Beyrut
Yemen, Suriye, Irak ve Lübnan, Suudi Arabistan ile İran ortada menfaat çatışmalarının yaşandığı devletlerin başlangıcında geliyor.
Ezeli dü rakip ortada Lübnan üstünden başta 2016'dan beri ağır çekişmeler yaşanıyor. Eski Başbakan Saad el-Hariri'nin, 2016'da Hizbullah ile ortak yönetim hükümetini kurmasından sonradan Riyad ve Beyrut ilişkileri gerilemeye başladı.
Suudi Arabistan ve Lübnan ortada iplerin kopmasına hastalık bulunan sonuç görüngü ise Suriye diyetine yakınlığı ile tanıdık Marada Hareketi Partisinden Enformasyon Bakanı George Kardahi'nin Suudi Arabistan'ı Yemen'deki iç harp dolayısıyla kaba müşterek dille eleştirmesi oldu.
Kardahi'yi esbabımucibe yayınlayan Riyad yönetimi, 29 Ekim'de Beyrut Büyükelçisi'ni çekti. Riyad'ın peşi sıra Bahreyn ve müşterek güneş sonradan da Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) büyükelçilerini Beyrut'tan çekeceğini duyurdu.
Lübnan lirasının sonuç 1 yılda dolar karşısında yüzdelik 90 bedel kaybetmesi ve cazibe krizinin bitmeme etmesinin peşi sıra Körfez ambargosu, ülkedeki konuşu krizi elan da derinleştirebilir.
AA muhabiri, Lübnan ve Suudi Arabistan ortada yaşanmış bulunan bulunan kriz, bunun gerisinde yatan dinamikler ve Lübnan'a mümkün yansımalarını 5 soruda derledi.
Lübnan ve Suudi Arabistan arasındaki sonuç krizin nedeni ne?
İki diyar ortada krizin yarık vermesinin müsebbibi Lübnan Enformasyon Bakanı Kardahi'nin 27 Ekim'de gösterilen fakat elan ilk çekilen müşterek programda, Riyad'ı Yemen'deki harp dair eleştirmesi kendisine gösteriliyor.
Kardahi, Suriye'deki Esed diyetine yakınlığı ile tanıdık Hristiyan Marada Hareketinin kotasından 10 Eylül'de kurulan ortak yönetim hükümetinde göreve başladı.
Katar merkezli Al Jazeera monitör kanalının programında mütekellim Kardahi, İran destekli Husilerin Yemen'de menfaatlerini savunduğunu, Suudi Arabistan'ın Yemen'de yürüttüğü savaşın da saçma bulunduğunu söylemişti.
Lübnan Başbakanı Necib Mikati ve Cumhurbaşkanı Mişel Avn, ayrımsız güneş Kardahi'nin sözlerinin hükümetin Suudi Arabistan ve başka Arap ülkeleriyle politikasını yansıtmadığını, kendisinin de bu ifadeleri icra vekili olmaksızın ilk kullandığını bildirdi.
Riyad yönetimi, devrisi güneş Kardahi ve yıldırı örgütü ikrar ettikleri Hizbullah'ın diyar içinde kalan hakimiyetini esbabımucibe göstererek, Beyrut Büyükelçisi'ni çektiğini ve topu topu ithalatı da durduğunu duyurdu.
Başbakan Mikati, Riyad'ın bu tutumunu halletmek düşüncesince Kardahi'den fedakarlık yapmasını isteyerek, imalı müşterek halde ülkenin menfaati düşüncesince ya kusur dile yahut istifa et çağrısında bulunmuştu.
Ancak gelinen noktada Kardahi, kusur dilemedi, istifasının da bahis konusu olmadığını söyledi.
Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib, Kardahi'yi krizin "günah keçisi" kendisine niteledi.
Beyrut, Riyad ve Tahran arasındaki çekişmenin bedelini mi ödüyor?
Suudi Arabistan ve İran ortada yıllardır, Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan'da vekalet grupları üstünden ağır çekişmeler ve çatışmalar yaşanıyor.
Riyad ve Tahran, bu ülkelerdeki Sünni ve Şiiler üstünden kurulan silahlı vekalet grupları, dayanak noktası verdikleri politik partiler ve siyasetçilerle, akçalanmış ettikleri iletişim araçları organlarıyla birbirlerinin çıkarlarını maksat alıp, bahis konusu devletlerde politik ve askeri kudret elde etmeye çalışıyor.
