Çanakkale
Çanakkale Savaşları ve Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığınca Seddülbahir Kalesi'nde planlı Restorasyon, Çevre Düzenleme ve Teşhir-Tanzim Projesi kapsamında 2015 yılından itibaren Çanakkale Arkeoloji Müzesi denetiminde meydana gelen kazı bilimsel düzlük araştırmalarında mevcut 17 Fransız askere ilgili mezarlar taşındı.
Seddülbahir Kalesi yerleşkesinde "Galinier" adıyla da aşina Genel Karargah Tabyası Mezarlığı'nın aralarında bulunmuş yer aldığı ateşkes yıllarında açılan 8 Fransız mezarlığı, 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'nın arkası esna Fransız Ulusal Mezarlığı'nın bulunmuş yer aldığı Morto Koyu'na nakledildi.
Gelibolu Yarımadası'ndaki kalede Tarihi Alan Başkanlığınca 7 sene önceki başlatılan plan çalışmalarında, binanın dönemsel gelişiminin beraberinde Çanakkale Muharebeleri'ne erke dokunabilecek bulgular belirleme edildi. Arşiv fotoğraflarından da varlığı aşina İtilaf Devletleri'ne ilgili mezarlığın kapsadığı bölgede icraat hassasiyetle sürdürüldü.
Çanakkale Arkeoloji Müzesi denetimindeki kazı bilimsel vadi araştırmalarında, zamanı görsellerle pozisyonu örtüşen mezar sahalarında ortak taşın yanında, şu ana derece birinin etiket detayları belirleme edilmiş 17 askere ilgili kuru kalıntılarına rastlandı. Bu mezarlardaki haç, yüzük, mezar levhası, hece taşı buluntuları ile zamanı vesaik ve fotoğraflardan, iskeletlerin 1915'te Çanakkale Muharebeleri esnasında cenup cephesinde hayatlarını kaybeden Fransız askerlerine ilgili yer aldığı anlaşıldı.
Kara Savaşları'nın 107'nci yılı kapsamında, askerlerin mezarlarının törenle Fransız Ulusal Mezarlığı'na nakli gerçekleştirildi.
"Bu topraklar huzurun, güvenin ve barışın toprakları olmuştur"
Seddülbahir Kalesi'nde planlı törende mütekellim Tarihi Alan Başkanı İsmail Kaşdemir, bu binanın Çanakkale Savaşları'nın gazi kalelerinden bulunduğunu söyledi.
Türk milletinin bu topraklarda iri ortak yurt müdafaası yaparak "Çanakkale geçilmez." niteleyerek etraflı dünyaya duyuru ettiğini tamlayan Kaşdemir, "Bugün bundan böyle bu topraklarda harp yok. Bu topraklar huzurun, güvenin ve barışın toprakları olmuştur. Tarihi Alan Başkanlığı kendisine Gelibolu Yarımadası'nda, Çanakkale destanının yazıldığı bu topraklarda ecdadımızdan bizlere yadigar artan ne var ise restore edip, ayağa kaldırıp ziyarete ayırmak düşüncesince çalışmalarımızı sürdürüyoruz." ifadelerini kullandı.
Kaşdemir, bu kalede baş döndürücü itinalı ortak yenileme emek vermesi başlattıklarını anlattı.
Tespit ettikleri mezarlardan çevre emek harcamayı elan da itinalı bir duruma getirdiklerini bildiren Kaşdemir, şu detayları paylaştı:
"Yaptığımız araştırı emekleri sonra bu mezarların ve bu kemiklerin Çanakkale Savaşları esnasında ölen Fransız askerlerine ilgili bulunduğunu belirleme ettik. Bu kemikleri hemen korunum dibine aldık. Hem Fransız yetkililer bununla birlikte Türk Dışişleri Bakanlığı yetkilileri ile temasa geçtik. Bu kemikleri koruyarak bugüne derece geldik. Gerek dinimizde lüzum Türk örf ve adetlerinde lüzum Türk kültüründe ölüye saygı, ölülere hürmet hissetmek vardır. Aynı sürede Gazi Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk 1934 senesinde Anzak annelerine hitaben yazdığı mektupta, bu topraklarda yaşamını kaybeden ecnebi askerlerin bundan böyle bu toprakların çocukları olduklarını ve bu topraklarda geçim süresince uyuyacaklarını tabir etmiştir. Biz de Tarihi Alan Başkanlığı kendisine bu duygularla çalışmalarımızı bitmeme ettirdik. Bugün Fransız askerlere ilgili bulunan naaşları ve kemikleri Fransız yetkililere teyit ediyoruz."
Fransa'nın Ankara Büyükelçiliği Savunma Ataşesi Albay Philippe Boulogne ise Fransız komutasında Çanakkale'de savaşlara eklenmiş bulunan kestirmece 10 bin askerin Gelibolu'da yaşamını kaybettiğini belirtti.
Boulogne, Fransız askerlerinin cesaretleri ve fedakarlık anlayışlarının katiyen unutulmayacağını dile getirerek, "Burada bire ortak muharebelerde hayatlarını yitiren Türk askerlerini de nazikâne anıyoruz. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Çanakkale Savaşları ve Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığına bu törene katkılarından çevre özellikle şükranlarımızı sunarız." dedi.
Fransız Ulusal Mezarlığı'ndaki tören
Kaledeki törenin arkası esna Fransız Ulusal Mezarlığı'ndaki programa geçildi.
Fransa'nın Ankara Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Mathilde Grammont, defin töreni önceleri meydana getirdiği konuşmada, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün "Bu memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar. Burada ortak arkadaş vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükun süresince uyuyunuz." sözünü anımsattı.
Ankara Ulus Kilisesi Rahibi Peder Alexis Doucet kabilinden yönetilen tören sırasında, Fransız askerlerin Birinci Dünya Savaşı esnasında icra ettikleri fedakarlıklar anıldı.
Kimliği belirleme edilen Birinci İstihkam Alayı 5/15 Bölüğüne ilişkin Onbaşı Paul Roman ile gayrı 16 askerin iskeletleri, buradaki mezarlara gömüldü.
Törene, Savunma Ataşesi Albay Boulogne, Yarbay Philippe Riols De Foncalere ile gayrı ilgililer katıldı.