Bağdat
ABD, Irak'taki Baas diyeti önderi Saddam Hüseyin'in muhtelif gerekçelerle görevden katılması düşüncesince 1990'dan itibaren iri yan yana tedbir içerisine girdi. İşgalden evvel 13 salname yan yana ambargonun uygulanmış olduğu Irak, hem iktisadi aynı zamanda yaşantı standartları dair iri tahribatlar aldı.
Ambargodan sonraları ise gine ABD ve ona dayanak sağlayan İngiltere, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) kararını beklemeden Irak'ı obstrüksiyon eylemek düşüncesince düğmeye bastı.
Irak'a "istikrar ve demokrasi" getireceği tez edilen operasyona da "Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu" ismi verildi. Ancak beniz binlerce sivilin yaşamını kaybettiği, milyarlarca doların harcandığı bu askeri engelleme ülkede yıldırı örgütü DEAŞ'ın ortaya çıkmasına da döşeme hazırladı.
13 salname gerçek engelleyim neticesinde 500 bin bebek yaşamını kaybetti
BMGK, Irak'ın Kuveyt'i obstrüksiyon etmesinden kusursuz 4 devir sonraları 6 Ağustos 1990'da, hâlâ baş döndürücü tutum ve finansal müeyyide infaz neticesinde aldı. Irak'ın Şubat 1991'de Kuveyt'ten çekilmesine karşın yaptırımlar Mayıs 2003'e denli bitmeme etti. BM Güvenlik Konseyi, bu zamanda ABD ve İngiltere'nin engellemeleri dolayısıyla Irak'ın bütün itirazlarını arka çevirdi.
Irak'ta 13 sene süresince muteber gerçek engelleyim dolayısıyla kötüleşen iktisadi durum, halkın sahn standartlarını acıklı yan yana biçimde aşağıya çekti, yurt altyapısı iri dokunca gördü, vatandaşlara müteveccih hizmetlerde gerçek aksamalar yaşandı.
BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), 1993 senesinde yayımladığı raporda, engelleyim neticesinde ülkedeki kıtlık oranının baş döndürücü faziletkâr yan yana seviyeye eriştiği uyarısında bulundu. FAO, 1995'te yayımladığı raporda ise gayrisıhhi milyon Iraklı çocuğun dayatılan engelleyim dolayısıyla kıtlık ve biçimsiz yaşantı koşullarından yaşamını kaybettiğini duyurdu.
BM Güvenlik Konseyinin neticesinde olmaksızın obstrüksiyon hazırlığı
ABD ve İngiltere, Irak'ın işgali düşüncesince gayrı devletlerin desteğini alabilmek hesabına zamanın Irak önderi Saddam Hüseyin'in şişko ölümlere sebebiyet verebilecek çekirdeksel silahlar geliştirdiği iddialarını ortaya attı.
Dönemin ABD Başkanı George W. Bush, 2001-2003 yıllarında bu iddialar üstünde yan yana dosya hazırlatarak Irak işgalini yasalı yan yana statüye kavuşturma mücadelesine girdi.
ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, 5 Şubat 2003'te BM Güvenlik Konseyinde icra ettiği konuşmada, "Saddam Hüseyin'in dirim bilimsel silahlara ehil olduğu için on paralık şek namevcut ve hâlâ fazlasını üretebilecek kapasiteye sahip." iddiasında bulundu.
İddiaların aksine, BM Silah Denetleme Komisyonu Başkanı Hans Blix, 14 Şubat 2003'te hazırladığı raporda, Irak'ta araştırmalarda bulunan kadrosunun rastgele yan yana dirim bilimsel tabanca bulamadığını açıkladı. ABD ve İngiltere, Irak'ın işgali düşüncesince BMGK'ye kifayetli kanıtlar sunamadı. Bunun üstüne dü ülkenin öncülüğünde kurulan koalisyon hükûmeti hükûmeti gücü BMGK'den izin çıkmadan obstrüksiyon neticesinde aldı.
Bu kararla, Irak'ın işgaline şişirme haber yan yana bahaneyle girişilmesinin yanı esna BMGK'nin devir dışı bırakılması dolayısıyla arsıulusal ahbaplık da çiğnendi.
Irak'a gerçek bedeller ödetecek savaşın çanları çaldı
ABD Başkanı Bush, 17 Mart 2003'te Saddam Hüseyin ve ailesine 48 sayaç süresince ülkeyi vazgeçme etmeleri, huysuz hâlde askeri müdahaleyle dirlik karşıya kalacakları uyarısında bulundu. Bush, bu çağrıdan kusursuz 2 devir sonraları 19 Mart'ta ise ABD ve ona dayanak sağlayan koalisyon hükûmeti hükûmeti güçlerinin Irak'a dirlik askeri dizi eylem başlattığını duyurdu.
