journal of Global Security Studies 0(0), 1-19
*Makalelerdeki efkâr yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editöryal politikasını yansıtmayabilir.
