İstanbul
Yıllardır kabile mücadelelerine oyunluk bulunan Somali, kuraklık, hesaplı sıkıntılar, asayiş sorunları ve siyasi çekişmelerle gündeme geliyor.
Bölgesel ve toptan aktörlerin de yurt üstünde çelim savaşı vermesi siyasi krizi tırmandırdı.
Son kendisine Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada bitirme krizi yaşandı.
2017'de göreve mevrut Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ile Deniz Kuvvetleri Komutanı Abas Amin Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla açığa aldı. Bu kararla bulunan siyasi kriz henüz aşkın derinleşti.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin müşterek karar" kendisine nitelendiren Başbakan Roble, orduya, hükümetin ve kendisinin emirlerine yayımcı olması çağrısı yaparken, Somali'deki karşı cumhur reisi adayları da siyasi krizin akıbet bulması düşüncesince Cumhurbaşkanı Fermacu'dan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı bırakma etmesini istedi.
Seçimlerdeki ipham ülkeyi yavaş yavaş kaosa sürüklüyor
Somali'de Cumhurbaşkanlığı ve eyalet seçimlerinin tarihinde yaşanmış bulunan belirsizlik, ülkeyi kaosa sürüklüyor.
Cumhurbaşkanı Fermacu ve eyalet başkanları, 17 Eylül 2020'de müşterek araya gelip, cumhurbaşkanlığı seçiminin 8 Şubat 2021'de yapılması dair uygun kalmışlardı.
Buna layıkıyla seçim süreci 10 Ekim 2020'de başlayacak, Meclisin yukarı ve madun kanadında fariza gerçekleştirmek talip mebus adayları Aralık 2020'de belirleme edilecek, 1 Ocak'ta milletvekili, 8 Şubat'ta da cumhurbaşkanlığı tarzı yapılacaktı.
Ancak hükümetin açıklamış olduğu federal seçim komisyonlarından doğan anlaşmazlıklar dolayısıyla seçim takvimi belirlenemedi.
Seçim takviminde barışma sağlanamadı
Cumhurbaşkanı Fermacu, seçim takvimini yakalamak neredeyse eyalet başkanlarıyla 3-6 Şubat'ta gene müşterek araya gelmişse de barışma sağlanamadı.
Seçim sürecindeki anlaşmazlık, Jubaland ve Somaliland'daki seçim komisyonu üyelerinin isimlerinin belirlenmesi sürecinde de bitmeme etti ve siyasi krize illet oldu.
Öte taraftan Cumhurbaşkanı Fermacu'nun fariza süresinin 8 Şubat'ta dolmasına karşın görevde kalmaya bitmeme etmesi de siyasi belirsizliği derinleştirdi ve aykırılık ile bazısı eyalet liderlerinin tepkisini çekti.
Somali Meclisi 12 Nisan'da, federal hükümet ve eyalet başkanları arasındaki huzursuzluk dolayısıyla seçimlere gidemeyen ülkede krizin aşılması düşüncesince federal hükümetin fariza süresini 2 sene uzattı.
Cumhurbaşkanı Fermacu, bu adımın, 17 Eylül 2020'de eyalet liderleriyle varılan anlaşmanın uygulanamaması dolayısıyla alındığına dikkati çekti.
Ülkede sene başlangıcında yapılması planlanan seçimlerin defaatle ertelenmesi sonrası muhalifler Fermacu'yu Cumhurbaşkanı kendisine tanımadıklarını duyururken Fermacu ise tansiyonu dökmek düşüncesince seçim periyodunu diyet yetkisini Başbakana verdi.
Fermacu liderliğindeki Somali hükümeti, 27 Mayıs'ta, geciken seçimlerin 60 devir içinde yapılmasının kararlaştırdığını ve stabil tarihin ise seçim müesses çeşidinden belirleneceğini açıkladı.
Somali'de etraflıca süredir ertelenen intihabat başladı
Somali'de ertelendiği düşüncesince tartışmalara illet bulunan seçimler, 29 Temmuz'da Jubaland eyaletindeki senato seçimleriyle başladı.
Burada meclisin yukarı kanadında arazi borç 4 erkek belirlendi.
Jubaland'daki intihabat sonrası 26 Ekim'de de Puntland eyaletindeki yerli seçimlerde halk, kasa başına değişik oy kullandı.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun liderliğinde kuma seçim takvimi yakalamak neredeyse eyalet başkanlarıyla 2-5 Kasım'da meydana getirilen 3 günce görüşmeler ise karşı Gedo bölgesindeki siyasi huzursuzluk ve Somali'nin muhtar bölgesi Somaliland’daki seçim komisyonu üyeleri mevzusundaki kriz dolayısıyla barışma sağlanmadan sona erdi.
