Madrid
İspanya'da iç harp (1936-1939) ve diktatör Franco (1939-1975) döneminin kayıplarını anmak düşüncesince kazılar özne Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH), Toledo'nun Recas ilçesinde müşterek tarlada 85 sene ilkin kurşuna dizilen 7 ferdin kemiklerini buldu.
Franco diyetinin militanlarınca 19 Kasım 1936'da evlerinden çıkartılarak tarlada kurşuna dizilen 26 ve 64 yaşları arasındaki 7 komşunun kemiklerini 3 günce hafriyat işleminin arkası sıra çıkartan ARMH yetkilileri, yapılacak DNA testlerinin arkası sıra kalıntıların ailelere doğrulama edileceğini belirtti.
ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, AA muhabirine icra ettiği açıklamada, bahis konusu insanların kurşuna dizilerek öldürüldüğünü ve yalnızca 30 santim derinlikte kalıntılarının bulunduğunu kaydetti.
Metal dedektörlerle meydana getirilen aramalarda aşırı sayıda kurşun ve gereksiz kapçık bulduklarını da aktaran Gonzalez, şunları söyledi:
"Kurşuna dizilenlerden 5'i müşterek yerde, baba-oğul bulunan 2'si de az buçuk gitgide baş başa gömük bulundu. Resmi define kayıtları bulunmadığı düşüncesince 85 sene ilkin ne buraya gömüldüklerini bilmiyoruz. Ancak ailelerin ve köylülerin çabasıyla arazi tahmini mamul ve buraya müşterek hece taşı konulmuştu. Kazıya başlayınca kemikler derinde bulunmadığı düşüncesince elden ulaştık."
İspanya'da iç harp ve diktatör Franco döneminin kayıplarına bağlı toplu mezarların resmi kaydının aşırı az bulunduğunu vurgulayan Gonzalez, "İspanya'da ne derece toplu mezar bulunduğunu katiyen bilemeyeceğiz. Mevcut bilgilerle 2 binden müşterek tomar belediyede toplu mezar bulunduğu düşünülüyor fakat İspanya'da 8 bin 130 şehremaneti var ve bunların rastgele müşterek birinde müşterek toplu mezar olması muhtemeldir." dedi.
"İspanyol devletinin iç savaşın mağdurlarını tanıması acımızı hafifletir"
Oğlu ve 5 maaş torunuyla hafriyat çalışmalarını izlemeye mevrut Paloma Sevilla da duygularını şu laflarla tabir etti:
"Benim dedem burada gömülü. Bizim düşüncesince lezzetli ateş müşterek duygu. Bir taraftan bundan böyle kalıntılarına ulaşıldığı ve müşterek mezarının olabileceği düşüncesince seviniyoruz gayrı taraftan da ailemizin çekmiş bulunduğu kâffesi sıkıntılar yüz sıkıntı duyuyoruz. Çocukken annemle baş başa buraya gelip, dedemin kalıntılarını anmak düşüncesince tarlanın rastgele müşterek yerini kazdığımızı fakat tek obje bulamayıp döndüğümüzü hatırlıyorum. Bizim acımız tek halde ödenmez fakat İspanyol devletinin iç savaşın mağduru bulunan bizleri tanıması en azından acımızı hafifletir."
Franco döneminde 200 bine benzeyen isim yaşamını kaybetti
Sivil maşer örgütü bulunan ARMH, 2000'de başlatmış bulunduğu çalışmalarla şimdiye derece 30'dan müşterek tomar şehirde 235'e benzeyen toplu mezar açıp buradan çıkardığı kalıntılarla 1650'ye benzeyen ferdin kimliğini belirleyerek ailelerine doğrulama etti.
İspanya tarihinin en hunriz ve kederli yılları bulunan diktatör Franco döneminde rastgele müşterek dü taraftan da (Cumhuriyetçiler ve Milliyetçiler) 200 bine benzeyen isim yaşamını kaybederken, Cumhuriyetçilerden tahminî 130 bin isim kurşuna dizilerek, çoğunluğu toplu mezarlara gömülmüştü.
ARMH, bu dönemin kayıplarını arama, bulma ve etiket belirleme ika çalışmalarının kendilerinin değil İspanyol devletince yapılmasını, mağdur ailelerin yaralarını lahana sarması sorumluluğunun devlete ilgilendiren bulunduğunu savunuyor.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de dönemin sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve diktatör Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanak vermeyi öngören geçmiş politik adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, diktatör Franco dönemini övgücü kâffesi figürler kaldırılmış, o devre ilgilendiren sokaklara maruz adlar değiştirilmişti.
Bu kanun yüz diktatör Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da "Valle de los Caidos" ünlü abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki fasile mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol ortak yönetim hükümeti "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı şimdi da geliştiren müşterek kanun tasarısını Bakanlar Kurulu'nda onama yazar Meclis'e göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanak verici Katalan ve Bask ayrılıkçı politik partilerin metni çıtırbom bulması ve muhalefetteki salim partilerin ağız ağıza erinç çıkması dolayısıyla tasarının oylanması hâlâ umumi kurula getirilemedi.