Trabzon
Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u fethederken yağız ordusunun kullandığı güzergah ile 2400 sene önceki Pers prensi dü ahi arasındaki muharebeye eklenen yüklü askerlerin yürümüş olduğu ve senelerdir araştırılıp belirleme edilemeyen rota, TÜBİTAK'ın desteği ile bilirkişi akademisyenlerce araştırılarak firez yolu kendisine turizme kazandırılacak.
Tarih süresince türlü medeniyetlere ev sahipliği karşıcı Karadeniz Bölgesi, ehemmiyetli harp ve fetihlere de tanıklık etti.
Günümüzden 2400 sene önceki Pers prensi Kyros'un iktidarı ele çıkmak düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile icra ettiği Kunaksa Savaşı'nda desteğe çağırdığı 10 bin yüklü askerin kullandığı güzergah ile 1461 senesinde Trabzon'u fetheden Fatih Sultan Mehmet'in yağız ordusunu yürüttüğü güzergahı belirleme buyurmak talip bilgi insanlarınca emek vermek başlatıldı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Köse'nin yürütücülüğünü üstlendiği "M.Ö. 401-400 senesinde Onbinler'in ve 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Karadeniz'e bitme güzergahlarının belirleme edilerek modellendirilip coğrafi işaretle belirlenmesi" projesi, AB destekli COST Aksiyonu Bilim ve Teknolojide Avrupa İşbirliği Programı-SEADDA kapsamında KTÜ Teknoloji Transferi Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin katkısıyla hazırlanarak TÜBİTAK'a sunuldu.
TÜBİTAK çeşidinden benimseme edilen plan kapsamında Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'taki harp ve fetih rotaları, KTÜ'den harita mühendisi Prof. Dr. Ebru Çolak ve Prof. Dr. Fevzi Karslı, Eski Çağ tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Osman Emir, Osmanlı tarihçisi Doktor Öğretim Üyesi Miraç Tosun, Trabzon Üniversitesi'nden coğrafyacı Prof. Dr. Yavuz Akbaş, Uşak Üniversitesi'nden kazı bilimci Prof. Dr. Birol Can ile Gümüşhane Üniversitesinden Doç. Dr. Metin Aksoy'un arsa almış olduğu takım çeşidinden meydan çalışmasıyla 2 sene içinde belirleme edilerek tescillenecek.
Köse, AA muhabirine, zamanı İpek Yolu'nu havi ticari kez ağının ayrımsız sürede dü tarihî hadiseye de tanıklık yaptığına dikkati çekerek, bunlardan ilkinin 2400 sene önceki Pers prensleri arasındaki padişahlık kavgası dolayısıyla süregelen ve bugünkü Irak topraklarında meydana gelen Kunaksa Savaşı, ötekinin de 1461 senesinde Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon'u kurtarılışı bulunduğunu söyledi.
Pers prensi Kyros'un iktidarı ele çıkmak düşüncesince ağabeyi 2. Artakserkes ile icra ettiği muharebede emmek düşüncesince 10 bin yüklü er kiraladığını fakat prens Kyros'un muharebede vefatıyla binlerce yüklü askerlerin devir dolayısıyla geçerek halas yürüyüşü başlattığını özetleyen Köse, yüklü askerlerin Bağdat civarlarındaki Kunaksa'dan Trabzon'a denli çıkan güzergahı kullanarak ülkelerine dönmeye çalıştığını aktardı.
