İzmir
Vatanının bağımsızlığı düşüncesince girmiş olduğu gelişigüzel mücadeleyi askeri ve siyasal dehasıyla taçlandıran Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Büyük Önder Atatürk ve tabanca arkadaşları, adlarını tarihe kıymetli harflerle yazdırdı.
Zorlu zamanlarda cephede askerlerle çiğin omuza savaşan, tabanca taşıyan, babasını, eşini, oğlunu muharebede kaybeden Türk hanımı da Milli Mücadele'nin kahramanları ortada yerini aldı.
"Mustafa'm" söylediği oğlunun alternatifini bekleyen, doğduğu topraklardan boşanmak durumunda kalan, oğlunun hayatını kaybettiğini diyerek selamünkavlen geçiren, müşahede yetisini azda olsa kaybeden Zübeyde Hanım da Kurtuluş Savaşı'nın hüzünlü, çalımlı ve çelimli hanımları ortada anıldı.
Zübeyde Hanım, İzmir'in Karşıyaka ilçesinde akıbet nefesini verdiği 14 Ocak 1923'ten beri Mustafa Kemal Atatürk'ün emaneti ve alp ortak milletin "annesi" namına hatırlanıyor.
Yaşam öyküsü Langaza'da başladı
Zübeyde Hanım, 1857'de Selanik civarlarındaki Langaza adlı yerleşme biriminde Sofuzade Feyzullah Ağa ile Ayşe Hanım'ın evladı namına dünyaya geldi.
Karaman'dan Rumeli'ye hicret fail Yörük Türkmenlerinden ortak aileye mensup bulunan Zübeyde Hanım, Selanik'te Gümrük Muhafaza Teşkilatında işyar Ali Rıza Efendi ile 1871 senesinde evlendiğinde 14 yaşındaydı.
Yenikapı semtinde canlı çiftin, Fatma, Ömer ve Ahmet adları maruz evlatları dünyaya geldi.
Çocuklarından, evvel Fatma'yı, Ali Rıza Efendi'nin Yunanistan sınırındaki Çayağzı anlı şanlı alana tayininden sonraları da Ömer ve Ahmet'i kaybeden aile, 1881 senesinde doğan oğullarına Mustafa ismini verdi. Daha sonraları dünyaya mevrut ufaklıklara da Makbule ve Naciye adları konuldu. Naciye'nin de ıvır zıvır yaşta ince ağrı zımnında yaşama veda etmesiyle Zübeyde Hanım, canlı yaşlarında dört evladını yitirmiş oldu.
Ali Rıza Efendi'nin ölümü
Zübeyde Hanım, daha 30'lu yaşlarındayken Ali Rıza Efendi'nin vefat etmesiyle canlı yaşta ıvır zıvır çocuklarıyla bekâr kaldı ve konuşu güçlükler yaşadı.
Pembe Evi kiraya sağlayan ve ikinci evi satan Zübeyde Hanım, 2 çocuğunu alarak Langaza bölgesindeki Sarıyer köyünde canlı ağabeyi Hüseyin Efendi'nin yanına taşındı.
Zübeyde Hanım, elan sonraları oğlunu eğitimini sürdürmesi düşüncesince anası Ayşe Hanım'ın yanına gönderdi.
Oğlunu aylarca göremedi
Yanına sığındığı ağabeyi Hüseyin Efendi'ye yük edinmek istemeyen Zübeyde Hanım, ikinci evliliğini Selanik Gümrükler Başmüdürü Ragıp Bey ile yaptı.
Balkan Savaşı'ndan sonraları Ragıp Bey'den ayrılan ve Osmanlı toprağı olmaktan çıkan Selanik'i vazgeçme kalem kızı Makbule ile İstanbul'a gitme sonucu düzlük Zübeyde Hanım, Milli Mücadele yıllarında Ankara'ya yerleşti.
Ulusal halas savaşı düşüncesince 1919 senesinde Anadolu'da nice şehre revan oğluna 14 Haziran 1922'de Adapazarı'nda ulaşabilen Zübeyde Hanım, ortak müddet onun yanı sıra yaşadı.
Zübeyde Hanım, sağlığının tedricen bozulmuş olduğu hayatının akıbet aylarında otama olabilmek ve gelini Latife Hanım'ı görebilmek düşüncesince İzmir'e gitti.
Felç geçirmiş ve müşahede yetisini yitirmiş namına geldiği İzmir'deki Latife Hanım Köşkü'nde 28 güneş yaşadıktan sonraları 14 Ocak 1923'te 66 yaşlarındayken hayatını yitiren Zübeyde Hanım, Karşıyaka ilçesine defnedildi.
İzmir Belediyesi kabilinden 1940 senesinde akıbet çeşidi maruz abide mezarında Zübeyde Hanım, gelişigüzel sene 14 Ocak'ta hem resmi büyüklenme temsilcileri aynı zamanda gelişigüzel yaştan yurttaşlar kabilinden anılıyor.
Atatürk ve Zübeyde Hanım
Yaveri Salih Bozok'un notlarına uyarınca annesinin vefatından 13 güneş sonraları İzmir'e mevrut Mustafa Kemal Paşa, annesine kabri başlangıcında şu laflarla veda ediyor:
"Annem aşırı çekti. Erkanı savaş yüzbaşısı namına çıkmıştım. Kötü idarenin adamları, beni evvel zindana sonraları sürgüne gönderdiler. Sürgüne giderken annem gözyaşları zarfında Sirkeci Rıhtımı'nda kalakaldı. Mütareke yıllarında padişahın verdiği ölüm cezası fermanının adına getirildiğini sanan annem selamünkavlen oldu. Oturduğu evler ikide birde basıldı, arandı. Onu İstanbul'dan kurtarıp yanıma aldığımda ise o bundan sonraları bekâr hisleriyle yaşıyordu. Annemi kaybettiğim düşüncesince üzgünüm. Tek tesellim anavatanı yoksulluğa, yokluğa sürükleyen idarenin bundan sonraları ortak elan arka gelmemek kabilinden yokluğun mezarına gömülmüş bulunduğunu görerek cansız olmasıdır."
Fotoğrafı az, anısı büyük
Atatürk araştırmacısı ve kalem Ahmet Gürel, AA muhabirine, Zübeyde Hanım'dan geriye biraz ışık kalsa da hatırasının derinlemesine seneler yaşadığını söyledi.
"Zor ortak avlu yaşamış. Oğlu ile görüşememiş. Kurtuluş Savaşı esnasında oğlunun hayatını kaybettiğini zanneden ortak Zübeyde Hanım var." ifadelerini kullanan Gürel, İzmir'de Latife Hanım'ın korumasında bulunan Zübeyde Hanım'ın yaşlılığa ilişkin rahatsızlıkları zımnında yaşama gözlerini yumduğunu hatırlattı.
Bu tam Eskişehir'de bulunan Mustafa Kemal'e vefatın telgrafla bildirildiğini dile getiren Gürel, "Annesinin vefatına aşırı üzüldüğünü söyler fakat büyüklük görevleri aşırı önemlidir. 27 Ocak haset İzmir'e ulaştığında annesinin mezarını görüşme eder. Burada elindeki kağıttan ortak söylev kari ve annesinin çekmiş olduğu acıları anlatır. Zübeyde Hanım'ı da, aşırı sevilmiş olduğu İzmir'e ve Karşıyaka'nın kalbine gömdüğünü söyler. Zübeyde Hanım'ın ismi da dakika buradaki tesislerde, nikah sarayında, sokaklarda, mahallelerde yaşıyor."
