İstanbul
Afrika kıtasında 2021, darbeler ve Kovid-19 salgınının gölgesinde geçerken, Etiyopya'daki iç savaş, Güney Afrika'daki yağmalama olayları, Nijerya, Mozambik ve Somali'deki yıldırı saldırıları ve iç çatışmalar bu sene gündeme damgasını vurdu.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Afrika'da 2021'de Etiyopya, Benin, Cape Verde, Çad, Cibuti, Gambiya, Kongo Cumhuriyeti, Nijer, Uganda ve Zambiya üzere devletlerde intihabat düzenlendi.
Nijerya'da 1 Kasım'da 21 bükülmüş yapının çökmesi sonucunda 43 can yaşamını kaybederken, 5 Kasım'da Sierra Leone'de mahrukat tankeri ile otomobilin çarpışması sonucunda meydana mevrut patlamada 144 can öldü.
Afrikalı liderler Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyindeki uzuv sayısı adaletsizliğini baştan gündeme taşıdı.
Etiyopya'da iç harp 2021 süresince sürdü
Etiyopya'da başkaldıran Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'nin (TPLF), 2020'nin böylecene merkezi hükümete huzur ayaklanma başlatmasıyla ülkede iç harp pırtlak verdi.
Ordu ile isyancılar arasındaki çatışmalar dolayısıyla beniz binlerce can evini bırakma geçirmek durumunda kaldı, binlerce insanoğlu yaşamını kaybetti.
İsyancılar başşehir Addis Ababa'ya yaklaşırken Etiyopya ordusunun ara ayında başlatmış yer aldığı diyar operasyonlarıyla TPLF arka istifa geçirmek durumunda kaldı.
Gine'de darbe
Gine'de hususi Kuvvetler Birlikleri (GFS) komutanı Mamady Doumbouya, 5 Eylül'de darbe yaparak yönetimi ele geçirdi.
Cumhurbaşkanı Alpha Conde'nin en güvenilmiş yer aldığı adlardan birisi bulunan ve 2018'de şahsen Conde kabilinden bu göreve getirilen Doumbouya, ülkedeki biçimsiz durum dolayısıyla darbe yaptıklarını açıkladı.
Darbe sonrası kurulan askeri cunta Ulusal Birlik ve Kalkınma Komitesinin (CNRD) başındaki Paris Harp Okulu mezun Fransız yurttaşı Doumbouya, 1 Ekim'de planlı törenle intikal döneminin cumhur reisi kendisine ant etti.
Gine'de darbeyle devrilen cumhur reisi Alpha Conde, 30 Kasım'da başıboş bırakıldı.
Mali'de ikinci darbe
Ağustos 2020'deki darbenin arkasındaki ad bulunan Albay Assimi Goita, 24 Mayıs'taki kabin değişikliğinin usullere akla yatkın bulunmadığı nedeni öne sürülerek Cumhurbaşkanı Bah N'daw ve Başbakan Moctar Ouane'nin de aralarında bulunmuş yer aldığı baş döndürücü sayıda fevk düzem yetkilinin gözaltına katılması emrini verdi.
Ndaw ve Ouane, 27 Mayıs'a denli eş evveli darbeyle devrilen Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita'nın da tutulduğu Kati kışlasında alıkonuldu, akabinde ev hapsinde tutulmaya başlandı.
Goita ise 7 Haziran'da planlı resmi törenle ant ederek cumhurbaşkanlığı görevine yöntemince başladı, başvekillik görevine de Choguel Maiga'yı getirdi.
Sudan'da siyasal uzlaşma sağlanamadı
Sudan'da ordunun 25 Ekim'de hükümeti feshedip Başbakan Abdullah Hamduk karışma onlarca siyasetçiyi gözaltına almasıyla sonuçlanan askeri karışma sonrasındaki hile krizini sona erdirmek şartıyla 21 Kasım'da, Ordu Komutanı Abdulfettah el-Burhan ile uygulayımcı hükümeti kurması düşüncesince görevine reddetme edilen Hamduk ortada siyasal geçim imzalandı.