Köse, Fatih Sultan Mehmet'in de Trabzon'u fethe gelirken ordusunun birtakımı noktalarda, Kunaksa Savaşı'ndaki yüklü askerlerinin strateji etmiş olduğu rotayı izlediğine dikkati çekerek, "Fatih Sultan Mehmet, Sivas Koyulhisar ve Gümüşhane üzerinden, gine ayrımsız şekilde, kendisinden 18 yüzyıl önceki Onbinler'in strateji etmiş olduğu rotayı izlemiştir. Rotanın birtakımı bölgeleri aynı, birtakımı bölgeleri farklıdır. Bunu mükemmel kendisine belirleme buyurmak lazım. Fatih'in kronikçisi Tursun koca yanındadır. Fatih'in Gölçayır'a geldiğini ve Sultan'ın otağının burada kurduğunu ve Trabzon'un kuşatıldığını biliyoruz. Hangi güzergah strateji edildi, kesme kendisine bilemiyoruz. Yıllardır bu söylenir lakin mükemmel kendisine belirleme edilmiş değil." sanarak konuştu.
Söz konusu zamanı güzergahın, ilkin 1800'lü senelerden itibaren Batılı tarihçilerin, araştırmacıların ve arkeologların bolca dikkatini çektiğini dile getiren Köse, bu güzergahı mükemmel kendisine belirleme buyurmak ve turizme vermek düşüncesince müşterek plan hazırladıklarını kaydetti.
Hem resmi kendisine çalışabilmek hem finansman anmak düşüncesince TÜBİTAK'a başvurma ettiklerini tamlayan Köse, "Ülkemizde buna benzeri Milli Mücadele Yolu, Frig Yolu kabil rotalar mevcuttur. Onbinler'in intikal rotası, Fatih'in fetih rotası halinde turizme de kazandırabilmek, domestik halkın bu araçla hesaplı girdi elde etmesi, Gümüşhane, Bayburt alanında dağlık alandaki örgensel mamüllerin ekonomiye kazandırılması düşüncesince bunların belirleme edilmesi lazım. Bizim projemiz de mükemmel budur." ifadelerini kullandı.
2 sene sürmesi bekleniyor
Projenin 2 sene süreceğini ve takım kendisine iş kısmı yaptıktan sonraları sahada tetkik yapacaklarını özetleyen Köse, Trabzon, Gümüşhane ve Bayburt'u havi ve bir çok dağlık araziden oluşan kuş uçumu kendisine kısaca 200 kilometrelik müşterek bölgede emek vermek yürüteceklerini kaydetti.
Onbinler'in Soğanlı Dağları'nı, Zigana Dağı zirvelerini geçmiş olduğu zamanın mayıs ayı, Fatih Sultan Mehmet'in geçmiş olduğu zamanın de orak ayı sonu, ağustos başı olduğuna ayraç fail Köse, "Bu zamanlarda o alanı değerlendirmek lazım. Denizi görebileceğimiz meydan alanları bulacağız. Sonra gerçekleri, zamanı kaynakları ve satıh şekillerini, coğrafi ve kazı bilimsel niteliklerini kullanarak intikal rotalarını belirleme ederek haritaya işleyeceğiz. Modellemeden mesul hocamız harita üstünden bunu işleyecek. Net toprak ve meydan çalışmalarıyla bu rotalar görülebilecek." değerlendirmesini yaptı.
Köse, çalışmanın sonucunu kitaplaştırıp Türkçe, İngilizce ve Almanca neşriyat yapacaklarını belirterek, laflarını şöyleki tamamladı:
"Bu halde hem yöreyi tanıtacağız hem üniversitemize hem de bölgemize ulama sağlayacağız. Bu çalışmayla müşterek seçenek yaratılabilir. Trabzon'da Onbinler'in intikal güzergahı Sümela Manastırı'na yakın. Dolayısıyla burayla bütünleşmiş bir duruma getirilebilir. 2008 yılından günümüze bölgede hevesli lisanslı ülkesel emare kendisine da gezdim. Gerek gezim gerekse gezinsel aktivitelerle ait sorunlara bizzat delil oldum. Yıllardır 'turistlerin Trabzon'da aşkın tutulamadığı' şikayetlerin başlangıcında gelir. Eğer turistleri bu yolda yürütebilirsek onları elan aşkın tutabiliriz, kentin gezim gelirine ulama sağlayabiliriz."