Son devirde dü diyar arasındaki en kaba çekişmenin yaşandığı diyar Yemen. İran destekli Husiler sahada askeri inkişaf kaydedip çoğunlukla Suudi Arabistan topraklarındaki sınıra benzeyen askeri ve çıplak yerlere bomba dü canlı İHA'larla saldırılar düzenliyor.
Lübnan'da ise Riyad yönetimi, İran destekli ve Suudi Arabistan kabilinden yıldırı örgütü kendisine ikrar edilen Hizbullah'ın kalan askeri ve politik nüfuzundan rahatsız.
Riyad, İran destekli Hizbullah'ı, Yemen'e kavgacı gönderip, ülkesinin millî güvenliğini yıldırma etmekle suçluyor.
Problem gerçekleştiren müşterek başka madde da Hizbullah'ın Lübnan'daki topu topu mutluluk limanlarını arama yazar Körfez ülkelerine narkotik sevkiyatı yapması kendisine gösteriliyor.
Açık raporlara göre, İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin öldürülmesinden sonradan Hizbullah'ın Suriye, Irak ve başta Yemen'deki görevi elan da güçlendi.
Suudi Arabistan, bulunan krizin gerçek nedeninin Lübnan'ın kendisi değil İran'ın oradaki kalan Hizbullah hegemonyası bulunduğunu dillendiriyor.
Bunu belirgin müşterek halde tabir fail Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan oldu.
Bin Ferhan, 30 Ekim'de meydana getirdiği açıklamada, "Lübnan'la rastgele müşterek akse yok. Bilakis Lübnan'daki kriz, İran'a vekalet edenlerin hegemonyası nedeniyledir. " dedi.
Hizbullah'ın güçlendiği politik mekanizmada Lübnan mutluluk kuruluşlarının zayıfladığını korumak için çaba sarfeden Bin Ferhan, "Bu gestalt da Lübnan hükümetini halkının çıkarlarının aksine akıntı etmeye zorluyor." ifadelerini kullandı.
Hizbullah "Lübnan'ı arama ediyor" ifadesi ne derece doğru?
Suudi Arabistan yönetimi, Lübnan ile diplomatik ve ticari ilişkilerini kestiğini açıklamak düşüncesince yayımladığı yazılmış açıklamada, "Hizbullah ülkenin topu topu limanlarını arama ediyor" iddiasında bulundu.
Riyad'ın bu iddialarına karşılık Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib'den geldi.
Hizbullah'ın ülkenin asal bileşenleri ortada arazi aldığını tamlayan Buhabib, "Ancak topu topu Lübnan, Hizbullah değil. Lübnan'ı da domine etmiyor." niteleyerek konuştu.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Abu Dabi merkezli "The Emirates Policy Center (EPC)" fikir kuruluşunda Lübnan uzmanı kendisine etkin Hanin Ghaddar, Hizbullah'ın mutluluk içinde mutluluk bulunduğunu ayrıca Lübnan devletinden elan çelimli bulunduğunu belirtiyor.
Ghaddar imzasıyla EPC kabilinden piyasaya çıkan tutanağa gereğince Hizbullah, eneze mutluluk kurumu üstünden devletin ordusu, para ve toplumsal sistemine koşut kendisine büyüdü.
Suriye'nin 2005'te Lübnan'dan çekilmesinden sonradan ülkedeki askeri ve politik boşluğu Hizbullah'ın doldurduğuna arazi sunulan raporda, örgütün arsıulusal topluluğun tepkisini çekmemek düşüncesince Lübnan'ı aracısız arama buyurmak namına arkada durarak ayrımlı mezheplerden öne sürdüğü erkek oyuncular ve siyasetçilerle hükümeti yönetmeyi yeğleme etmiş yer aldığı öne sürülüyor.
Hizbullah, 2018'de umumi seçimlerde 128 sandalyenin bulunmuş yer aldığı Meclise 12 saylav gönderdi. mühim müşterek parçası yer aldığı 8 Mart Bloku ortak yönetim hükümetinde arazi aldı.