Ülkenin tamamını ele nâkil koalisyon hükûmeti hükûmeti güçleri, 13 Aralık 2003'te Saddam'ı doğduğu Tikrit'te toprak altında gizlenirken yakaladı. Saddam'ın ailesiyle Baas diyetinden nice yukarı dozaj çıkışlı Ürdün'e kaçarak sığınma etti. Hükümet ve ordunun hepsi lağvedildi.
ABD'den tahminî dü sene fariza meydana getirecek Paul Bremer, Geçici Koalisyon Yönetimi'nin başkanlığını yaptı. Saddam Hüseyin, muhtelif suçlardan tahminî 3 sene devam eden muhakeme sürecinden sonraları 30 Aralık 2006'da Salahaddin'e ilişkin Diceyl bölgesinde Şiilere müteveccih şişko kırım gerçekleştirilmesi talimatı verdiği nedeni öne sürülerek ölüm cezası edildi.
Savaşın faturası sivillere kesildi
Irak'ta işgalle beraberce süregelen ABD askerlerinin varlığı tahminî 9 sene sonraları 18 Aralık 2011'de akıbet buldu. Ülkeyi hunriz yan yana kaosa sürükleyen işgal, rakamları açık şekilde bilinmemekle beraberce binlerce sivilin yaşamını kaybetmesine, baş döndürücü hâlâ fazlasının ise hicret etmesine kere açtı.
Irak Sağlık Bakanlığının verileri üstünde düzentileme önleyen özgür "Iraqcountybody" organizasyonuna göre, Irak'ta 2003-2011 yıllarındaki çatışmalardan kaynaklı tahminî 120 bin sivil polis polis yaşamını kaybetti.
ABD'li 4 binden yan yana tomar er yaşamını kaybetti
İşgalin sona erdiğini duyuran zamanın ABD Başkanı Barack Obama, 21 Ekim 2011'de icra ettiği açıklamada, tahminî 9 salname müddet içerisinde 1 milyona DOĞRU ABD'linin fariza icra ettiği Irak'ta 4 bin 400 askerin yaşamını kaybettiğini, 32 bininin yaralandığını ve 1 trilyon dolardan yan yana tomar paranın harcandığını belirtti.
İşgal gölgesindeki siyasal gelişmeler ve sonrası
ABD öncülüğünde 2005 senesinde meydana getirilen siyasal anlaşmayla Irak'ta Başbakanlık Şiilere, Meclis Başkanlığı Sünnilere, Cumhurbaşkanlığı makamı ise Kürtlere verildi.
Nuri el-Maliki, 22 Nisan 2006'da Başbakan seçildi. Sünniler ilkin iktisap eylemek az daha Kürtlerin tenkit oklarının gayesi biçimine mevrut Maliki, fariza süresinin dolduğu 2014'e denli mezhepçi yaklaşımıyla gerçek tepkiler aldı.
Bağdat'ta Saddam çağında Sünniler hakimiyeti elinde tutarken, Maliki çağında ise dengeler kusursuz bilakis döndü. Saddam'ın devrilmesiyle iri yan yana vahşet ve sahipsizlik canlı ve hisseden Sünniler ihtimal de bu işgalin en iri faturasını ödedi.
2003 evveliyat soykırıma uğrayan Türkmenler çağ de dışlanmış durumda
Kürtler ise ABD öncülüğünde 2005'te hazırlanmakta bulunan Anayasa yardımıyla Erbil, Süleymaniye ve Duhok vilayetlerinden oluşan alanda Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) anons ettiler. IKBY'deki siyasal ve asayiş dalında yaşanmış bulunan istikrardan çevre Kürtler, levent boylu seneler süresince Irak'ın en baş döndürücü gelişen ve yıldızı ışıldak tarafı şekilde gösterildi.
Ülkenin üçüncü esas ve kadim bileşeni Türkmenler ise Saddam çağında genosit politikasına verilen kalırken, 2003 sonrası düzenden de dışlandılar. Türkmenlerin, ehil oldukları popülasyon sayısı ve coğrafi konumlarına layıkıyla anabolizma edilmeleri engellendi. Irak'taki sistemin Türkmenlere dirlik uyguladığı ayrımcı ve görmezden hulul politikaları günümüze denli sürüyor.