"Darbe" kendisine nitelendirdikleri karışma ve sonra tahsil edilen kararlara tepkime yayınlayan emektar çırçıplak nüfuz koalisyonu Özgürlük ve Değişim Güçleri, Hartum Direniş Komiteleri, Sudan Meslek Odaları Birliği ve birtakımı siyasal partiler, nüfuz sivillere devredilene denli barışçıl dayanma ve çırçıplak itaatsizlik çağrısı yaptı.
Eski Cumhurbaşkanı Beşir'in, 19 Aralık 2018'de başlamış bulunan el ayaklanmasıyla 11 Nisan 2019'da devrilmesinin peşi esna Ağustos 2019'dan beri intikal döneminin yaşandığı, siyasal ve kazançlı krizin sürdüğü ülkede, hâlâ hükümet kurulamadı.
Sudan'da eğreti iktidarın askeri ortakları, Temmuz 2023'te seçimle iş başına mevrut hükümet kurulana denli nüfuz ortağı olmayı sürdüreceğini açıkladı.
Güney Afrika'da yağmalama
Güney Afrika'yı 2009-2018'de müdür Jacob Zuma'nın yolsuzluk, haraç, dolandırıcılık, bağış kaçakçılığı ve yağız mal ibra karışma 16 ayrı suçlamadan yargılandığı davada mahkemeye itaatsizlik suçundan 15 ay dam cezasına çarptırılması temmuzda binlerce kişiyi sokağa döktü.
Protestolar ilkin kuvvet olaylarına, peşi esna yağmalamaya dönüştü.
Zuma, mahkemenin almış yer aldığı karara huzur dirense de 7 Temmuz'da Nkandla kentinde asayiş güçlerine doğrulama oldu.
En az 340 ferdin yaşamını kaybetmiş yer aldığı vakalarda kestirmece 200 alım satım merkezi, 3 bin mağaza, 1400 ATM, 200 kasacı ve postane, 11 hazne ve 8 üretimevi yağmacılar kabilinden maksat alındı.
Zuma, 5 Eylül'de afiyet sorunları dolayısıyla meşrut boşaltma edildi.
Mozambik'teki çatışmalar
Hint Okyanusu kıyısındaki Doğu Afrika ülkesi Mozambik'te Ensar'us Sunna örgütünün sivillere müteveccih saldırıları dolayısıyla hicret edenlerin sayısı 730 bini geçti.
Mozambik'te, tabii taş yağı lambası yağı ve kıymetli eroin kaynaklarının bulunmuş yer aldığı Tanzanya sınırındaki Cabo Delgado'da 4 sene ilkin ortaya çıkan yıldırı örgütü Ensar'us Sunna'nın saldırılarında bugüne denli 2 binden eş tomar can yaşamını kaybetti.
Saldırıları düzenleyen ve yıldırı örgütü DEAŞ ile irtibatlı yer aldığı öne sürülen silahlı gruba, domestik el ortada "Eş-Şebab" deniyor.
Afrika, Avrupa ve ABD askerlerinden oluşan 3 bin 100'den eş tomar ecnebi er ülkede teröre huzur mücadeleye bitmeme ediyor.
Güney Afrika ülkelerine omicron varyantı kısıtlamaları
Güney Afrika Cumhuriyeti'nde 25 Kasım'da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kabilinden "omicron" kendisine bilinen B.1.1.529 varyantının belirleme edildiğinin bildirilmesi sonrası 7 Güney Afrika ülkesine gezi yasağı getirilmesi tepkilere hastalık oldu.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, varyantın evvel ortaya çıkmış yer aldığı Güney Afrika Cumhuriyeti ve Bostvana'nın, Uluslararası Sağlık Tüzüğü mucibince omicron olaylarını hızlıca belirleme yazar raporlayarak zikıymet cenk sergilediğini, dünkü değişke sayesinde gezi kısıtlaması kararının hata yer aldığı vurguladı.
Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa da gezi kısıtlamalarını kınayarak Avrupa devletlerinde de varyantın belirleme edilmesine karşın çabucak Afrika ülkelerine müteveccih hacir tedbirleri alındığına dikkati çekti.