Somali'de karşı cumhur reisi adayları ise ülkede devam eden divan seçimlerinin şeffaflıktan mahrum bulunduğunu öne sürerek 1 Aralık'ta boykot sonucu aldı.
- Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada bitirme krizi derinleşiyor
Muhalif cumhur reisi adaylarının tarzı boykot sonucu sonrası Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada bitirme krizi ortaya print ve seçim periyodunu menfi etkiledi.
Eski İstihbarat Başkanı Fahad Yasin, eş istihbaratçı İkran Tahlil'in ölümü sonrası Başbakan Muhammed Roble çeşidinden 6 Eylül'de görevden alındı.
Yasin'in görevden alınmasına aksülamel yayınlayan Cumhurbaşkanı Fermacu ise toy duyum başkanı atayarak Yasin'i de Ulusal Güvenlik Danışmanı yapmış oldu ve ülkedeki bitirme krizi derinleşti.
Cumhurbaşkanı Fermacu, duyum başkanının ki olacağına bağlı yaşanmış bulunan tevettür sonrası, Roble'nin hükümeti diyet görevinden saptığı ve Somali Geçici Anayasası'nı ihlal ettiğine özen çekerek 16 Eylül'de Başbakan Roble'nin yetkilerini askıya aldı.
Bir devir sonradan 17 Eylül'de ise Başbakan Roble, yetkilerini askıya almasının anayasaya karşıt bulunduğunu belirterek Cumhurbaşkanı Fermacu'nun kararını reddetti.
Roble, kendisinin anayasal kendisine bakanları tayin ve görevden alma, asayiş ve seçime bağlı emekleri icra rolü bulunduğunun altını çizerek intihabat yapılana ve toy başvekil kasem edene denli görevde kalmayı sürdüreceğini belirtti.
Somali'deki akıbet siyasi kriz: Cumhurbaşkanı Başbakanı açığa aldı
Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ve Deniz Kuvvetleri Komutanı Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla 27 Aralık'ta açığa aldı.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin müşterek karar" kendisine nitelendiren Başbakan Roble, ayrımsız devir bu sonucu reddetti. Başbakan başkaca orduya da hükümetin ve kendisinin emirlerine yayımcı olması çağrısı yaptı.
Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasındaki yüklülük sonrası 28 Aralık'ta Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Avrupa Birliği ve Amerika kabilinden yurt ve örgütlerin de bulunmuş olduğu arsıulusal şürekâ grubu, Somalili liderlere yurt menfaatlerini öncelemeleri, provokasyondan ve çelim kullanımından kaçınmaları çağrısı yaptı.
Başbakanın görevden alınmasını "darbe girişimi" kendisine nitelendiren Cumhurbaşkanlığı Adaylar Konseyi, Fermacu'nun bulunan siyasi krize akıbet hasretmek düşüncesince Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı ivedilikle bırakma etmesi istem etti.
Somali'de seçim sistemi
Ülkede, divan ve cumhur reisi seçimleri arka arkaya yapılıyor.
Meclisin, "Halk Meclisi" kendisine da tanıdık madun kanadının 275 üyesi, Somali'deki ayrımlı kabileleri temessül fail 14 bin elçi çeşidinden 4 yıllığına seçiliyor.
Meclisin yukarı kanadının 54 üyesi ise eyalet konseylerince belirleniyor.
Seçilen Meclis üyeleri hem Meclis Başkanını bununla birlikte toy Cumhurbaşkanını belirliyor.
"Bir erkek müşterek oy" planında muvaffakiyet sağlanamadı
Seçimlerde kendine saf kabile sistemini uygulayıcı Somali'de, bu seçimlerde "bir erkek müşterek oy" ilkesiyle kâffesi vatandaşların oy kullanımı planlanıyordu fakat başarılamadı.
Şu anda "4,5 sistemi" kendisine isimlendirilen kabile merkezli sistemle yönetilen Somali'de, ülkenin 4 iri kabilesi denktaş sayıda, başka kabileler ise bunun ½ si oranında Meclise öz seçtiği vekilleri gönderiyor.
Somali'de cumhur reisi adayları ortada dü emektar cumhurbaşkanı, müşterek başbakan, müşterek de divan başkanı bulunuyor.