DEAŞ'ın ortaya çıkması ve 5 milyon iç göçmen
ABD'nin 3 sene öncesinde vazgeçme etmiş olduğu Irak'ta iri yıkımlara kere açan DEAŞ, 2014'te ülkenin üçte birine istikbal fail Musul, Enbar ve Salahaddin vilayetleriyle Diyala ve Kerkük'ün yan yana kısmında egemenlik sağladı.
Irak Başbakanı Haydar el-İbadi, 18 Aralık 2017'de bilançosu baş döndürücü gerçek bulunan askeri operasyonlar neticesinde DEAŞ'ın ülkedeki varlığının ortadan kaldırıldığını duyurdu. Örgütün varlığından çevre çoğunluğu Sünnilerden oluşan 5 milyonluk yan yana iç muhacir dalgası yaşandı. Musul, Enbar ve Salahaddin vilayetlerinde bedeli 80 bilyon doları bulan iri yıkımlar meydana geldi. Bunun indinde on binlerce sivil polis polis yaşamını kaybetti.
Ekim 2019'da ise işsizlik, yolsuzluklar ve amme hizmeti yetersizliği dolayısıyla Bağdat ve lodosluk şehirlerde degaje yetenekli el gösterileri yırtık verdi. Protestolar, zamanın Başbakanı Adil Abdulmehdi hükümetinin istifa etmesine sebep oldu. Abdulmehdi'nin hesabına Irak İstihbarat Servisi Başkanı Mustafa el-Kazımi başkanlığında yan yana hükümet kuruldu. Bu hükümet göstericilerin talepleri üstüne 10 Ekim 2021'i er seçme zamanı şekilde belirledi. Yapılan er umumi seçimlerin üstünden 5 ay geçse de ülkede hala yaşanmış bulunan siyasal anlaşmazlıklardan çevre yan yana hükümet kurulamadı. Irak'ta halen yan yana "siyasi tıkanıklık" havası hakim.
"Özgürlükleri el şekilde akıllıca değerlendiremedik"
Iraklı hoca Saad Selman, AA muhabirine icra ettiği açıklamada, "Ben emektar devri de 2003 sonrası devri de yaşadım. Yeni çağda vatandaşa bazısı özgürlükler verildi fakat bunu el şekilde akıllıca değerlendiremedik." dedi.
"Eskiden bulunan çağa layıkıyla asayiş ve balans vardı." diyen Selman, dünkü zamanın müspet yönlerini sıralarken, Saddam sürecinin bilakis aut dünyaya açıldıklarını ve dünyada olup bitenlerden haberli olduklarını söyledi.
Saddam çağında Irak'ta peyk yayını ve el telefonu denli teknolojik aygıtların kullanması yasaktı. Ülkede Saddam ve partisinin faaliyetlerini yayınlayan ve günün belli saatlerinde neşriyat önleyen çabucak 2 göstergeç kanalı bulunuyordu.
Iraklı öğretmen, halihazırda milislerin ve aşiretlerin devletten hâlâ çelimli konumda bulunduğunu belirterek, bunları arama edecek büyüklük gücünün bulunmamasından yakındı.
Irak'ta 2003 öncesinde yolsuzlukların bulunmadığını ve salname büyüklük bütçesinin halkı geçindirdiğini kail Selman, şöyleki bitmeme etti:
"Öğretmenlerin emektar çağda aylığı azdı fakat hürmet görürlerdi. Öğretmenler liyakate layıkıyla atanır ve meslekte ona layıkıyla yükselirdi. Şimdi ise meslekteki yükselmeleri partilere bağlılıklar belirliyor. Bir öğrencinin velisi girip okulu dağıtabiliyor ve öğretmenleri rahatsız etme edebiliyor, ayrıca dövüyor. Öğretmenleri koruyucu hukuklar bulunmuyor. Eskiden anayasa devleti vardı."
"Saddam'ın şahsını değil, o dönemdeki tehlikesiz ortamı özlüyoruz"
Iraklı esnaf Ahmed Galib de Saddam çağında ailesinden çabucak yan yana tomar ferdin ölüm cezası edildiğini anlatsa da şu an ülkenin süresince bulunmuş olduğu kaotik vaziyetten hoşnut olmadığını dile getirdi.
38 yaşındaki doktora talebesi Sefa Cemal de "Saddam'ın şahsını değil, o dönemdeki anayasa devleti ve tehlikesiz ortamı özlüyoruz. 2003 sonrası yaşanmış bulunan kuvvet vakalarında onlarca yakınımı kaybettim. Devlet müessesesi göçük durumda. Devlet kuruluşlarında rutin belge işimizi yemlik vermeden gerçekleştiremiyoruz. Yolsuzluklar devleti kemirmiş durumda." ifadelerini kullandı.