BMGK'ye Afrikalı casus çağrısı
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda yüzdelik 28 ile en baş döndürücü özümleme edilen kadro Afrika bulunmasına karşın BM Güvenlik Konseyi'nde bir aşırı kendisini ait konuların hiçbirinde sürekli uzuv bulunmadığı düşüncesince Afrikalı devletlerin uydurma hakkı bulunmuyor.
Sadece Afrika devletleri değil, Asya ve Latin ABD devletleri de sürekli uzuv peyda geçirmek istediklerini dile getirseler de BMGK'de veto yetkisi bulunan 5 sürekli uzuv ABD, Çin, Rusya, Fransa ve Birleşik Krallık bu taleplere hamam bakmıyor.
BMGK'da 54 ülkenin bulunmuş yer aldığı Afrika'da tek ülkenin sürekli uzuv kendisine toprak almaması, Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall ve Güney Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa'nın Senegal'in başkenti Dakar'da düzenledikleri matbuat toplantısında baştan gündeme geldi.
İki önder BMGK'da ıslahat çağrısı yaparken, Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed'de Twitter'dan icra ettiği açıklamada dü lidere desteğini açıkladı.
Güvenlik problemleri bitmeme ediyor
Afrika'nın ayrımlı bölgelerinde asayiş problemleri bitmeme ederken hükümetler ise iç problemlerini halletmek düşüncesince ayrımlı arayışlar içerisinde.
Nijerya, Mozambik, Somali, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Burkina Faso üzere devletlerde silahlı grupların saldırıları ve çatışmalardan milyonlarca can menfi etkileniyor.
Nijerya'da Boko Haram örgütünün hastalık yer aldığı asayiş hastalığına akıbet senelerde silahlı çeteler de karışma oldu. Ülkenin kuzeyinde küsurat asayiş krizi dolayısıyla Nijeryalılar gösteriler düzenledi.
Mozambik'te ise Ensar'us Sunna örgünün saldırıları sürerken, Zimbabve, Güney Afrika Cumhuriyeti, Ruanda ve Botsvana üzere Afrika devletleri Mozambik'e dayanak noktası düşüncesince er gönderdi.
Uganda'da bombalı saldırılar ve KDC'ye askeri müdahale
KDC'nin Ruanda, Uganda ve Burundi sınırının bulunmuş yer aldığı doğusu, 20 senedir komünist ve kobalt üzere madenlerin kontrolünü sağlamaya etkin silahlı grupların saldırıları ve çatışmalarına oyunluk oluyor.
KDC Cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi, Ugandalı mevkidaşı Yoweri Museveni'nin talebi üzerine, Uganda ordusunun isyancılarla cenk için, ülkesine er gönderilmesine müsaade verdi ve Uganda kabilinden KDC'nin doğusunda çalışkanlık yayınlayan başkaldıran kadro Demokratik İttifak Güçlerine (ADF) huzur 30 Kasım'da kuma ameliyat başlatıldı.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin (KDC) doğusundaki Goma şehrinde, ecnebi askerlerin ülkedeki varlığını gıcırtı fail göstericilerle manşet ortada çıkan arbedede minimum 4 can yaşamını kaybetti.
Afrika'da en eş tomar mültecinin bulunmuş yer aldığı Uganda, ülkelerindeki çatışmalardan kaçan 20 binin üstünde Kongoluya ev sahipliği yapıyor.
Operasyonun, Uganda'da teşrinisani ve ara aylarında peşi esna mevrut bombalı saldırılar sonrası başlaması dikkati çekti.
Somali'de kuraklık
Somali'de diyar değişikliğine ilişkin kendisine yaşanmış bulunan kuraklıktan binlerce can etkileniyor.
Hükümet, ülkede yaşanmış bulunan kuraklığın ölümsek tesirleri dolayısıyla 10 Kasım'da toptan iane çağrısı yaptı.
Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) de doğacak sene 7,7 milyon Somali vatandaşının yağışsızlık dolayısıyla insanca desteğe gerekseme işitebileceği uyarısı yaptı.
Ülkede en hararetli yağışsızlık 2011'de yaşanmış ve kestirmece 260 bin can yaşamını kaybetmişti.