Mikati başbakanlığındaki ortak yönetim hükümetinin ehemmiyetli ortağı bulunan Hizbullah, İran ve Suriye diyeti destekli 8 Mart Bloku da az elan 24 bakanın 22'sini elinde bulunduruyor.
Hizbullah'ın hükümetteki politik gücü dolayısıyla kabineden çıkan kararlardaki etkinliği kaçınılmaz. Bunun en belirgin örneği de 4 Ağustos 2020'deki Beyrut Liman patlaması vakasında görülüyor.
Hizbullah ve onun müttefiki Şii Emel Hareketi'nin icra vekili ve milletvekilleri, soruşturmayı örümcek bilgili Tarık Bitar'ın topu topu çağrılarına karşın ifadeye gelmediği kabilinden Bitar'ın görevden alınmasını istem ediyor.
Beyrut Limanı patlamasına bağlı soruşturmaya reaksiyon yayınlayan Hizbullah ve Emel Hareketi, 12 Ekim'den beri kabin toplantılarına katılmıyor. Bu sebeple Mikati de hükümet toplantılarını düzenleyemiyor.
Ayrıca Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'a gereğince yalnızca Lübnanlı 100 bine benzeyen kavgacı ülkede mümkün müşterek harbe anık durumda.
Suudi Arabistan'ın Lübnan ile ilişkilerini bozmasının ehemmiyetli nedenlerinden birisi de Hizbullah'ın Suriye'deki iç harpte Esed diyetinin beraberinde arazi alması.
Suriye'deki iç savaştan sonradan Yemen'e de militan gönderilmiş yer aldığı tez edilen Hizbullah'ın, Irak'taki Haşdi Şabi çatısı altında Irak Hizbullahı'nı kurduğu ve binlerce milisi eğittiği çoğunlukla gündeme getiriliyor.
Uyuşturucu meselesinde ise Suudi Arabistan'ın Beyrut Büyükelçisi Velid el-Buhari, Nisan 2021'de toplumsal iletişim araçları hesabından meydana getirdiği açıklamada, sonuç 6 yılda Lübnan'dan Suudi Arabistan'a sokulmaya çalışılmış bulunan 600 milyon narkotik hapın ele geçirildiğini aktarmıştı.
Beyrut elbette müşterek hal zımnında başvurdu ve ki nerede duruyor?
Krizin yaşandığı andan itibaren Başbakan Mikati, Riyad'ın diplomatik ve ticari ilişkilerini kesmesinden sıkıntı duyduğunu belirtti ve kararın gözden geçirilmesini istedi.
Mikati, Kardahi'den ülkenin menfaatleri düşüncesince fedakarlık yapmasını arzuladı fakat Hizbullah Kardahi'nin gerisinde durarak, istifa etmesinin ülkenin egemenliğinin ihlal edilmesi anlamına geldiğini duyurdu.
Hizbullah'ın, Mikati'yi Kardahi'nin istifa etmesi biçiminde kabineden bakanlarını çekmekle yıldırma etmiş yer aldığı doğacak sürüldü.
Kardahi'ye Hizbullah'tan sonradan üyesi yer aldığı Marada Hareketi önderi Süleyman Franciye'den dayanak noktası geldi.
Ancak emektar Lübnan Başbakanı ve Müstakbel Hareketi önderi Saad Hariri, Dürzi İlerici Sosyalist Partisi önderi Velid Canbolat, Hristiyan Lübnan Güçleri önderi Semir Caca ise Kardahi'yi Arap ülkeleriyle ilişkileri bozmakla suçlayıp istifa etmesi çağrısında bulundu.
Uluslararası kurda ise Beyrut yönetimi, probleminin çözümü düşüncesince ABD'nin kapısını çaldı.
Lübnan Dışişleri Bakanı Buhabib, ABD'nin problemi çözebilecek güçte bulunduğunu belirterek, iane talebinde bulunduklarını bildirdi.
Krizin yaşanmasından doğrudan sonradan Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Bin Ferhan'ın evvel Yemen ve diyalekt gelişmelere bağlı müşterek telefon görüşmesi geçekleştirmesi dikkati çekti.
