Hartum
Sadaka kültürünün örneklerinden pişirilmiş topraktan meydana getirilen su küpü zir, senenin iri kısmında kahir sıcakların bilge bulunduğu Sudan'da, birtakımı evlerde hala frijider ve besinleri hıfız üzere kullanılıyor.
Zirler, sokaktakilerin su gereksinimlerini karşılaması düşüncesince hayırseverlerce yaptırılıp çoğu kez okul, cami derece canlı mekanların yakınlarına bırakılırken, birtakımı aileler de ölen yakınları hesabına evlerinin önüne sebiller koyuyor.
Hemen doğrudan gelişigüzel caddede rastlanan zirler, sabahları temizlenip dolduruluyor, hayvanların erişememesi düşüncesince yüksekçe müşterek yere konulup giysi kapakla örtülüyor.
Çöl ikliminin sansasyonel bulunduğu ve yaz aylarında termometrelerin 50 santigrat dereceyi gösterdiği Sudan'da zirler, suyu ilgisiz tutması ve tabii müşterek zevk verdiği düşüncesince yeğleme ediliyor.
Zirler, başkentin kuzeyindeki Umdurman kentinin Abrof (El Kamair) Mahallesi'ndeki değersiz çanak atölyelerinde ustaların Nil Nehri’nin toprağından hazırladıkları balçığa biçim verip taş fırınlarda pişirmesiyle üretiliyor.
Eskiden evlerin eğer olmazsa olmazı bu emektar adet, bugünlerde evlerde dekorasyon ve sokaklarda ise hayrat üzere yaşatılıyor.
Güney Sudanlı çanak ustası 66 yaşındaki Garen Bol Mo kısaca 40 yıldır, Umdurman'ın Abrof Mahallesi'nde çanak yapıyor.
Mo, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, "Bu işin okulunu okumadım. Hobi şekilde başladım. İşimi aşırı seviyorum." dedi.
Nil'den getirdiğimiz toprağı ayağımızın altında çiğneyip elimizle yoğunluk verdikten sonradan şekillendirip süsleriz. Birkaç gündüz bekledikten sonradan taş fırınlarda pişiririz. Çanak, çömlek, vazo, küp ve türlü bezen eşyaları yapıyoruz. Günde kısaca 30 derece iri destan küp yapabiliyorum. Bunlar pazarlar ve sokaklarda satılıyor. Büyük destan müşterek su küpünü küresel kısaca 2 bin cüneyhe (60 lira) satıyoruz." diyerek konuştu.
Alaylı ustalardan Nakkaş ve ressam Nasreddin Dafallah Abdulkadir de "Çömleklere biçim veriyorum. Zir kültürü, 'Rahmetat' dediğimiz müşterek müfit geleneği. Zirin kültürümüzde ve geleneğimizde ehemmiyetli müşterek noktayı var. Her evde alt olmalı ancak zirler bakımlı, ak pak ve ağzı bağlı olmalı. İnsanlar sokaklarda ölmüşlerinin ruhu düşüncesince zirden sebilhane hayratı yaptırırlar. Ölü düşüncesince sadaka olarak. Hayır sahibi temizliği ve bakımını üstlenir." ifadelerini kullandı.
Umdurman sakinlerinden Dr. Sadık Meczub'un ölüm fail babası düşüncesince 1960'ta evinin uğrunda biraz zirle başladığı müfit yolculuğu dakika 66 zirle bitmeme ediyor.
Meczub, alt kültürü üzerine şunları söyledi:
"Tüm mahalle sakinleri ve yolcular bu sudan yararlanma ediyor. Bu topu topu adamlık düşüncesince müşterek müfit projesi. Herhangi müşterek nedenle su bulunamadığında insanoğlu gereksinimlerini buradan karşılıyorlar. Büyük müşterek müfit projemiz henüz var. Çok henüz iri ebatta zirler yaptırarak suyun bulunmadığı rustik bölgelerdeki halkın ve çobanların istifadesine sunacağız. Bu rahmetlik babam İsmail Meczub'un hayratı. Zirlerin bakımını derneşik yaparız. Herkes, suyunu dil rahatlığıyla içebilir. Her yıl Mevlid-i Nebevi etkinlikleri devrinde su küplerini yenileriz."