Çad önderi isyancılarla çıkan arbedede öldü
Çad Ordu Sözcüsü Azem Bermandoa Agouna, 20 Nisan'da icra ettiği açıklamada, 68 yaşındaki İdris Debi Itno'nun ülkenin kuzeyinde ayrılıkçı Çad Değişim ve Birlik Cephesi angın gruba huzur planlı operasyona katıldığını, çıkan arbedede yaralandığını ve yaşamını kaybettiğini duyurdu.
Itno'nun 37 yaşındaki oğlu, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Korgeneral Muhammed İdris Deby başkanlığındaki Askeri Geçiş Konseyi 20 Nisan'da ülkenin yönetimini devraldı.
Çad Devlet Başkanı Itno'nun cephede yaşamını kaybetmesinin peşi esna eğreti kendisine yönetimi devralan Çad ordusu kabilinden 26 Nisan'da meydana getirilen açıklamada, Çad'ın eğreti hükümet başbakanı kendisine Albert Pahimi Padacke'nin seçildiği duyuruldu.
Kenya ile Somali arasındaki bahir sınırı anlaşmazlığı bitmeme ediyor
İki ülke, Hint Okyanusu'na bakan, ensesi kalın alan yağı ve taş yağı lambası yağı yataklarına cemaat yer aldığı sonra sürülen kıyılar üstünde etraflıca süredir huzursuzluk yaşıyor.
Somali, dü ülkenin Hint Okyanusu'ndaki bahir sınırının Somali'nin yağız sınırı ile ayrımsız yönde ilerlemesi icap ettiğini savunurken, Kenya, sınırın Somali'nin aleyhine olacak halde şahlanmak boyu şeridinde kestirmece 45 derecelik eş açıyla ilerlemesi icap ettiğini kanıt ediyordu.
Anlaşmazlığın çözümü düşüncesince Somali ve Kenya, Uluslararası Adalet Divanına başvurmuş fakat evvel duruşması Eylül 2019'da görülmesi müstelzim dava, Kenya'nın isteğiyle defaatle ertelendi.
Somali hükümeti, 11 Şubat’ta, Kenya'nın bahir sınırı anlaşmazlığı davasını talik isteklerine tepkime göstererek, Kenya'yı Somali yurtlarını gasbetmeye çalışmakla suçladı.
Uluslararası Adalet Divanı, 12 Ekim'de, Kenya ile Somali ortada anlaşmazlığa hastalık bulunan bahir sınırında ihtilaflı alanın iri bölümünü Somali'ye bırakması sonucunda aldı.
Buna göre, dü yurt ortada paylaştırılan ihtilaflı alanın iri bölümü Somali'ye verilirken, ıvır zıvır eş bölümü Kenya'ya bırakıldı fakat Kenya bu sonucunda reddettiğini açıkladı.
Seçimler
Afrika'da 2021'de nice ülkede riyaset seçimleri evet ve birtakımı devletlerde hükümetler değişti.
Etiyopya, Benin, Cape Verde, Çad, Cibuti, Gambiya, Kongo Cumhuriyeti, Nijer, Uganda ve Zambiya'da intihabat düzenlendi.
Doğu Afrika ülkesi Cibuti’deki cumhur reisi seçimini bulunan Cumhurbaşkanı ve iktidardaki İlerleme düşüncesince Halk Hareketi (RPP) önderi İsmail Ömer Ciyle kazanırken, Orta Afrika ülkesi Çad'da, 6. defa yavuklu bulunan olan Cumhurbaşkanı İdris Debi Itno seçimin galibi oldu.
Gambiya'da bulunan büyüklük başkanı Adama Barrow, Nijer'de Mohamed Bazoum, Kongo Cumhuriyeti'nde bulunan Cumhurbaşkanı Denis Sassou Nguesso, Uganda’da büyüklük başkanı Yoweri Kaguta Museveni, Zambiya’da muhalafet talibi Hakainde Hichilema, Cape Verde'de ise ihtilaf talibi Jose Maria Neves seçimleri elde eden liderler oldu.
Etiyopya'da ertelenmesi eleştirilere hastalık bulunan seçimi, Başbakan Abiy Ahmed'in önderlik etmiş yer aldığı iktidardaki Refah Partisi kazandı.