İran ve Yemen'de Kardahi düşüncesince dayanak noktası gösterileri düzenlendi
Lübnan'ın Tahran Büyükelçilik binası uğrunda müşterek araya mevrut İranlılar, Kardahi'nin posterini taşıyarak el birliği eylemi düzenledi.
Yemen'de Husilerin kontrolündeki Sana'da Kardahi'nin Suudi Arabistan düşüncesince sarfiyat etmiş yer aldığı ifadeler ve fotoğrafı reklam panolarına asıldı.
Krizin peşi sıra Kardahi, İran öncülüğünde "direniş cephesinin" kahramanlarından birisi kendisine anons edildi.
Körfez ülkelerinin yaptırımı Lübnan ekonomisini elbette etkiler?
Suudi Arabistan ve başka Körfez devletleri Lübnan'daki taşınmazlar ve gezim sektörüne en aşırı envestisman karşıcı devletlerin başlangıcında arazi alıyor.
Lübnan'da kısaca 15 sene devam eden iç savaşın sonlandırılmasında Riyad'ın ehemmiyetli müşterek görevi vardı. Taif Anlaşması'yla iç mücadelesi bütünler Riyad, ülkenin baştan kalkındırılması düşüncesince de ağır yatırımlarda bulundu.
Dönemin Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin Suudi Arabistan ile kurduğu çelimli münasebat sonucunda dü diyar aşırı yakınlaştı ve bilyon dolarlık yatırımlar Lübnan'a geldi.
Başta Beyrut edinmek şartıyla Cebel-i Lübnan'a Körfez'den nice gezgin atak etti ve taşınmazlar satın aldı.
Riyad ve Kuveyt, 2006'da İsrail ve Hizbullah savaşının peşi sıra Lübnan lirasının çöküşünü engel edinmek düşüncesince 1 bilyon 500 milyon dolarlık ücreti Lübnan Merkez Bankası rezervine ekledi.
Paris'te planlı dayanak noktası konferansında Riyad, Lübnan'a 7,6 bilyon dolarlık mali dayanak noktası taahhüdünde bulunmuş oldu ve bunun 1,1 bilyon dolarını realizasyon etti.
Saad Hariri'nin, Hizbullah ile 2016'da hükümeti kurmasından sonradan Suudi Arabistan mali desteğini çekilme sonucu aldı. Riyad, Beyrut'u İran'ın uydusuna girmekle suçladı.
Riyad ve Beyrut ilişkileri 2016'dan beri kötüleşti. Aynı sene Lübnan'ın, Suudi Arabistan'ın Tahran'daki Büyükelçiliğine saldırıyı kınamaması üzerinde Lübnan ordusuna verilecek bulunan 3 bilyon dolarlık mali dayanak noktası kesildi.
Lübnan'da 2019'da yarık verici konuşu krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti.
Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a gezi etmemesi anlamında uyarması üzerinde Körfezli gezgin sayısı ağır halde azaldı.
Lübnan'da 2019'da yarık verici konuşu krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti. Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a gezi etmemi düşüncesince uyarması üzerinde Körfez'den gezgin gelişi ağır müşterek halde azaldı.
Lübnan'ın 2020'deki dış satım kütlesi 3 bilyon 500 milyon dolar civarında. Ülkede, 250 milyon dolarlık dış satım kütlesi ile İsviçre ve BAE'den sonradan Suudi Arabistan 3'üncü tam arazi alıyor.
BAE'ye meydana getirilen dış satım ise kısaca 400 milyon dolar. İlişkisini kesen müşterek başka diyar bulunan Kuveyt'e 100 milyon dolarlık dış satım lakırtı konusu.
Lübnan'ın ağır cazibe krizi sorununu halletmek düşüncesince Suudi Arabistan'ın bölgedeki dü müttefiki bulunan Ürdün ve Mısır'dan iane talebinde bulunması da ehemmiyetli konuların başlangıcında geliyor.
Riyad yönetimi halihazırda Ürdün ve Mısır'ın Lübnan'a Suriye diyeti üstünden cazibe ve katıksız kavara ihracına itiraz etmiyor.
Ancak gelinen noktada Hizbullah ve İran'a dirlik Lübnan'ın müşterek yetişkin kendisine kullanılması durumunda, cazibe ve katıksız kavara ihracatında teessürat da yaşanabilir.
